Wkładki wewnątrzmaciczne - przegląd najnowszych metod antykoncepcji

Wkładka wewnątrzmaciczna – co to za metoda?

Wkładka wewnątrzmaciczna, jedna z najnowszych metod antykoncepcji, ma kształt litery T. Umieszczana jest w macicy przez lekarza ginekologa w warunkach aseptycznych. Wkładki posiadają kilka istotnych cech, które sprawiają, że są jednym z najchętniej wybieranych sposobów zapobiegania ciąży:

1. Należą do metod antykoncepcji długoterminowej, a ich niewątpliwą zaletą jest brak konieczności codziennego stosowania.
2. Są bardzo skuteczną metodą antykoncepcji.
3. Porównując cenę wkładek wewnątrzmacicznych z cenami innych środków antykoncepcyjnych można stwierdzić, że są stosunkowo niedrogie. 
4. Jest to odwracalna forma antykoncepcji. W zależności od rodzaju wkładki, płodność powraca zaraz lub w niedługim czasie po jej wyjęciu. Powodują mniej działań niepożądanych, a także mają mniej przeciwwskazań w porównaniu do innych metod antykoncepcyjnych. 
5. Nie ma konieczności robienia przerw między usunięciem wkładki a aplikacją kolejnej.

Wszystkie te cechy sprawiają, że systemom domacicznym bardzo blisko do idealnej metody zapobiegania nieplanowanej ciąży [1,2,3,4].

Skuteczność wkładek wewnątrzmacicznych

Skuteczność metod antykoncepcji ocenia się za pomocą wskaźnika Pearla, który określa liczbę ciąż wśród 100 kobiet stosujących daną metodę w ciągu jednego roku. Im mniejsza wartość, tym metoda jest bardziej skuteczna. Wskaźnik Pearla dla wkładek domacicznych wynosi od 0,09 do 0,8, co oznacza, że sposoby te są wysoce skuteczne [4].

Rodzaje wkładek wewnątrzmacicznych

Ze względu na mechanizm działania wkładki wewnątrzmaciczne dzielimy na hormonalne i niehormonalne. Jeśli zastanawiasz się, czy wkładka domaciczna jest dla Ciebie odpowiednim rozwiązaniem, porozmawiaj ze swoim ginekologiem. Przeprowadzi z Tobą dokładny wywiad i na podstawie Twoich preferencji oraz predyspozycji zdrowotnych dobierze odpowiednią dla Ciebie metodę antykoncepcji.

Wkładka wewnątrzmaciczna niehormonalna

Niehormonalne wkładki wewnątrzmaciczne to systemy zawierają miedź (rzadziej srebro lub złoto) jako substancję czynną. Zazwyczaj mają kształt litery T, zbudowane są z polietylenu, wokół którego opleciony jest drucik z miedzi (lub innego minerału). Mechanizm działania niehormonalnych wkładek domacicznych polega na wytworzeniu miejscowego odczynu zapalnego. Miedź powoduje upośledzenie funkcji plemników, zmniejszając ich ruchliwość i żywotność. Oddziałuje też na komórkę jajową i śluzówkę macicy, co zapobiega zapłodnieniu i zagnieżdżeniu się zarodka.

Niehormonalne wkładki domaciczne mogą być stosowane przez kobiety mające przeciwwskazania do terapii hormonalnej lub te, które nie chcą stosować hormonów ze względów ideologicznych. Jest to bardzo łatwo dostępna metoda antykoncepcji, jednak samo jej założenie wymaga interwencji ginekologa.

W zależności od deklaracji producenta, wkładki wewnątrzmaciczne z miedzią działają od 3 do 5 lat. Wkładkę można założyć niezależnie od dnia cyklu, może być też aplikowana u kobiet bezpośrednio po naturalnym porodzie czy cesarskim cięciu. Usunięcie wkładki z miedzią powinno mieć miejsce kilka dni po zakończeniu krwawienia.

Jest to szczególnie zalecana metoda antykoncepcji dla:

• kobiet, które nie planują zajścia w ciążę przez następne kilka lat,
• nieródek, czyli kobiet, które nigdy nie rodziły,
• matek karmiących,
• kobiet palących po 35. roku życia,

W czasie stosowania miedzianych wkładek domacicznych czynność gonad jest w pełni zachowana i występują naturalne krwawienia miesiączkowe.Przeciwwskazaniami do stosowania niehormonalnej wkładki domacicznej są:

• ciąża,
• alergia na miedź lub inne składniki, 
• choroba Wilsona, 
• nieprawidłowości w budowie macicy.

Głównymi działaniami niepożądanymi, które mogą powodować wkładki dopochwowe zawierające miedź, są:

• infekcje oraz stany zapalne,
• nieregularne, bolesne miesiączki, 
• skurcze lub ból w obrębie podbrzusza, zwłaszcza zaraz po aplikacji wkładki [1,2,3,4].

Wkładka wewnątrzmaciczna hormonalna

Hormonalne wkładki wewnątrzmaciczne to systemy oparte na lewonorgestrelu, czyli substancji o działaniu progestagennym, powodującym zwiększenie gęstości śluzu szyjkowego. Hamuje ona tym samym migrację plemników do macicy oraz indukuje zmiany w endometrium, zapobiegając zagnieżdżeniu się zarodka. U niektórych kobiet dochodzi również do zahamowania owulacji podczas stosowania środków z tą substancją. Hormonalne wkładki wewnątrzmaciczne posiadają zbiornik stopniowo uwalniający lewonorgestrel przez okres od 3 do 5 lat.

Hormonalne wkładki wewnątrzmaciczne różnią się między sobą wielkością oraz dawką substancji czynnej. Większe systemy powodują zahamowanie krwawienia, co jest dodatkową zaletą w przypadku kobiet z bolesnymi i obfitymi miesiączkami. Są to środki dostępne tylko na receptę, a ich aplikacja, tak jak wkładek z miedzią, wymaga interwencji ginekologa. Rekomendowane jest założenie wkładki w pierwszych 7 dniach cyklu. Można je również zakładać u osób po porodzie. System domaciczny z lewonorgestrelem jest rekomendowany zarówno dla nieródek, jak i kobiet, które już rodziły, a które nie mają przeciwwskazań do stosowania hormonów.

Przeciwwskazaniami do stosowania hormonalnych wkładek wewnątrzmacicznych są:

• ciąża,
• nowotwory wątroby i hormonozależne,
• stany zapalne w obrębie macicy.

Do działań niepożądanych mogących wystąpić po aplikacji hormonalnej wkładki domacicznej zaliczamy:

• bóle głowy,
• nudności,
• wypadanie włosów,
• spadek libido,
• tkliwość piersi,
• ból w podbrzuszu,
• trądzik,
• nieregularne plamienia,
• łagodne torbiele [1,2,3,4].

Wkładka wewnątrzmaciczna a ból w podbrzuszu

Jednym z głównych działań niepożądanych stosowania wkładek wewnątrzmacicznych są bóle w podbrzuszu. Mogą one być wywołane przez wiele czynników. Występują zazwyczaj zaraz po aplikacji i mogą być spowodowane nieprawidłowym włożeniem wkładki, stanem zapalnym czy nawet perforacją macicy. Ważne jest zatem, aby w pierwszych tygodniach od założenia wkładki wewnątrzmacicznej być pod kontrolą ginekologiczną. Jeżeli występują u Ciebie silne bóle w podbrzuszu czy skurcze po założeniu wkładki, nie zwlekaj i zgłoś się do swojego ginekologa [2,4].

Referencje:

1. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące wskazań i bezpieczeństwa stosowania antykoncepcji hormonalnej oraz wewnątrzmacicznej, Ginekol Pol. 2014, 85, 234-239.
2. Hardeman J., Weiss B.D. (2014). Intrauterine Devices: An Update. American Family Physician, 89 (6), s. 445-450.
3. Herndon J., Zieman M. (2004). New Contraceptive Options. American Family Physician, 69(4), s. 853-860.
4. Konieczna A., Czapiewska M., Krysiński J. (2020). Postacie leków antykoncepcyjnych. Farmacja Polska, 76, s. 527-536.