Zespół napięcia przedmiesiączkowego - objawy i leczenie

Zespół napięcia przedmiesiączkowego (PMS) - czym jest?

Zespołem napięcia przedmiesiączkowego (w skrócie PMS, z ang. premenstrual syndrome) nazywamy szereg fizycznych i psychicznych symptomów, które występują w ciągu dwóch tygodni poprzedzających wystąpienie krwawienia miesiączkowego. Typowo objawy PMS ulegają złagodzeniu wraz z rozpoczęciem miesiączki i zanikają, gdy kończy się menstruacja. 

Obecnie występowanie PMS tłumaczy się dwiema teoriami. Z jednej strony wymienia się czynniki hormonalne i większą wrażliwość części kobiet na działanie progesteronu i progestagenów, których stężenie wzrasta w drugiej fazie cyklu (ok. 2 tygodni przed miesiączką). Z drugiej mówi się o wpływie hormonów płciowych na zmianę stężenia substancji zwanych neuroprzekaźnikami (m.in. serotoniny i GABA), co wpływa na występowanie objawów PMS.

Jakie są objawy PMS?

Do głównych objawów zespołu napięcia przedmiesiączkowego zalicza się:

• wahania nastroju,
• uczucie irytacji, smutku, napięcia,
• zmęczenie i problemy ze snem,
• utratę pewności siebie,
• ból głowy,
• wahania apetytu, zachcianki żywieniowe,
• uczucie pełności/wzdęcia (w organizmie zatrzymuje się woda),
• ból sutków,
• obniżone libido,
• zwiększone występowanie zmian skórnych (trądzik, łojotok).

Aby rozpoznać PMS, powyższe objawy (nie są określone ich dokładne rodzaj i liczba) muszą: 

• występować w konkretnej fazie cyklu (tzw. lutealnej, ok. 2 tygodni przed rozpoczęciem miesiączki, ustępując wraz z początkiem krwawienia - do 4. dnia),
• nawracać cyklicznie,
• zaburzać normalne, społeczne funkcjonowanie kobiety (np. obniżać wyniki w pracy czy utrudniać relacje z innymi ludźmi). 

Ekstremalną postacią PMS są przedmiesiączkowe zaburzenia dysforyczne (PMDD, ang. premenstrual dysphoric disorder). 

W diagnozowaniu PMS przydaje się prowadzenie dzienniczka mentruacyjnego przez min. 2-3 cykle (przed rozpoczęciem leczenia!), w którym zapisuje się swoje objawy i daty występowania krwawienia. Pomocne może być użycie dzienniczka objawów podmiotowych (DRSP, ang. Daily Recording of Severity of Problems), w którym zaznacza się nasilenie poszczególnych objawów w skali 1-6. Warto omówić notatki z lekarzem rodzinnym lub ginekologiem, który oceni prawidłowość miesiączkowania i zaproponuje odpowiednie postępowanie, jeśli dolegliwości PMS są bardzo uciążliwe. 

Obecnie dostępne i popularne są aplikacje na telefon, które umożliwiają łatwe śledzenie cyklu; pamiętaj jednak, że zawsze największą wagę ma opinia lekarza. 

PMS - leczenie

Leczenie PMS obejmuje zmianę stylu życia, metody psychoterapeutyczne, jak i przyjmowanie leków. 

W łagodzeniu objawów może pomóc holistyczne zadbanie o swoje ciało:

• regularne uprawianie aktywności fizycznej (trening aerobowy lub relaksacyjny, 30 min dziennie, kilka razy w tygodniu). Nie muszą to być wyczerpujące ćwiczenia, zwłaszcza, gdy przed miesiączką czujemy się źle - szybki marsz, joga czy jazda na rowerze to również dobre rozwiązanie;
• unikanie używek (kawa, papierosy, alkohol);
• utrzymanie zbilansowanej diety, w tym zmniejszenie ilości spożywanej soli (choć występowanie zachcianek żywieniowych przed miesiączką jest naturalne);
• zadbanie o dobry sen. 

Warto wypracować sobie powyższe nawyki nie tylko podczas trwania PMS, ale również na co dzień. 

W redukcji objawów, zwłaszcza psychicznych, wykorzystuje się także psychoterapię (najczęściej poznawczo-behawioralną) i leki przeciwdepresyjne (selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny, SSRI; selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny i noradrenaliny, SNRI), stosowane na stałe lub okresowo. Inną metodą jest wprowadzenie indywidualnie dobranej antykoncepcji hormonalnej. Z kolei w dolegliwościach bólowych może pomóc przyjmowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (np. ibuprofen, naproksen).

Obecnie prowadzi się dużo badań nad efektywnymi metodami leczenia PMS, w tym nad skutecznością terapii alternatywnych. Testowane klinicznie są takie preparaty, jak niepokalanek, dziurawiec czy olej z wiesiołka. 

Pamiętaj, że każdą metodę leczenia zespołu napięcia przedmiesiączkowego powinnaś skonsultować ze swoim lekarzem. Nie należy rozpoczynać ani modyfikować stosowania leków czy suplementów na własną rękę. Uciążliwe objawy przed miesiączką mogą być zwiastunem innej, poważniejszej choroby, wymagającej poszerzonej diagnostyki (np. badania USG czy wykonania specyficznych badań laboratoryjnych). PMS różnicuje się m.in. z chorobami tarczycy, endometriozą czy chorobami autoimmunologicznymi. Dlatego w przypadku podejrzenia zespołu napięcia miesiączkowego znacząco utrudniającego codzienne funkcjonowanie zawsze skonsultuj się z lekarzem rodzinnym lub ginekologiem. 

Referencje:

1. Postępowanie w przypadku zespołu napięcia przedmiesiączkowego. Wytyczne RCOG 2016. (2018). RCOG - Wytyczne i zalecenia - Ginekologia - Medycyna Praktyczna dla lekarzy. (https://www.mp.pl/ginekologia/wytyczne/rcog/169457,postepowanie-w-przypadku-zespolu-napiecia-przedmiesiaczkowego; ostatni dostęp: 26.07.2022)
2. https://www.rcog.org.uk/for-the-public/browse-all-patient-information-leaflets/managing-premenstrual-syndrome-pms-patient-information-leaflet/ (ostatni dostęp: 26.07.2022)
3. Zespół napięcia przedmiesiączkowego (PMS, premenstrual syndrome). Przyczyny, przebieg leczenie. (2021). Ginekologia - mp.pl. (https://www.mp.pl/pacjent/ginekologia/choroby/272132,zespol-napiecia-przedmiesiaczkowego; ostatni dostęp: 26.07.2022)
4. Skrzypulec-Plinta, V., Zborowska, K., Schmidt, M., & Krupa, A. (2020). Leczenie zespołu napięcia przedmiesiączkowego. Forum Położnictwa i Ginekologii | czasopismo pisane z myślą o ginekologach i położnikach. (https://www.forumginekologii.pl/artykul/leczenie-zespolu-napiecia-przedmiesiaczkowego; ostatni dostęp: 26.07.2022)
5. Walsh, S., Ismaili, E., Naheed, B., & O’Brien, S. (2015). Diagnosis, pathophysiology and management of premenstrual syndrome. The Obstetrician & Gynaecologist, 17(2), 99–104. https://doi.org/10.1111/tog.12180