Neuralgia popółpaścowa

Przyczyny neuralgii popółpaścowej

Neuralgia popółpaścowa to najczęstsze powikłanie półpaśca, czyli choroby zakaźnej, wywoływanej przez wirusa VZV (Voracella Zoster Virus), która dotyka osoby w przeszłości chorujące na ospę wietrzną. Obydwie jednostki wywołuje ten sam patogen, który po pierwotnym zachorowaniu na ospę może pozostawać w organizmie w formie “uśpionej” w komórkach nerwowych. Warto dodać, że niekiedy pierwsze zetknięcie z wirusem może być bezobjawowe. Na zachorowanie narażony jest więc w zasadzie każdy. Co ważne, półpasiec jest chorobą zakaźną, czyli istnieje ryzyko zarażenia innych osób - w szczególności tych, które wcześniej nie chorowały lub nie były szczepione przeciwko ospie wietrznej [1]. Reaktywacji VZV i zachorowaniu na półpasiec sprzyjają podeszły wiek i stany obniżonej odporności np. choroba nowotworowa, leczenie glikokortykosteroidami i lekami immunosupresyjnymi, zakażenie wirusem HIV, niewydolność nerek czy niewydolność wątroby [2]. Półpasiec objawia się bólem i jednostronnymi zmianami skórnymi, takimi jak wysypka i wykwity pęcherzykowe w obrębie jednej okolicy ciała. Niekiedy towarzyszą im gorączka, ból głowy, nadwrażliwość na światło czy nudności [1]. 

Ryzyko wystąpienia neuralgii popółpaścowej zwiększają:

• podeszły wiek,
• płeć żeńska,
• silny ból w przebiegu półpaśca, występujący przed wysypką,
• zajęcie odległych okolic ciała, 
• cukrzyca,
• osłabienie odporności [2]. 

Jak objawia się neuralgia popółpaścowa?

Neuralgia popółpaścowa to przewlekły ból trwający dłużej niż 3 miesiące, który pojawia się w miejscu zmian skórnych występujących w przebiegu półpaśca [2]. Co ważne, jest to tzw. ból neuropatyczny, czyli wynikający z uszkodzenia lub dysfunkcji układu nerwowego, co wpływa na jego charakter, a także na sposób leczenia [3]. Zazwyczaj dotyczy jednego dermatomu - czyli okolicy ciała zaopatrywanej czuciowo przez konkretny nerw. Może występować stale, ale może też być wywoływany niektórymi bodźcami, np. zimnem czy stresem, a niekiedy nasila się również wieczorami lub w nocy. Jego charakter bywa określany jako piekący, palący, parzący, kłujący, przeszywający, strzelający czy pulsujący. U osób z neuralgią popółpaścową mogą również występować zaburzenia czucia typu alodynii (odczuwanie bólu w odpowiedzi na nieadekwatny bodziec, np. delikatny dotyk)) czy hiperalgezji (nadwrażliwość na ból) [2].

Jak lekarz stawia diagnozę?

Lekarz diagnozuje neuralgię popółpaścową na podstawie badania fizykalnego oraz dokładnego wywiadu. W trakcie wizyty może zadawać pytania mające na celu określenie przyczyny bólu, między innymi dotyczące zachorowania na półpasiec. Bardzo ważnym aspektem jest także charakter i czas trwania bólu, czynniki przynoszące ulgę i te, które go nasilają. Lekarz może również poprosić o ocenę nasilenia bólu, np. w skali od 1 do 10, co pomoże w ustaleniu odpowiedniego leczenia [3].

Badanie polega na przykładaniu różnych przedmiotów np. wacika lub ostrego patyczka w lokalizacji, w której występuje ból oraz porównawczo po drugiej stronie, w celu identyfikacji zaburzeń czucia dotyku, temperatury czy wibracji. Zebrane informację powinny być wystarczające do postawienia diagnozy [3].

Leczenie neuralgii popółpaścowej

Neuropatyczny charakter bólu w neuralgii popółpaścowej wiąże się niestety z małą skutecznością leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych. Aby złagodzić ból neuropatyczny wykorzystuje się leki przeciwdepresyjne, przeciwdrgawkowe, opioidy, antagonistów receptora NMDA oraz lidokainę i kapsaicynę stosowane zewnętrznie, w formie plastrów. 

W neuralgii popółpaścowej za leki pierwszego wyboru uważa się: 

• leki przeciwdrgawkowe - gabapentynę i pregabalinę, 
• trójcykliczne leki przeciwdepresyjne, 
• 5% lidokainę w plastrze [3]. 

Wybór leków zależy od dominujących objawów, a także innych chorób pacjenta. Opieka powinna obejmować częstą ocenę bólu i jakości życia. W przypadku niezadowalających efektów leczenia lub istotnych objawów niepożądanych lekarz może zmodyfikować terapię na inny lek pierwszego wyboru lub rozważyć włączenie leków drugiej linii, którymi są  8%-wa kapsaicyna i opioidy. Za satysfakcjonującą odpowiedź na leczenie uważa się zmniejszenie bólu poniżej 3/10 [3,4]. 

Czy można zapobiec neuralgii popółpaścowej?

Bardzo ważną rolę w profilaktyce zachorowania na ospę wietrzną i półpasiec, a w efekcie na neuralgię popółpaścową, odgrywają szczepienia. Udokumentowano również, że szybkie (do 48 godzin od pojawienia się zmian skórnych) włączenie acyklowiru czyli leku przeciwwirusowego, może zmniejszyć ryzyko wystąpienia neuralgii popółpaścowej. Istotne jest również skuteczne leczenie bólu w ostrej fazie półpaśca. W przypadku wystąpienia niepokojących objawów, które mogą sugerować zachorowanie na półpasiec, należy więc jak najszybciej udać się do lekarza [4].

Neuralgia popółpaścowa - rokowanie

Neuralgia popółpaścowa może utrzymywać się przez wiele miesięcy lub lat, a niekiedy trwać do końca życia. Niestety ze względu na neuropatyczny charakter bólu, leczenie nie zawsze jest skuteczne. U niektórych pacjentów udaje się jedynie częściowo złagodzić ból, co znacznie pogarsza jakość życia i może prowadzić do problemów ze snem lub depresji. [1,2]

Referencje:

1. Maria Magdalena Bujnowska-Fedak, Paulina Węgierek (2018). Pacjent z półpaścem w praktyce lekarza rodzinnego. Forum Medycyny Rodzinnej 2018;12(3):107-114.
2. Małgorzata Malec-Milewska (2012). Neuralgia popółpaścowa. Medycyna Paliatywna w Praktyce, 6, 28–37. 
3. Szczudlik, A., Dobrogowski, J., Wordliczek, J., Stępień, A., Krajnik, M., Leppert, W., Woroń, J., Przeklasa-Muszyńska, A., Kocot-Kępska, M., Zajączkowska, R., Janecki, M., Adamczyk, A., & Malec-Milewska, M. (2014). Rozpoznanie i leczenie bólu neuropatycznego: przegląd piśmiennictwa i zalecenia Polskiego Towarzystwa Badania Bólu i Towarzystwa Neurologicznego-część pierwsza* Diagnosis and Management of Neuropathic Pain: Review of Literature and Recommendations of the Polish Association for the Study of Pain and the Polish Neurological Society-Part One. Tom, 15, 8–18. https://doi.org/10.5604/1640324x.1115164
4. Szczudlik, A., Dobrogowski, J., Wordliczek, J., Stępień, A., Krajnik, M., Leppert, W., Woroń, J., Przeklasa-Muszyńska, A., Kocot-Kępska, M., Zajączkowska, R., Janecki, M., Adamczyk, A., & Malec-Milewska, M. (2016). Rozpoznanie i leczenie bólu neuropatycznego: przegląd piśmiennictwa i zalecenia Polskiego Towarzystwa Badania Bólu i Towarzystwa Neurologicznego - część druga. Ból, 15(3), 5–18. https://doi.org/10.5604/1640324x.1117109