Pochwica - kiedy rozpoznać i jak sobie z nią poradzić?

Pochwica - Wstęp

Dolegliwości bólowe w czasie próby penetracji lub podczas stosunku seksualnego wynikające z pochwicy nazywane są dyspareunią i znacznie ograniczają czerpanie przyjemności ze zbliżeń. 

Ból może mieć nasilenie od łagodnego do silnego, a odczucie może wahać się od lekkiego dyskomfortu do silnego bólu. Dokładna częstość występowania tej choroby jest nieznana, ale badania wykazują, że pochwica jest jednym z najczęstszych zaburzeń seksualnych wśród kobiet, które znacznie wpływa na jakość życia związaną ze zdrowiem psychicznym i samopoczuciem [4]. Jeżeli odczuwanie bólu w czasie stosunku nawraca i powtarza się - nie należy go bagatelizować.

Przyczyny pochwicy

Uważa się, że najczęściej pochwica jest zaburzeniem na tle psychogennym i nie jest spowodowana obecnością chorób ogólnoustrojowych czy strukturalnej patologii w zakresie narządów płciowych [2], ale zdarza się, że może też wynikać z innych nieprawidłowości. Związek między zaburzeniami seksualnymi kobiet a problemami psychologicznymi, takimi jak depresja i lęk, potwierdzono w różnych badaniach. Pochwica może być zarówno konsekwencją stanów lękowych, jak i ich przyczyną. Ma także niekorzystny wpływ na codziennie samopoczucie, samoocenę i relacje partnerskie [4].

Pochwica może powstać zarówno na tle pierwotnym, jak i wtórnym. Pochwica pierwotna dotyczy pacjentek, które po raz pierwszy doświadczyły bólu związanego z penetracją pochwy podczas stosunku płciowego lub badania ginekologicznego, lub nawet próby zaaplikowania tamponu. Pochwica wtórna występuje z kolei u pacjentek, które dotychczas nie miały tej dolegliwości, a pojawiła się ona nagle na obecnym etapie życia. Najczęściej pochwica wtórna powstaje w wyniku infekcji lub innego stanu chorobowego. 

Ból pojawiający się podczas stosunku może wynikać również z:

• endometriozy,
• infekcji (grzybiczej lub bakteryjnej) pochwy i/lub układu moczowego,
• stanu zapalnego bez infekcji,
• wad anatomicznych (agenezja pochwy, włóknista błona dziewicza),
• niedoborów hormonalnych,
• chorób naczyniowych i neurologicznych,
• zaburzeń jatrogennych (będące niekorzystnym dla pacjenta następstwem leczenia) [3].

Diagnostyka pochwicy

Postawienie diagnozy pochwicy opiera się w dużej mierze na wykluczeniu innych stanów mogących być przyczyną bólu podczas penetracji. Najważniejszy w diagnostyce jest dokładny wywiad lekarski i wypytanie pacjentki o czas trwania objawów i sytuacje, w których się one pojawiają. Należy pamiętać, że pochwica może powstawać na tle psychogennym i wynikać z lęku przed zbliżeniem lub nieprzyjemnych doświadczeń seksualnych.

Zazwyczaj przy podejrzeniu pochwicy lekarz zaleca wykonanie następujących badań, celem wykluczenia innych patologii:

• badanie cytologiczne szyjki macicy,
• oznaczenie profilu hormonalnego,
• USG narządów miednicy mniejszej,
• wykonanie posiewu z pochwy,
• laparoskopia (w przypadku podejrzenia endometriozy).

Ponadto, ginekolog podczas próby badania ginekologicznego wyznacza „mapę” bólu oraz reaktywność mięśni wokół pochwy [3].

Leczenie pochwicy

Najczęstszymi metodami farmakologicznymi stosowanymi w leczeniu pochwicy są: 

• miejscowo stosowane środki znieczulające,
• leki rozluźniające mięśnie,
• leki przeciwdepresyjne i przeciwlękowe (po konsultacji z psychiatrią, jeśli pochwica powstaje na tle psychogennym),
• miejscowa terapia hormonalna lub iniekcje botuliny [3].

Niezależnie od przyczyn i podłoża pochwicy, zaleca się regularne ,,ćwiczenia’’, które obejmują metody treningowe, mające na celu rozluźnienie mięśniówki pochwy (desensytyzację), trening partnerski, trening autogenny, który opiera się na nauce relaksacyjnego wpływu na własne ciało, psychoterapię indywidualną i/lub partnerską oraz psychoedukację seksuologiczną. Czasami zalecane są też ćwiczenia z rozszerzaczami pochwy [3].

Pacjentki z dysfunkcją seksualną na tle pochwicy mogą mieć objawy zaburzeń nastroju, niskiej samooceny, lęku i poczucia winy. Obawa przed negatywną oceną partnera seksualnego oraz strach przed bólem mogą powodować unikanie kolejnych zbliżeń i prowadzić do dalszego braku satysfakcji ze współżycia. Dlatego nie wolno bagatelizować objawów pochwicy i zawsze korzystać z konsultacji ginekologicznej. Co ważne, wymienione wyżej metody okazują się bardzo skuteczne w walce z pochwicą i pozwalają ponownie cieszyć się życiem seksualnym [3].

Referencje:

1. Wytyczne postępowania klinicznego dla lekarzy położników i ginekologów. Zaburzenia seksualne u kobiet. Ginekologia po dyplomie. Styczeń 2012: 69-79
2. Flis P. Obraz ciała w narracjach kobiet z diagnozą pochwicy. Seksuologia Polska 2015; 13(2): 70–77
3. https://www.mp.pl/pacjent/seksuologia/zaburzenia-seksualne/u-kobiet/104469,zaburzenia-zwiazane-z-bolem-podczas-stosunku-plciowego-pochwica-i-dyspareunia (data ostatniego dostępu 9.08.2022)
4. Velayati A, Jahanian Sadatmahalleh S, Ziaei S, Kazemnejad A. The role of personal factors in quality of life among Iranian women with vaginismus: a path analysis. Health Qual Life Outcomes. 2021;19(1): 166.