Kamica moczowa w ciąży - jak leczyć kamienie nerkowe w ciąży?

Przyczyny ataku kamicy moczowej u kobiet w ciąży

Złogi (kamienie nerkowe) mogą powstawać w różnych odcinkach dróg moczowych. Przemieszczając się, wzdłuż wąskiego światła moczowodu (struktura łącząca nerkę z pęcherzem moczowym), mogą powodować dolegliwości bólowe, zastój moczu i nagły wzrost ciśnienia w drogach moczowych, czyli napad kolki nerkowej. 

Wśród czynników, które mogą aktywować kamicę nerkową w ciąży, najczęściej wymienia się:

• odwodnienie, 
• infekcje dróg moczowych, 
• nieprawidłową dietę,
• przyjmowanie niektórych leków. 

Warto zauważyć, że nie zawsze napad kolki nerkowej u kobiety w okresie ciąży oznacza obecność kamieni nerkowych. Chwilowy zastój moczu może być również spowodowany uciskiem nerki lub pęcherza moczowego przez powiększającą się macicę. 

Objawy kamicy moczowej w ciąży

Charakterystycznym objawem kamicy moczowej jest napad kolki nerkowej. Objaw ten opisuje się jako ból w okolicy lędźwiowej, który promieniuje do spojenia łonowego, zewnętrznych narządów płciowych oraz wewnętrznej powierzchni ud. Napadowi mogą towarzyszyć nudności i wymioty.

Przyszłe mamy mogą doświadczyć również zmiany zabarwienia moczu, bolesnego parcia na pęcherz, a w razie współwystępowania ZUM (zakażenia układu moczowego) - gorączki. Napad kolki nerkowej może być epizodem pojedynczym, ale może też nawracać, dlatego wszystkim ciężarnym w razie wystąpienia wymienionych objawów zaleca się konsultację urologiczną oraz wizytę i ginekologa prowadzącego ciążę. 

Diagnozowanie kamicy moczowej w ciąży

U kobiet w okresie ciąży niewskazane jest wykonywanie wszystkich badań obrazowych, które zalecane są w diagnostyce kamicy nerkowej. Badania, które wykorzystują promienie rentgenowskie (np. urografia, tomografia komputerowa), stosowane są jedynie w skomplikowanych przypadkach, ponieważ są potencjalnie niebezpieczne dla płodu (dotyczy to zwłaszcza I trymestru ciąży). 

Badaniem pierwszego wyboru w przypadku podejrzenia kamicy nerkowej u kobiety ciężarnej jest USG jamy brzusznej, które jest badaniem bezpiecznym dla dziecka. Umożliwia ono zobrazowanie złogów w drogach moczowych oraz ocenę stopnia zastoju moczu. Zaleca się również wykonanie badań krwi, badania ogólnego moczu oraz jego posiewu. Zmiany w składzie moczu mogą świadczyć o infekcji układu moczowego.

Leczenie kamicy moczowej u kobiet w ciąży

Leczenie kamicy nerkowej u ciężarnych dostosowane jest do rodzaju dolegliwości, wyników badań i stopnia zaawansowania ciąży. W większości przypadków stosuje się leczenie objawowe, które polega na przyjmowaniu leków przeciwbólowych, przeciwzapalnych i rozkurczowych. Takie postępowanie, a także zapewnienie odpowiedniej ilości płynów może umożliwić samoistne wydalenie złogów z moczem. 

W sytuacjach, gdy leczenie zachowawcze nie przynosi oczekiwanych rezultatów, można podjąć leczenie zabiegowe. Często stosowanym zabiegiem jest założenie cewnika moczowodowego, szczególnie u ciężarnych z nawracającymi kolkami nerkowymi, utrzymującymi się zakażeniami układu moczowego lub przewlekłym bólem, który nie odpowiada na leczenie farmakologiczne. 

W przypadkach poważnych, które zagrażają zdrowiu i życiu matki i płodu, może być konieczne wykonanie przezskórnej nefrostomii. Zabieg ten polega na nakłuciu skóry w okolicy lędźwiowej i odprowadzeniu moczu bezpośrednio z nerki. 

Jak zapobiegać kolejnym atakom kolki nerkowej w ciąży?

Profilaktyka kamicy nerkowej opiera się na stosowaniu odpowiedniej diecie oraz dostatecznym spożyciu płynów. U kobiet z rozpoznaną kamicą moczową zalecane jest picie większej ilości wody niż zazwyczaj, minimum 2 litrów dziennie. Dieta powinna być zrównoważona, z ograniczeniem białek i tłuszczy zwierzęcych oraz soli. Należy unikać nadmiernego spożycia cukrów prostych, zwłaszcza fruktozy, i dbać o odpowiedni poziom magnezu w diecie. Umiarkowana aktywność fizyczna również jest bardzo ważna, ponieważ sprzyja wydalaniu złogów z nerek i pęcherza moczowego oraz może przyspieszyć łagodzenie ataku kolki nerkowej.

Powikłania kamicy moczowej u kobiet w ciąży

W przypadku ciężarnych kobiet, powikłania kamicy nerkowej to przede wszystkim zwiększone ryzyko przedwczesnego porodu i wcześniactwa u dziecka. Nieleczona kamica może prowadzić do poważnych problemów, takich jak ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek, trwałe uszkodzenie nerek, infekcje układu moczowego, nefropatia zaporowa, a nawet roponercze czy urosepsa. 

Mimo że najpoważniejsze powikłania występują rzadko, kamicy nerkowej nie należy ich bagatelizować, ponieważ nieleczona może nieść poważne konsekwencje zdrowotne dla przyszłej matki i jej dziecka. 

Konsultacja merytoryczna: Mirosław Niedbała, specjalista medycyny rodzinnej

Referencje:

1. Władysław Sułowicz, Tomasz Stompór, Robert Drabczyk. (2022). Kamica nerkowa. Medycyna Praktyczna:  Kamica Nerkowa. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.14.6.

2. prof. dr hab. n. med. Józef Matych. (2014). Medycyna po Dyplomie. Kamica Nerkowa – Postępowanie w Ostrym Epizodzie. https://podyplomie.pl/medycyna/16436,kamica-nerkowa-postepowanie-w-ostrym-epizodzie

3. Czasopismo Ginekologia po Dyplomie - Położnictwo, powikłania ciąży, ginekologia, endokrynologia i onkologia ginekologiczna. (2012). Podyplomie.Pl. https://podyplomie.pl/gpd/categories/552