Szacowany czas czytania: 5 minut
Kreatynina oraz eGFR – wskaźniki nerkowe
Kreatynina jest azotowym związkiem organicznym powstającym w wyniki nieenzymatycznego rozpadu keratyny - produktu przemiany materii zachodzącej głównie w mięśniach szkieletowych. Wydalanie kreatyniny następuje wraz z moczem, po wcześniejszym jej filtracji w nerkach. Stężenie kreatyniny we krwi jest stosunkowo stałe i w stanach fizjologii nie podlega dużym wahaniom. Ocena stężenia kreatyniny jest markerem umożliwiającym monitorowanie funkcji nerek. Dodatkowo obok kreatyniny do kompleksowej oceny nerek konieczna jest ocena parametru eGFR (glomerular filtration rate). eGFR wyliczany jest ze specjalnego wzoru po ocenie stężenia kreatyniny oraz cystyny C w krwi żylnej. Wskaźnik ten mówi nam o dokładnej zdolności przesączania kłębuszkowego nerek. Najczęściej stosowane wzory to MDRD, Cockrofta-Gaulta oraz wzór Schwartza w populacji pediatrycznej. Wskaźnik ten podawany jest w przeliczeniu na standardowe pole powierzchni ciała pacjenta a jednostka obejmuje mililitr/minutę/1.73m2.
Poziom kreatyniny oceniany jest z próbki krwi żylnej, pobranej rano, a pacjent musi być na czczo – czyli ostatni posiłek nie później niż o godzinie 18:00 dnia poprzedniego. Brak jest przeciwwskazań do wykonania badania.
Zakres referencyjny dla kreatyniny wynosi 0.6-1.3 mg/dl. Przy czym należy pamiętać, że na jego stężenie wpływa również płeć ( mężczyźni mają wyższe stężenie), pochodzenie etniczne, rodzaj stosowanej diety ( bogata w mięso), natężenie aktywności fizycznej, a także stosowane leki.
Zakres referencyjny dla wskaźnika eGFR wynosi ≥90 ml/min/1.73m2.
Wskazania do wykonania badania kreatyniny oraz eGFR obejmują:
- Ostra oraz przewlekła niewydolność nerek
- Wysokie ciśnienie krwi
- Stosowanie leków nefrotoksycznych
- Schorzenia przewlekłe (cukrzyca, hiperurykemia)
- Posocznica, wstrząs
- Schorzenia przewlekłe mogące wpływać na funkcje nerek: niewydolność serca, niewydolność wątroby
- Przed badaniem z użyciem dożylnych środków kontrastujących
Interpretacja wyników kreatyniny oraz eGFR - wskaźniki nerkowe
Zbyt niska wartość kreatyniny prawidłowo może występować u kobiet, zwłaszcza w ciąży wynikając z hiperfiltracji kłębuszkowej. Ponadto u wegetarian a także po urazach. Spadki poziomu kreatyniny widoczne są również w przypadku osób z niedożywieniem, dużą utratą masy ciała, zwłaszcza masy mięśniowej.
Poziom kreatyniny powyżej górnej granicy normy:
- Kwasica ketonowa
- Stosowanie leków np. niektóre antybiotyki, dapson,
- Odwodnienie
- Rabdomioliza ( intensywny rozpad tkani mięśniowej prążkowanej)
- Schorzenia nerek: ostra oraz przewlekła niewydolność nerek – najczęstsza przyczyna
Współczynnik GFR wykorzystywany jest do oceny stopnia zaawansowania przewlekłej choroby nerek, która według KDIGO definiowana jest jako co najmniej 3 miesięczne nieprawidłowości budowy lub czynności nerek mające znaczenie dla zdrowia, a wartość GFR wynosi <60 ml/min/1.73m2. Wskaźnik eGFR stosowany jest również do oceny stopnia zaawansowania schorzenia
Kryterium | GFR [ml/min/1.73m2] |
G1 | ≥ 90 |
G2 | 60-89 |
G3a | 45-59 |
G3b | 30-44 |
G4 | 15-29 |
G5 | <15 |
Kreatynina oraz eGFR - najważniejsze informacje
Reasumując, kreatynina jest jednym z podstawowych badań laboratoryjnych służących do monitorowania stanu nerek. Należy pamiętać, że jednorazowy poziom kreatyniny powyżej normy powinien być potwierdzony w kolejnym badaniu po wcześniejszym odpowiednim nawodnieniu.
Konsultacja: dr hab. n. med. Agnieszka Mastalerz-Migas; prof.UMW
Bibliografia
- Piotr Gajewski, Andrzej Szczeklik, Interna Szczeklika 2020/2021
- Król, E.; Rutkowski, B.; Nefrologii, K.; Wewnętrznych, C.; Medycznej, A. Przewlekła choroba nerek -klasyfikacja, epidemiologia i diagnostyka Available online: https://journals.viamedica.pl/renal_disease_and_transplant/article/viewFile/10478/8947 (accessed on Dec 29, 2021).
- Available online: https://kdigo.org/wp-content/uploads/2017/02/KDIGO_2012_CKD_GL.pdf (accessed on Dec 29, 2021).