Gdy rodzic dowiaduje się o problemie swojego dziecka
Przezwyciężanie zaburzeń psychicznych u dzieci i młodzieży wymaga zaangażowania rodziców lub opiekunów, a także nauczycieli i innych osób, które biorą udział w opiece nad dzieckiem. Dla wielu jest to sprawa oczywista, jednak na drodze do zaspokojenia potrzeb dziecka wynikających z kryzysu emocjonalnego stanąć może wiele trudnych do zrozumienia zachowań jego rodzica. Brak współpracy, atakowanie czy przejawy bezradności nie oznaczają, że rodzicowi nie zależy na dziecku, a pierwsza, przepełniona agresją czy zaprzeczeniem reakcja nie sprawia, że nie uda Ci się pozyskać rodzica do tworzenia siatki bezpieczeństwa dla ucznia, o którego się niepokoisz.
Pamiętaj, że kryzys dziecka to kryzys całej rodziny. Towarzyszą mu różne emocje, które wychodzą na jaw w trakcie omawiania trudności. Rodzic może być zaszokowany Twoimi obserwacjami – może zaprzeczać czy wypierać to, co się dzieje. Może zdarzyć się też tak, że mówiąc o trudnościach, jakie dostrzegasz u ucznia, dowiesz się, że rodzic wie o nich, czuje jednak bezsilność w mierzeniu się z nimi.
Emocje, jakie towarzyszą rodzicom dzieci w kryzysie, są zupełnie naturalne, należą do nich:
- złość
- poczucie winy
- lęk i utrata poczucia bezpieczeństwa
- wstyd
- bezsilność
- bezradność
- utrata kontroli
- poczucie bycia zdradzonym
- poczucie straty
- żal
- wyrzuty sumienia
- gniew
- zdenerwowanie
- smutek
- rozpacz
- niepewność
- zaskoczenie
- zaniepokojenie
- irytacja
- przytłoczenie
- i wiele innych…
Zanim spotkamy się z rodzicami, warto zastanowić się, z jakimi doświadczeniami i z jakim pakietem emocji przychodzą rodzice na spotkanie z nami i z jakimi pytaniami możemy się zetknąć:
- Co zrobiłam źle?
- Jak to się mogło stać?
- Dlaczego tak się dzieje?
- Co z nami jest nie tak?
Przygotuj się do rozmowy, zastanów się, co chcesz powiedzieć rodzicowi ucznia w kryzysie, czego od niego oczekujesz – w kontekście zrozumienia perspektywy widzenia problemów dziecka oraz działań na jego rzecz. Twoje słowa mogą rodzica zaskoczyć, przerazić lub zdenerwować, a to może utrudnić porozumienie i negatywnie przełożyć się na proces pomocy uczniowi.
TRZY ZASADY SKUTECZNEJ KOMUNIKACJI
Prawdopodobieństwo, że rodzicowi łatwiej będzie przyjąć Twój komunikat na temat funkcjonowania dziecka, zwiększa się, jeśli przed jego wysłaniem zastosujesz trzy zasady skutecznej komunikacji:
- docenisz wysiłek, jaki rozmówca włożył w szukanie rozwiązania, jego postawę;
- okażesz zrozumienie dla przeżywanych emocji;
- odwołasz się do słów rozmówcy.
Cała wypowiedź powinna składać się więc z czterech części, celem pierwszych trzech jest umożliwienie przyjęcia komunikatu właściwego:
| WYPOWIEDŹ | FUNKCJA | CEL |
To ważne, że szuka Pan pomocy. Robi Pani wiele, by zapewnić córce poczucie bezpieczeństwa | Wzmocnienie postawy i wysiłku | Daje rozmówcy poczucie, że widzisz i doceniasz to, co do tej pory zrobił, w jaki sposób postrzega sytuację itp. |
Słyszę, że jest w Panu dużo złości i rozczarowania. Opowiada Pan o bezradności i zmęczeniu całej rodziny problemami emocjonalnymi Asi. | Okazanie zrozumienia dla przeżywanych emocji | Daje poczucie, że rozumiesz świat przeżyć rozmówcy, nie oceniasz go, nie bagatelizujesz, nie uznajesz za przesadę itp. |
Powiedział Pan, że chciałby, aby nastrój syna poprawił się, a on mógł ponownie skoncentrować się na nauce. Chciałaby Pani, aby dzięki kilku spotkaniom ze szkolnym pedagogiem objawy depresji u córki zniknęły. | Odwołanie się do słów rozmówcy | Daje poczucie, że rzeczywiście wysłuchałeś opowieści, zdajesz sobie sprawę z tego, co jest problemem i czego oczekuje od Ciebie rozmówca |
Aby Pani syn mógł poczuć się lepiej i długotrwale odzyskać dobry nastrój, niezbędne jest zapewnienie mu pomocy psychoterapeuty. Szkoła może zaangażować się w proces pomocy Pani córce. Ważne jest to, by miała ona także zewnętrzne wsparcie specjalistów: psychoterapeuty i lekarza psychiatry, a także oparcie w rodzinie i rówieśnikach. | Komunikat właściwy | Przekazanie informacji, co jest, a co nie jest możliwe |
Podczas rozmowy, w której informujesz rodziców lub opiekunów o depresji, smutku, myślach samobójczych, autoagresji ucznia, rodzi się w nich szereg myśli, które sprawiają, że jest im trudno zaangażować się w proces pomocy.
Te myśli to m.in.:
- Co ona wie o problemach…
- Niczego mu nie brakuje…
- Chce coś przez to osiągnąć…
- Przesadza…
- Depresja to tylko wymysł…
- Przed nim matura…
- Nie rozumiem tego, co się z nią dzieje…
- Boję się, że to zaważy na jego przyszłości…
- To na pewno nas nie dotyczy…
- Nie jestem przecież złym ojcem…
- Gdzie popełniłam błąd…
- Nie zniosłabym, gdyby moje dziecko tak cierpiało…
- Jak mogłam nie zauważyć problemu wcześniej…
- Dlaczego ten nauczyciel mówi mi tak straszne rzeczy o moim dziecku…
- Obwinia mnie za to, jak mój syn się czuje…
- Nie mogę na nikogo liczyć…
Bądź przygotowany na tego rodzaju myśli i wypowiedzi ze strony rodzica. Choć wszyscy chcielibyśmy, aby rodzice uczniów w kryzysie przyjmowali nasze słowa jako wyraz troski i zaangażowania, wcale nie musi się tak stać. To, jak poprowadzimy z nimi rozmowę, jest kluczowe z perspektywy efektywności procesu pomocy.
Fragment publikacji pochodzi z poradnika dla nauczycieli "JAK ROZMAWIAĆ Z RODZICEM UCZNIA W KRYZYSIE" (Lucyna Kicińska, Jolanta Palma) w ramach programu Wspierająca Szkoła. Szczegółowe informacje dotyczące programu dostępne są na stronie internetowej projektu www.wspierajacaszkola.pl.
