Obrzęk naczynioruchowy

Obrzęk naczynioruchowy – objawy i przyczyny

Czym właściwie jest obrzęk naczynioruchowy? Czy każda opuchlizna w obrębie twarzy powinna nasuwać jego podejrzenie? Obrzęk naczynioruchowy (inaczej obrzęk Quinckego – od nazwiska lekarza, który pierwszy raz opisał to schorzenie) to niezapalny obrzęk tkanki podskórnej i/lub błon śluzowych, zwykle z tendencją do samoograniczania się (ustępowania samoistnie) [1,3]. Wywołany jest przez lokalne uwolnienie w tkance mediatorów (substancji) odpowiedzialnych za rozszerzenie naczyń i wzrost ich przepuszczalności [1,2]. Objawy zazwyczaj pojawiają się szybko (kilka minut do kilku godzin), a jeśli chodzi o lokalizację, możemy mieć do czynienia z obrzękiem ust (czerwieni wargowej), obrzękiem powiek, okolic narządów płciowych, dystalnych części kończyn, błony śluzowej przewodu pokarmowego i układu oddechowego (w tym obrzękiem krtani, który jest stanem bezpośrednio zagrażającym życiu!) [3].

Wiele czynników może powodować wystąpienie obrzęku naczynioruchowego – w zależności od postaci schorzenia, mogą to być przyczyny genetyczne, alergiczne, reakcja na leki, choroby współistniejące czy przyczyny idiopatyczne (za pomocą dostępnych metod diagnostycznych nie można ustalić, co konkretnie wywołuje objawy chorobowe) [2]. 

Wyróżniamy kilka postaci obrzęku naczynioruchowego:

• nabyty obrzęk naczynioruchowy– występuje zazwyczaj razem z pokrzywką; stanowi 40-50% wszystkich przypadków obrzęku naczynioruchowego u dorosłych. Może być:
  • związany z alergią – na skutek alergii na pokarmy (szczególnie, jeśli występuje uczulenie na orzechy, owoce morza, jaja kurze, kiwi, banany, kasztany jadalne, awokado, mleko), leki (np. antybiotyki z grupy penicylin, sulfonamidy), lateks lub jad owadów (np. os czy pszczół);
  • niezwiązany z alergią – spowodowany przez leki przeciwbólowe z grupy NLPZ (niesteroidowe leki przeciwzapalne np. preparaty zawierające ibuprofen), środki kontrastowe stosowane w trakcie badań radiologicznych (np. tomografia komputerowa z tzw. potocznie “kontrastem”), występujący w przebiegu innych stanów chorobowych (m.in. zespół hipereozynofilowy, pokrzywka wibracyjna, cholinergiczna czy słoneczna), idiopatyczny (bez znanych przyczyn);
• wrodzony obrzęk naczynioruchowy – zwykle występuje rodzinnie, przyczyną może być mutacja genu i/lub niedobór/niedostateczna aktywność pewnych białek (z tzw. układu dopełniacza); niektóre postacie rozwijają się w okolicach pierwszej-drugiej dekady życia [2,3].

Diagnostyka obrzęku naczynioruchowego

Jeżeli wystąpiły u Ciebie niepokojące obrzęki, np. w obrębie twarzy, koniecznie należy zgłosić się do lekarza – w celu uzyskania doraźnej pomocy, ale również, by przeprowadzić diagnostykę. Podczas wizyty alergolog zada Ci pytania (np. dotyczące przyjmowanych leków, w tym przeciwbólowych czy tych na nadciśnienie), które pozwolą na odnalezienie przyczyn występujących u Ciebie objawów. Istotne będzie również to, czy podobne objawy występowały u któregoś z członków Twojej rodziny [2]. W przypadku współwystępowania obrzęku naczynioruchowego i pokrzywki, należy przeprowadzić szczegółową diagnostykę alergiczną, by ustalić, co jest powodem reakcji uczuleniowej [3]. Niezbędne może okazać się przeprowadzenie dodatkowych badań – np. morfologii krwi, badania ogólnego moczu, diagnostyki w kierunku niedoczynności tarczycy, aby wykluczyć występowanie innych chorób, takich jak nowotwory czy choroby autoimmunologiczne [2,3]. W przypadku podejrzenia wrodzonego obrzęku naczynioruchowego lekarz może zlecić wykonanie badań genetycznych [2].

Obrzęk naczynioruchowy – postępowanie i leczenie

Leczenie obrzęku naczynioruchowego zależy od tego, czy mamy do czynienia z obrzękiem nabytym - związanym z alergią czy wrodzonym. W przypadku obrzęku Quinckego związanego z alergią, stosuje się leki przeciwalergiczne (przeciwhistaminowe), w nagłych przypadkach także glikokortykosteroidy i adrenalinę [2]. Adrenalina w ampułkostrzykawce jest lekiem ratującym życie i powinna być podana możliwie jak najszybciej, kiedy pojawia się narastający obrzęk twarzy i dróg oddechowych (obrzęk w obrębie jamy ustnej czy języka, chrypka) [2,3,4].

U osób, u których wystąpił obrzęk naczynioruchowy, może jednocześnie dojść do wstrząsu anafilaktycznego – jest to zagrażająca życiu ostra reakcja alergiczna, w przebiegu której pojawiają się: duszność, obrzęk krtani, skurcz oskrzeli, biegunka, wymioty [1]. Obrzęk naczynioruchowy spowodowany reakcją alergiczną zawsze wymaga pobytu w szpitalu (zazwyczaj 24-godzinna obserwacja, nawet jeśli objawy ustępują szybciej) [3,4]. 

Ryzyko pojawienia się obrzęku naczynioruchowego w obrębie dróg oddechowych (np. u osób, które przebyły obrzęk naczynioruchowy w przeszłości) jest wskazaniem do noszenia przy sobie ampułkostrzykawki z adrenaliną – lekiem ratującym życie, który należy wstrzyknąć w oczekiwaniu na transport do szpitala [4]. Szczegółowych informacji na temat postępowania w poszczególnych sytuacjach zawsze udziela lekarz. Pamiętaj – obrzęk naczynioruchowy wymaga kontaktu z lekarzem i szczegółowej diagnostyki, by określić jego przyczynę i postępowanie w przypadku pojawienia się zagrażających życiu objawów.

Referencje:

1. Czarnobilska E.: Obrzęk naczynioruchowy z pokrzywką. Alergia, 2015, 3: 9-14 http://alergia.org.pl/wp-content/uploads/2017/08/Obrz%C4%99k-naczynioruchowy-z-pokrzywk%C4%85.pdf 
2. Obrzęk naczynioruchowy. Interdyscyplinarne rekomendacje diagnostyczno-terapeutyczne Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego (PTD) i Polskiego Towarzystwa alergologicznego (PTA) Alergologia Polska – Polish Journal of Allergology 2020; 7, 3: 162–170
3. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.17.5. data ostatniego dostępu: 7.08.2022r. 
4. A. Rey, M. Chełmińska, Postępowanie w chorobach alergicznych w praktyce lekarza rodzinnego Forum Medycyny Rodzinnej 2019, tom 13, nr 4, 170–175