Zaburzenia odżywiania - anoreksja, bulimia

Anoreksja, czyli kiedy jedzenie staje się wrogiem

Anoreksja, czyli jadłowstręt psychiczny (anorexia nervosa), to zaburzenie odżywiania polegające na celowej utracie masy ciała wywołanej i/lub podtrzymywanej przez osobę chorą. Charakterystycznym symptomem jest obsesyjne kontrolowanie swojej masy ciała i spożywanych posiłków. Osoby chorujące na anoreksję często interesują się również tematami związanymi ze zdrowym odżywianiem i rodzajami diet. 

Jak zachowuje się osoba chora na jadłowstręt psychiczny? Należy zwrócić szczególną uwagę na następujące objawy:

• utrzymywanie bardzo niskiej masy ciała przez określony reżim dietetyczny,
• unikanie niektórych produktów lub potraw uznawanych za “tuczące”,
• prowokowanie wymiotów, 
• stosowanie środków przeczyszczających, leków tłumiących łaknienie lub środków moczopędnych,
• podejmowanie wyczerpujących ćwiczeń fizycznych, 
• postrzeganie własnego ciała w zaburzony sposób,
• u kobiet zatrzymanie miesiączki, a u mężczyzn zaburzenia potencji i spadek zainteresowań seksualnych.

Jeśli podejrzewasz u siebie lub bliskiej osoby anoreksję, koniecznie zwróć się do lekarza. Szybka reakcja jest niezwykle ważna, ponieważ nieleczona anoreksja wyrządza ogromne szkody organizmowi.

Szczególną czujność należy zwrócić na osoby przed okresem pokwitania, u tych pacjentów istotne jest także jak najszybsze wdrożenie leczenia. Wyniszczenie organizmu u dzieci przed okresem pokwitania może doprowadzić bowiem do opóźnienia lub zahamowania dojrzewania, w postaci:

• zatrzymania wzrostu, 
• u dziewcząt braku rozwoju piersi i niepojawienia się miesiączki, 
• u chłopców zahamowania rozwoju jąder [1,2,3].

Bulimia, czyli co za dużo, to niezdrowo

Bulimia, nazywana żarłocznością psychiczną (bulimia nervosa), charakteryzuje się okresami nadmiernego spożywania pokarmu z obsesyjnym skupieniem się na kontroli masy ciała. Pacjenci stosują w tym celu różne metody przeciwdziałania przytyciu, podobne do tych występujących w anoreksji. 

Jakie są objawy bulimii? Charakterystyczne dla tego zaburzenia są takie symptomy, jak:

• niepowstrzymywane pragnienie jedzenia i ogromne zaabsorbowanie tematem pożywienia,
• epizody objadania się olbrzymimi porcjami jedzenia w krótkich odstępach czasu,
• prowokowanie wymiotów,
• stosowanie środków przeczyszczających, leków tłumiących łaknienie lub moczopędnych,
• okresowe głodzenie się,
• chorobliwa obawa przed przytyciem [1,2,3].

U kogo występują zaburzenia odżywiania?

Zaburzenia odżywiania częściej występują u kobiet, jednak anoreksja jest coraz częściej rozpoznawana również u mężczyzn. Jadłowstręt psychiczny najczęściej rozpoczyna się u młodych dziewcząt w wieku od 14. do 18. roku życia. Bulimia z kolei zwykle rozpoznawana jest w grupie wiekowej od 18. do 24. roku życia [2,3].

Należy zwrócić szczególną uwagę na osoby leczone na anoreksję, ponieważ są one narażone na wystąpienie objawów bulimii. Zdarza się, że w miarę wzrostu masy ciała, zaczynają one prowokować wymioty lub w inny sposób kompensować spożyte posiłki [2].

Leczenie zaburzeń odżywiania

Leczenie zaburzeń odżywiania jest trudne i wymaga pomocy psychiatry, psychologa, dietetyka. Pacjenci z zaburzeniami często nie zdają sobie sprawy z problemu i nie czują, by wymagali pomocy specjalisty. Ważne jest nie tylko wzbudzenie motywacji u chorych, ale też zaangażowanie bliskich. 

Niezwykle istotne jest jak najszybsze wdrożenie leczenia, ponieważ zaburzenia odżywiania prowadzą do wyniszczenia organizmu, a u 20% pacjentów do zgonu. Prawidłowa terapia daje jednak dużą szansę na poprawę. Niestety, u wielu pacjentów zdarzają się nawroty choroby, zwłaszcza w sytuacjach zwiększonego stresu.

Terapia zaburzeń odżywiania obejmuje:

• psychoterapię, często rodzinną,
• leki przeciwdepresyjne,
• prawidłowe ustawienie diety, 
• wyrównanie zaburzeń fizjologicznych. 

Zaburzenia odżywiania mogą prowadzić do licznych zaburzeń fizjologicznych w wyniku ograniczenia podaży pokarmu, wywoływania wymiotów, stosowania środków przeczyszczających w postaci:

• zaburzeń wodno-elektrolitowych,
• zaburzeń metabolicznych,
• zaburzeń rytmu serca,
• zaników mięśniowych, 
• obrzęków,
• obniżenia temperatury ciała i ciśnienia krwi,
• wypadania włosów,
• pojawienia się na ciele charakterystycznego meszku.

W związku z tym konieczne jest leczenie przywracające zachwianą równowagę elektrolitową i witaminową. Osoby chore na anoreksję mogą wymagać leczenia przez lekarzy wielu specjalności w celu wdrożenia leczenia zaburzeń ze strony układu pokarmowego, krążenia i hormonalnego [1,2,3].

Anoreksja i bulimia to nie wszystko

Anoreksja i bulimia są najczęstszymi zaburzeniami odżywiania, jednak należy pamiętać również o innych. Do tej grupy zaburzeń psychicznych należą również:

• przejadanie się lub wymioty związane z czynnikami psychologicznymi,
• zespół napadowego objadania się (BED - binge-eating disorder), 
• zaburzenie pica - spaczone łaknienie objawiające się spożywaniem substancji niejadalnych [1,2].

Referencje:

1. Psychiatria. Red. Jarema M. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2016, 761
2. Psychiatria. Podręcznik dla studentów medycyny. Red. Bilikiewicz A. Warszawa, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2011
3. https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/choroby/75618,zaburzenia-odzywiania (dostęp 27.08.2022)