Polineuropatie - co warto wiedzieć?

Czym są polineuropatie?

Polineuropatia to uszkodzenie wielu nerwów obwodowych. Są to nerwy, które pośredniczą w przekazywaniu informacji pomiędzy centralnym układem nerwowym i organami, takimi jak serce, płuca, jelita, skóra czy mięśnie. Uszkodzenie nerwów jest zazwyczaj symetryczne i prowadzi do rozwoju wielu uciążliwych dolegliwości. Szacuje się, że z powodu polineuropatii może cierpieć nawet 5-8% społeczeństwa, a ryzyko ich wystąpienia dotyczy każdego człowieka [2]. 

Przyczyny polineuropatii

Do uszkodzenia nerwów może dojść zarówno w wyniku działania czynników zewnętrznych np. toksyn czy leków, jak i w przebiegu różnych schorzeń np. cukrzycy lub nowotworów. Choroba może również mieć charakter wrodzony, czyli uwarunkowany genetycznie. 

Do najczęstszych przyczyn polineuropatii należą:

• cukrzyca, 
• niewydolność nerek,
• nadużywanie alkoholu, 
• chemioterapia, 
• substancje toksyczne np. metale ciężkie,
• choroby nowotworowe, 
• choroby dziedziczne,  
• procesy autoimmunologiczne np. zespół Guillain-Barre lub przewlekła zapalna poliradikuloneuropatia demielinizacyjna.

U prawie połowy pacjentów przyczyna choroby, mimo wielu badań, pozostaje nieznana [3].

Jak objawiają się polineuropatie? Czym jest ból neuropatyczny?

Objawy polineuropatii zależą od tego, jakiego typu włókna nerwowe zostały uszkodzone. Na tej podstawie można wyróżnić polineuropatie czuciowe, ruchowe, autonomiczne oraz mieszane [1]. 

Objawem, który może znacząco pogorszyć jakość życia osób z polineuropatią jest ból neuropatyczny. Jest to szczególny rodzaj bólu, porównywany przez pacjentów do uczucia palenia, pieczenia czy rażenia prądem. Chorzy zmagają się również z nieprzyjemnymi wrażeniami, takimi jak mrowienie lub drętwienie, a także z niedoczulicą. Zwykle objawy pojawiają się najpierw na dłoniach i stopach. Ból neuropatyczny może towarzyszyć chorym przez wiele lat i znacznie pogorszyć jakość ich życia [4].

W przypadku uszkodzenia włókien ruchowych mogą pojawić się również skurcze, porażenie, niedowład lub zanik mięśni. W praktyce, pacjenci mogą mieć problem z poruszaniem się, wchodzeniem po schodach, czy z precyzyjnymi czynnościami takimi jak zapinanie guzików.  

Układ autonomiczny odpowiada z kolei za przekazywanie impulsów nerwowych do narządów wewnętrznych np. serca lub jelit. Jego uszkodzenie może być przyczyną zaburzeń wydzielania potu, szybkiego bicia serca, suchej skóry, wypadania włosów, zaburzeń czynności układu pokarmowego lub moczowego czy nagłych spadków ciśnienia tętniczego przy zmianie pozycji ciała [1,2].

Diagnostyka polineuropatii

Ze względu na zróżnicowany obraz kliniczny choroby, pacjenci z objawami polineuropatii mogą wymagać wielu badań diagnostycznych. Pierwszym i bardzo ważnym etapem diagnostyki jest szczegółowy wywiad. Dokładne opisanie objawów pozwala określić jaki typ włókien nerwowych został uszkodzony, a informacja o innych rozpoznanych chorobach może sugerować przyczynę dolegliwości. Badanie fizykalne ma natomiast określić jaki jest zakres i nasilenie uszkodzeń nerwów oraz czy występują inne objawy, niż te opisane przez pacjenta [1]. 

Kluczowym etapem diagnostyki jest badanie elektrofizjologiczne, które za pomocą wysyłanych impulsów elektrycznych ocenia funkcję nerwów. Badanie pozwala ustalić rodzaj uszkodzeń, lokalizację i nasilenie zmian, a także umożliwia określenie postępu choroby i efektów leczenia. Prawidłowy wynik badania nie wyklucza jednak polineuropatii. 

W rzadkich przypadkach, aby postawić rozpoznanie, konieczna może być biopsja skóry lub nerwu łydkowego. Przy podejrzeniu zapalnych przyczyn choroby, wykonuje się natomiast badanie płynu mózgowo-rdzeniowego [1].

Aby wykluczyć najczęstsze przyczyny polineuropatii, jakimi są cukrzyca, niewydolność nerek i nadużywanie alkoholu, lekarz może zlecić ponadto badania laboratoryjne: 

• morfologię krwi,
• OB, CRP, 
• proteinogram, 
• poziom witaminy B12, 
• pomiar glukozy, 
• hemoglobinę glikowaną, 
• próby nerkowe i wątrobowe.

Jeżeli powyższe badania nie pozwalają na postawienie rozpoznania polineuropatii i ustalenie jej przyczyny, konieczne może być rozszerzenie diagnostyki [1].

Leczenie polineuropatii

Leczenie przyczynowe może zatrzymać postęp polineuropatii lub nawet cofnąć jej objawy. Bardzo ważna jest terapia choroby podstawowej, czyli np. odpowiednia kontrola cukrzycy, odstawienie alkoholu lub leczenie onkologiczne. W przypadku chorób autoimmunologicznych wykonuje się zabiegi plazmaferezy (wymiany osocza), a także podaje dożylnie immunoglobuliny [1].

Niestety, leczenie przyczynowe nie zawsze jest możliwe. W takim przypadku głównym celem terapii pozostaje łagodzenie objawów i poprawa komfortu życia pacjenta. Szczególnie przykrą dolegliwością jest ból neuropatyczny, który może utrzymywać się przez wiele lat i prowadzić do depresji. Jego leczenie jest trudne - klasyczne leki przeciwbólowe i przeciwzapalne wykazują niewielką skuteczność. Stosuje się natomiast leki przeciwdepresyjne, przeciwdrgawkowe, opioidy, antagonistów receptora NMDA oraz lidokainę i kapsaicynę w formie plastrów [4].

Polineuropatie - rokowanie

Przebieg kliniczny polineuropatii różni się w zależności od przyczyny. U części pacjentów objawy mijają już po kilku tygodniach, niekiedy jednak utrzymują się do końca życia. Ból neuropatyczny znacznie pogarsza jakość życia, a jego leczenie jest trudne i często nie przynosi efektów [1,4]. 

Referencje

1. Durka-Kęsy M.; Wprowadzenie do neuropatii, Po Dyplomie.
2. Sommer C, Geber C, Young P, Forst R, Birklein F, Schoser B. Polyneuropathies. Dtsch Arztebl Int. 2018 Feb 9;115(6):83-90. doi: 10.3238/arztebl.2018.083. PMID: 29478436; PMCID: PMC5832891.
3. Seward B Rutkove; Overview of polineuropathy. UptoDate 
4. Szczudlik, A., Dobrogowski, J., Wordliczek, J., Stępień, A., Krajnik, M., Leppert, W., Woroń, J., Przeklasa-Muszyńska, A., Kocot-Kępska, M., Zajączkowska, R., Janecki, M., Adamczyk, A., Malec-Milewska, M. (2016). Rozpoznanie i leczenie bólu neuropatycznego: przegląd piśmiennictwa i zalecenia Polskiego Towarzystwa Badania Bólu i Towarzystwa Neurologicznego - część druga. Ból, 15 (3), 5–18. https://doi.org/10.5604/1640324x.1117109