Kalkulator GFR

GFR – co to takiego? Normy, znaczenie i kalkulator GFR

GFR, czyli wskaźnik filtracji kłębuszkowej (określany również jako współczynnik, wielkość lub szybkość filtracji kłębuszkowej) to – obok wyników badania moczu, a także badania poziomu kreatyniny czy mocznika z krwi – jeden z parametrów określających funkcjonowanie nerek, służący diagnostyce i kontroli chorób tego narządu. Zarówno zbyt wysokie, jak i zbyt niskie GFR może wskazywać na nieprawidłowości w pracy nerek lub innych narządów czy układów, przyczyniających się do zaburzenia funkcjonowania samych nerek. Jakie są normy GFR? Czy wynik uzyskany przy pomocy kalkulatora GFR jest wiarygodny? Jak przebiega badanie i kiedy się je wykonuje?

GFR – wskaźnik filtracji kłębuszkowej. Normy GFR

GFR, tak, jak zostało to już wspomniane, jest wskaźnikiem filtracji kłębuszkowej (jego skrótowe określenie wzięło się od angielskiej nazwy – glomerular filtration rate). W praktyce oznacza on konkretną ilość krwi, która została przefiltrowana przez kłębuszki nerkowe (nefrony) w obu nerkach, w określonej jednostce czasu (w efekcie tego procesu osocze przepływające przez nerki zostaje przekształcone do moczu pierwotnego). Wskaźnik ten podawany jest w następującej formule: ml/min/1,73 m2 powierzchni ciała (liczba mililitrów krwi przefiltrowanych przez kłębuszki nerkowe w ciągu jednej minuty, w przeliczeniu na uśrednione pole powierzchni ciała osoby badanej).

Prawidłowy wynik GFR dla zdrowego pacjenta powinien być wyższy lub równy 90 ml/min/1,73 m2.

GFR – kalkulator i sposoby liczenia. GFR wg MDRD i innych wzorów

Obecnie, w praktyce klinicznej, dla wyliczenia wartości przesączania kłębuszkowego, stosuje się specjalne kalkulatory GFR, oparte o wykorzystanie tak zwanego wzoru MDRD (który swoją nazwę wziął od programu Modification of Diet in Renal Disease – w jego trakcie zbierano dane uczestników, służące później do stworzenia wzoru). Aby uzyskać wynik GFR wg MDRD konieczna jest znajomość takich parametrów, jak wiek pacjenta, jego płeć, rasa, a także stężenie kreatyniny we krwi.

W nieco inny sposób sposób oblicza się wskaźnik przesączania za pomocą wzoru Cockcrofta-Gaulta, którego wynik tak naprawę opisuje klirens kreatyniny (czyli współczynnik oczyszczania osocza z kreatyniny przez nerki, w konkretnej jednostce czasu). Do wykorzystania tego wzoru również konieczna jest znajomość wieku pacjenta, jego płci, rasy, stężenia kreatyniny we krwi, ale również masy ciała. Kalkulatory GFR oparte o oba wzory stosuje się powszechnie w praktyce klinicznej, a zwłaszcza w diagnozowaniu i monitorowaniu chorób nerek – w tym w przewlekłej chorobie nerek.

GFR a eGFR – różnice pomiędzy wskaźnikami

Opisane powyżej wzory do obliczania wartości przesączania kłębuszkowego, o które oparte są kalkulatory GFR, są tak naprawdę sposobami na obliczenie szacowanej (a nie rzeczywistej) wartości przesączania. Tak naprawdę więc powinny być oznaczane jako eGFR – a więc estimated glomerular filtration rate. Są to jednak w zupełności wystarczające metody do wyliczania omawianej wartości, dlatego czasem skróty GFR oraz eGFR stosuje się wymiennie.

Czy istnieje zatem sposób na obliczenie rzeczywistej wartości przesączania kłębuszkowego? Tak, natomiast jest on zbyt niewygodny w zakresie metodologii i dość kosztowny, dlatego nie stosuje się go w realnej diagnostyce pacjentów, a jedynie w badaniach klinicznych czy naukowych. Mowa tu o tak zwanym klirensie inuliny, czyli metodzie szacowania przesączania kłębuszkowego na podstawie monitorowania współczynnika oczyszczania przez nerki krwi z podanej wcześniej pacjentowi inuliny.

Przebieg badania GFR i wskazania do jego wykonania

Wskazania do oszacowania wartości przesączania kłębuszkowego u danego pacjenta to przede wszystkim podejrzenie choroby nerek, a także monitorowanie przebiegu tej choroby i efektów wdrożonego leczenia. Do tego typu schorzeń należy oczywiście przewlekła choroba nerek, ale również zapalenie kłębuszków nerkowych, nefropatia powodowana nadciśnieniem i/lub cukrzycą, kamica nerkowa oraz inne przypadki uszkodzenia nerek w wyniku oddziaływania różnych czynników – na przykład w wyniku rozwoju miażdżycy naczyń krwionośnych.

Do oszacowania GFR (a więc do „przeprowadzenia badania” GFR) konieczne jest użycie specjalnego kalkulatora, do którego wprowadza się dane o płci, wieku, rasie pacjenta oraz wartość stężenia kreatyniny we krwi. Czasem obliczanie wyniku ma miejsce w gabinecie lekarskim, natomiast w wielu laboratoriach, gdy pacjent ma zlecone badanie poziomu kreatyniny we krwi, dodatkowo szacuje się również GFR (na podstawie imienia pacjenta, a także jego numeru PESEL, w oparciu o który określa się jego wiek). W praktyce oznacza to, że w wynikach badań, obok stężenia kreatyniny, bardzo często widnieje już obliczony wynik eGFR.

Do obliczenia GFR jest de facto potrzebne pobranie krwi – nie wymaga ono jednak specjalnych przygotowań i nie ma konkretnych przeciwwskazań.

Zbyt wysokie i zbyt niskie GFR – co może oznaczać? Interpretacja wyników

Zarówno zbyt wysokie (powyżej 130 ml/min), jak i zbyt niskie (poniżej 80 ml/min) przesączanie kłębuszkowe może oznaczać nieprawidłowości w pracy nerek. Jeśli GFR okazuje się mieć niską wartość, u pacjenta podejrzewa się chorobę nerek, przebiegającą z uszkodzeniem kłębuszków nerkowych lub z ich nieprawidłowym działaniem. Wskaźnik GFR kształtujący się poniżej 30 ml/min/1,73 m2 oznacza zazwyczaj poważną niewydolność nerek.

Rzadziej obserwuje się u pacjentów wzrost poziomu przesączania kłębuszkowego. Zbyt wysokie GFR może oznaczać obecność rozwijającej się i nieleczonej cukrzycy, w której przebiegu dochodzi do powiększenia objętości nerek (ma to miejsce zwykle w cukrzycy młodzieńczej). Do przerostu kłębuszków może dojść także u osób otyłych. Utrzymujący się, zbyt wysoki poziom GFR niekorzystnie wpływa na same nerki, mogąc potencjalnie prowadzić do degradacji ich struktur, dlatego wymaga oczywiście diagnostyki oraz kontroli lekarskiej.

Źródła:

1. Dr n. med. R. Drabczyk, GFR [w:] Medycyna Praktyczna, 28.06.2013
2. Prof. dr hab. n. med. S. Małgorzewicz, Szacowanie GFR u osób starszych. Starzenie się nerki i inne choroby wymagające dalszej diagnostyki i leczenia [w:] Medycyna po Dyplomie 01/2025
3. K. Ciechanowski, Ocena czynności nerek [w:] podyplomie.pl, dostęp: 03.01.2025
4. E. Król (w imieniu grupy PChN), Pogorszenie czynności nerek, czyli co należy wiedzieć w wypadku stwierdzenia obniżonego przesączania kłębuszkowego [w:] Forum Nefrologiczne 2009, tom 2, nr 2
5. E. Król, B. Rutkowski, Przewlekła choroba nerek – klasyfikacja, epidemiologia i diagnostyka [w:] Forum Nefrologiczne 2008, tom 1, nr 1
6. J. Kuźniar-Placek, T. Dereziński, J. Wolf, A. Jaroszyński, Ocena funkcji nerek u osób w podeszłym wieku [w:] Forum Medycyny Rodzinnej, tom 9 nr 2 (2015)
7. P. Desperak, P. Gąsior, A. Break, M. Hawranek, M. Gąsior, L. Poloński, Wskaźnik filtracji kłębuszkowej jako marker rokowniczy w ostrych zespołach wieńcowych bez uniesienia odcinka ST [w:] Folia Cardiologica Excerpta 2012, tom 7, nr 2
8. Ł. Zdrojewski, B. Rutkowski, MDRD czy CKD-EPI – rewolucja czy ewolucja? [w:] Forum Nefrologiczne 2014, tom 7, nr 1
9. B. Lisowska-Myjak, Markery laboratoryjne przewlekłej niewydolności nerek oznaczane w surowicy i w moczu [w:] Borgis – Medycyna Rodzinna 1/2010
10. M. Nowicki, Metody wykrywania i oceny postępu przewlekłej choroby nerek [w:] Choroby Serca i Naczyń, tom 4, nr 3