Neuralgia trójdzielna

Co to jest neuralgia trójdzielna?

Neuralgia trójdzielna, nazywana czasem nerwobólem nerwu trójdzielnego, to dolegliwość, której typowym objawem są napady przeszywającego bólu w obrębie twarzy. Choroba pojawia się zazwyczaj w szóstej dekadzie życia, częściej u kobiet niż mężczyzn. 

Ból występuje na ogół jednostronnie i jest wynikiem uszkodzenia nerwu trójdzielnego. Nerw ten odpowiada za czucie w obrębie twarzy i dzieli się na trzy gałęzie - nerw oczny, szczękowy i żuchwowy. To, w którym miejscu pojawią się objawy, zależy od tego, których gałęzi dotyczy proces chorobowy [1]. Najczęściej rozpoznawana jest neuralgia nerwu szczękowego i żuchwowego, a znacznie rzadziej ocznego [2].

Podział i przyczyny neuralgii trójdzielnej

Neuralgia trójdzielna może występować pod dwiema postaciami: 

• klasyczną - jej przyczyna jest nieznana lub związana z uciskiem naczyń na nerwy [1]. Najczęściej objawia się ostrym przeszywającym bólem, występującym naprzemiennie z okresami bez bólu [2];
• objawową - związaną z chorobami demielinizacyjnymi, guzami, konfliktami naczyniowo-nerwowymi, urazami czaszki, procesami zapalnymi i z wrodzonymi lub nabytymi zniekształceniami czaszki [1]. Może objawiać się nietypowo - uczuciem pieczenia i pulsowania [2]. 

Jak objawia się neuralgia trójdzielna?

Charakterystyczną cechą neuralgii trójdzielnej są napady bólu trwające zazwyczaj od kilku sekund do kilku minut. Można je porównać do rażenia prądem lub nagłego ukłucia. Dolegliwościom bólowym może niekiedy towarzyszyć skurcz mięśni twarzy, a także łzawienie i katar. Chorzy zgłaszają również występowanie tzw. miejsc spustowych, czyli punktów lub okolic których podrażnienie wywołuje napad. Bodźcami wyzwalającymi mogą być np. mycie zębów, żucie czy nawet powiew wiatru [2]. 

Napady bólu pojawiają się od kilku do kilkunastu razy w ciągu doby, przez wiele tygodni lub nawet lat. Choroba ma charakter nawrotowy, co oznacza, że po okresach ustąpienia bólu, dolegliwości mogą powrócić - niekiedy nawet z większą intensywnością [3]. 

Diagnostyka neuralgii trójdzielnej

Przed postawieniem rozpoznania lekarz musi wykluczyć inne stany, które mogą powodować podobne objawy bólowe. Należą do nich m.in.: choroby zębów, zatok przynosowych, zmiany w stawie skroniowo-żuchwowym czy neuralgia popółpaścowa [2].

Najważniejszym elementem diagnostyki neuralgii trójdzielnej jest dokładnie zebrany wywiad. Bardzo istotne jest precyzyjne opisanie objawów. Lekarz może pytać między innymi o charakter i czas trwania bólu, czynniki przynoszące ulgę oraz nasilające go. Drugi etap, czyli badanie fizykalne polega na identyfikacji zaburzeń czucia dotyku, temperatury czy wibracji w obrębie twarzy, co ma na celu określenie, która gałąź nerwu trójdzielnego może być uszkodzona. W diagnostyce przyczyn neuralgii wykonuje się również rezonans magnetyczny, aby wykluczyć patologie takie jak guz lub tętniak [2].

Leczenie farmakologiczne neuralgii trójdzielnej

W leczeniu neuralgii trójdzielnej klasyczne leki przeciwbólowe wykazują niewielką skuteczność [3]. Terapię rozpoczyna się zazwyczaj od karbamazepiny lub okskarbazepiny - czyli leków przeciwpadaczkowych. W przypadku gdy ich efekty są niezadowalające, lekarz może zwiększyć dawkę lub rozważyć włączenie innych leków np. lamotryginy, baklofenu, pimozydu, gabapentyny lub pregabaliny. Niekiedy stosuje się również leczenie toksyną botulinową [1,3]. Niestety, z biegiem czasu leczenie farmakologiczne u części pacjentów przestaje przynosić zadowalające efekty lub też pojawiają się działania niepożądane. W takiej sytuacji konieczne może być zastosowanie metod inwazyjnych [2].

Leczenie chirurgiczne neuralgii trójdzielnej

Szacuje się, że ok. 50% chorych na neuralgię trójdzielną wymaga leczenia chirurgicznego. Najczęściej stosowane jest uszkodzenie włókien nerwu trójdzielnego (tzw. ablacja) lub dekompensacja mikronaczyniowa. 

Ablację można przeprowadzić na kilka różnych sposobów, między innymi za pomocą fal o częstotliwości radiowej, poprzez podanie glicerolu lub wykonanie mikrokompresji balonem. Są to zabiegi przezskórne. W leczeniu neuralgii trójdzielnej zastosowanie znalazła również radiochirurgia przy użyciu noża gamma - czyli bardzo precyzyjne naświetlanie części nerwu promieniowaniem gamma [2].

W przypadku stwierdzenia konfliktu naczyniowo-nerwowego za najskuteczniejsza metodę leczenia uznaje się mikronaczyniową dekompresję. Polega ona na odsunięciu naczyń tętniczych i żylnych od nerwu i odseparowanie ich za pomocą specjalnego materiału - filcu teflonowego [2]. Choć zabieg ten może wiązać się z różnymi powikłaniami np. utratą słuchu, osłabieniem zgryzu czy suchością rogówki po stronie operowanej, to uznaje się go za najskuteczniejszą i najtrwalszą metodę leczenia chirurgicznego neuralgii trójdzielnej [1].

Neuralgia trójdzielna - najważniejsze informacje

Neuralgia trójdzielna to jeden z najcięższych bólów w obrębie twarzy, jakich można doświadczyć. Stanowi wyzwanie diagnostyczne, a jej terapia nie zawsze przynosi oczekiwane rezultaty. W leczeniu stosuje się przede wszystkim leki przeciwpadaczkowe, a u połowy pacjentów konieczne jest wykorzystanie metod inwazyjnych [1,2]. 

Referencje:

1. Kochanowski, Jan. (2016). Trigeminal neuralgia. Aktualności Neurologiczne. 16. 85-91. 10.15557/AN.2016.0011. 
2. Słoniewski, P., Szmuda, T. (2018). Neuralgia nerwu trójdzielnego. Neurologia po Dyplomie, 5, 27-31.
3. Szczudlik, A., Dobrogowski, J., Wordliczek, J., Stępień, A., Krajnik, M., Leppert, W., Woroń, J., Przeklasa-Muszyńska, A., Kocot-Kępska, M., Zajączkowska, R., Janecki, M., Adamczyk, A., & Malec-Milewska, M. (2016). Rozpoznanie i leczenie bólu neuropatycznego: przegląd piśmiennictwa i zalecenia Polskiego Towarzystwa Badania Bólu i Towarzystwa Neurologicznego - część druga. Ból, 15(3), 5–18. https://doi.org/10.5604/1640324x.1117109