Rwa kulszowa, rwa udowa, rwa ramienna - czym są i jak się je leczy?

Czym jest rwa kulszowa, rwa udowa i rwa ramienna?

Rwa kulszowa to zespół bólowy dolnej części kręgosłupa, który promieniuje przez pośladek i tylną powierzchnię uda aż do podudzia i stopy. Częstość występowania rwy kulszowej w populacji ogólnej waha się od 2 do 43%, a co roku zapada na nią około 1-2% populacji [1,2]. Ból występuje w okolicy kończyny dolnej i czasami mogą mu towarzyszyć objawy neurologiczne (w tym zaburzenia czucia lub osłabienie siły mięśniowej). Ból obecny w rwie kulszowej może dotyczyć jednej lub obu nóg i zazwyczaj jest poprzedzony bólem kręgosłupa w odcinku lędźwiowo-krzyżowym. Bardzo często dolegliwości są na tyle silne, że znacznie ograniczają aktywność pacjenta [2]. Silna rwa kulszowa może również powodować trudności w oddawaniu moczu i defekacji. W zdecydowanie najrzadszych i skrajnych przypadkach może dojść do porażenia zwieraczy, co objawia się zatrzymaniem moczu i stolca, które mogą wymagać leczenia operacyjnego [2].

Rwa udowa to ból promieniujący od pachwiny do przedniej powierzchni uda, sięgający często aż do kolan. W niektórych przypadkach ból i zaburzenia czucia mogą promieniować od pachwiny przez przednią powierzchnię uda, aż do kolana, łydki i stopy, a osłabieniu może ulec mięsień czworogłowy uda [2].

Rwa ramienna zaś obejmuje objawy bólowe od szyi przez całą kończynę górną, spowodowane uciskiem wyrośli kostnych (zmian kostnych powstających najczęściej w procesie zwyrodnieniowym) lub zawartości przepukliny krążka międzykręgowego na nerwy. Często występują parestezje (mrowienie, pieczenie), drętwienia, a zdecydowanie rzadziej niedowłady kończyn górnych [1].

Przyczyny rwy kulszowej, rwy udowej i rwy ramiennej

Najczęstszą przyczyną rwy kulszowej jest przepuklina krążka międzykręgowego kręgosłupa, która wywołuje objawy potocznie nazywane ,,bólem korzonków’’. Do powstania bólu korzeniowego mogą się również przyczynić inne stany i patologie, takie jak: 

• zwężenie kanału kręgowego w wyniku procesu zwyrodnieniowego, 
• zwężenie kanału kręgowego w wyniku utrwalonego przesunięcia względem siebie trzonów sąsiednich kręgów,
• wzmożone napięcie mięśnia gruszkowatego pośladka powodujące uciśnięcie nerwu kulszowego,
• guzy nowotworowe lub zmiany ropne w kanale kręgowym uciskające nerw kulszowy [2].

Rwa kulszowa może przebiegać pod dwoma postaciami:

• rwa kulszowa o ostrym początku, która związana jest z urazem lub gwałtownym przeciążeniem kręgosłupa,
• rwa kulszowa o charakterze stopniowo narastającego bólu, promieniującego do różnych części kończyny dolnej [2].

Rwa udowa spowodowana jest uciskiem na korzenie nerwowe tworzące nerw udowy (korzenie L2, L3 oraz częściowo L4) lub też na sam nerw udowy [2,3]. Ucisk na nerwy w odcinku krzyżowo-lędźwiowym jest najczęściej spowodowany obecnością przepukliny tzw. jądra miażdżystego krążka międzykręgowego, a także może, podobnie jak w przypadku rwy kulszowej, powstać w wyniku urazu lub guzów nowotworowych [4].

Rwa ramienna, zwana inaczej radikulopatią szyjną, objawia się dysfunkcją korzeni nerwowych szyjnego odcinka kręgosłupa, spowodowaną uciskiem wyrośli kostnych lub zawartości przepukliny krążka międzykręgowego na nerwy. W przeciwieństwie do zaburzeń w odcinku lędźwiowym kręgosłupa, przepukliny jądra miażdżystego są odpowiedzialne jedynie za 20–25% przypadków. Za 70% wszystkich przypadków rwy ramiennej odpowiedzialne są zmiany zwyrodnieniowe odcinka szyjnego [4].

Diagnostyka rwy

Diagnostyka rwy opiera się na dokładnie zebranym wywiadzie lekarskim, który obejmuje pytania dotyczące czasu i okoliczności wystąpienia objawów, ich nasilenia i  czynników wywołujących i zmniejszających ból (określone pozycje, wysiłek fizyczny, dane ruchy) oraz czasu trwania dolegliwości, a także pytania dotyczące objawów towarzyszących bólowi (np. gorączki, zaburzeń oddawania moczu i stolca, zaburzeń czucia na nogach oraz w okolicy krocza, zaburzeń funkcji seksualnych), dotychczasowego stosowania leków oraz innych choroby przewlekłe [2].

Kolejnym etapem będzie badanie przedmiotowe oceniające siłę mięśniową, czucie i odruchy w kończynach górnych i dolnych.

Czasem lekarz decyduje się na zlecenie badań obrazowych, takich jak:

• badania rentgenowskie,
• tomografia komputerowa kręgosłupa,
• rezonans magnetyczny [2].

Leczenie rwy

Najczęstszą metoda postępowania w okresie ostrego bólu związanego z rwą jest leczenie zachowawcze, które skupia się na odciążeniu kręgosłupa i stosowaniu leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych w formie miejscowej (żele, kremy) i/lub w formie doustnej (leki z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych tzw. NLPZ) [5].

Innymi metodami stosowanymi w celu zapobiegnięcia kolejnym epizodom rwy są:

• odpowiednia fizykoterapia i rehabilitacja,
• leczenie operacyjne - koniecznie jedynie u 1-2% z bólem krzyża i 8-10 % z rwą kulszową. Wskazaniami do zabiegu w trybie pilnym są niedowłady w obrębie kończyny dolnej oraz rwa kulszowa z zatrzymaniem moczu i zaburzeniami czucia na kończynach lub w okolicy krocza, a także stwierdzenie niestabilnego złamania kręgosłupa, guza lub ropnia w kanale kręgowym, z obecnym deficytem neurologicznym [2]. W przypadku rwy ramiennej czasami jest wskazana operacja neurochirurgiczna [4].

Referencje

1. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.16.43. (data ostatniego dostępu: 30.07.2022)
2. https://www.mp.pl/pacjent/neurologia/choroby/150605,rwa-kulszowa (data ostatniego dostępu: 30.07.2022)
3. https://www.termedia.pl/wartowiedziec/Jakie-sa-objawy-rwy-udowej-,45896.html (data ostatniego dostępu: 30.07.2022)
4. Łukaszewska M, Łukaszewski B, Nazar J et al. Radikulopatia szyjna. Polski Przegląd Nauk o Zdrowiu 1(38) 2014.
5. Domżal T. Bóle krzyża – rozpoznawanie i leczenie. Medycyna po Dyplomie 2011; 12(189): 34-45.