Dieta w kamicy nerkowej

Jak zapobiegać nawrotom kamicy? Ogólne wskazówki żywieniowe

Mimo że kamica nerkowa może nawracać, istnieją sposoby, aby jej zapobiegać.

Odpowiednie nawodnienie

Należy pić odpowiednią ilość wody, tj. ok. 8 pełnych szklanek, czyli w sumie ok. 2 l płynów. Dzięki temu można uniknąć gromadzenia się wapnia lub kwasu moczowego. U osób, które wydalały od 2 do 2,5 l moczu dziennie, prawdopodobieństwo wystąpienia kamieni nerkowych było o 50% mniejsze niż u osób, które wydalały mniej. Dlatego aby uniknąć kamicy nerkowej, ważne jest regularne, codzienne picie dużej ilości wody. 

Upalna pogoda, sauna i intensywne ćwiczenia fizyczne mogą wydawać się dobre dla zdrowia, ale prowadzą również do utraty wody poprzez pocenie się, co może prowadzić do mniejszej produkcji moczu. Im bardziej się pocimy, tym mniej oddajemy moczu, a to pozwala składnikom powodującym kamienie osadzać się i odkładać w nerkach oraz drogach moczowych. Dlatego tak ważne jest odpowiednie nawodnienie, zwłaszcza podczas ćwiczeń fizycznych lub czynności, które powodują obfite pocenie się. 

Wapń

Należy zadbać o odpowiednią podaż wapnia w diecie. Dobrym jego źródłem są mleko i produkty mleczne, jak jogurty, a także produkty sojowe, fasola, soczewica, warzywa zielone, mak, sezam, figi suszone. Wapń wiąże szczawiany w jelitach, dzięki czemu mniejsza ich ilość jest wchłaniana i – co za tym idzie – mniejsze stężenie trafia do moczu.

Ograniczenie soli/sodu

Dieta wysokosodowa może powodować powstawanie kamieni nerkowych, ponieważ zwiększa ilość wapnia w moczu. Zaleca się, by ograniczyć dzienne spożycie sodu do 2300 mg, tj. 1 łyżeczki dziennie. Sód znajduje się w wielu produktach: 

• przetworzonych konserwach, 
• daniach typu fast food 
• pieczywie, 
• wędlinach, 
• przetworach mięsnych, 
• serach żółtych, 
• słonych przekąskach,
• wielu mieszankach przypraw.

Ograniczenie białka zwierzęcego

Spożywanie zbyt dużej ilości białka zwierzęcego, takiego jak mięso, jaja i owoce morza, może zwiększać ryzyko tworzenia się kamieni. W przypadku skłonności do tworzenia się kamieni nerkowych powinno się ograniczyć dzienne spożycie mięsa do ilości nie większej niż 1 porcja wielkości talii kart dziennie. Mimo że konieczne może być zmniejszenie ilości białka zwierzęcego, wciąż należy dbać o dostarczenie wystarczającej ilości białka. Warto zastąpić część mięsa i białka zwierzęcego, jeśli jest na co dzień spożywane, fasolą, grochem i soczewicą, napojami sojowymi, tofu, które są produktami roślinnymi o dużej zawartości białka.

Ograniczenie napojów typu cola

Należy unikać napojów typu cola. Cola jest bogata w fosforany, które mogą stwarzać warunki do tworzenia się kamieni nerkowych.

Zmniejszenie spożycia cukru dodanego

Cukry dodane to cukry i syropy dodawane do przetworzonej żywności i napojów. Dodatek sacharozy i fruktozy może zwiększać ryzyko wystąpienia kamieni nerkowych. Zwracaj uwagę na ilość spożywanego cukru w żywności przetworzonej, np. w ciastach, napojach bezalkoholowych, a także sokach. Inne nazwy cukru dodanego, które znajdziemy na etykiecie produktu, to: syrop kukurydziany, fruktoza, miód, nektar z agawy, brązowy syrop ryżowy i cukier trzcinowy.

Zalecenia żywieniowe w najczęściej występujących rodzajach kamicy nerkowej

Kamienie szczawianowe wapnia

Szczawiany występują naturalnie w wielu pokarmach, w tym w owocach i warzywach, orzechach i nasionach, ziarnach, roślinach strączkowych, a nawet w czekoladzie i herbacie. Przykładami pokarmów o dużej zawartości szczawianów są:

• orzeszki ziemne, 
• rabarbar, 
• szczaw, 
• szpinak, 
• buraki, 
• boćwina, 
• kakao. 

Ograniczenie spożycia tych pokarmów może być korzystne dla osób, u których tworzą się kamienie szczawianowe wapnia, będące najczęściej występującym rodzajem kamieni nerkowych. Do posiłków zawierających szczawiany należy dodawać produkty bogate w wapń, takie jak mleko, jogurt i niektóre sery, po to by szczawiany i wapń z tych pokarmów związały  się ze sobą w żołądku i jelitach, zanim trafią do nerek. Dzięki temu prawdopodobieństwo powstania kamieni nerkowych jest mniejsze. Dieta uboga w wapń w rzeczywistości zwiększa ryzyko rozwoju kamieni nerkowych. Zalecane spożycie wapnia w celu zapobiegania powstawaniu kamieni wapniowych wynosi 1000-1200 mg dziennie (aby spełnić to zalecenie, powinno się spożywać 3 porcje produktów mlecznych w ciągu dnia).

Należy unikać wysokich dawek suplementów witaminy C. Nadmierna ilość (1000 mg/dzień lub więcej) może zwiększać ilość szczawianów w organizmie. 

Nadmiar sodu powoduje utratę większej ilości wapnia z moczem. Dlatego dieta wysokosodowa może zwiększyć ryzyko powstania kamicy. Warto pamiętać, że sól to nie tylko ta z solniczki. Istnieje wiele źródeł „ukrytego” sodu, takich jak konserwy lub żywność przetwarzana (wędliny, sery żółte) i fast foody. Należy wybierać świeże produkty o niskiej zawartości sodu, co pomoże zmniejszyć wydalanie wapnia z moczem oraz kontrolować ciśnienie krwi w przypadku nadciśnienia.

Kamienie kwasu moczowego

Czerwone mięso i przetwory mięsne, skorupiaki zawierają dużą ilość naturalnych związków chemicznych zwanych purynami. Wysokie spożycie puryn prowadzi do zwiększonej produkcji kwasu moczowego. Wysokie stężenie kwasu w moczu ułatwia tworzenie się kamieni kwasu moczowego. Aby zapobiec powstawaniu tych kamieni, należy ograniczyć spożywanie wysokopurynowych pokarmów, takich jak:

• czerwone mięso, 
• przetwory mięsne, podroby, pasztety, 
• wywary mięsne, 
• piwo/napoje alkoholowe, 
• sosy na bazie mięsa, 
• sardynki, sardele i skorupiaki. 

Powinno się wybierać warzywa i owoce, produkty pełnoziarniste i niskotłuszczowe produkty mleczne, a ograniczać żywność i napoje słodzone cukrem, zwłaszcza te, które zawierają syropy o wysokiej zawartości fruktozy. Alkohol może zwiększać stężenie kwasu moczowego we krwi.

Przykładowy jadłospis w diecie przy kamicy nerkowej

ŚNIADANIE

Jaglanka z kiwi

Składniki:

Mleko migdałowe – 250 g (szklanka)
Kasza jaglana (sucha) – 65 g (5 łyżek)
Kiwi – 150 g (2 sztuki)
Jogurt naturalny (1,5% tł.) – 80 g (4 łyżki)
Nasiona słonecznika łuskane – 10 g (1 łyżka)
Cynamon – 5 g (1 łyżeczka)

Sposób przygotowania:

1. Kaszę ugotować do miękkości na mleku z cynamonem.
2. Kiwi pokroić w plasterki lub kostkę.
3. Ugotowaną kaszę przełożyć do miseczki, na wierzchu ułożyć owoce.
4. Posypać słonecznikiem i polać jogurtem.

II ŚNIADANIE

Chrupiący serek wiejski z papryką i pieczywem

Składniki:

Serek wiejski (naturalny) – 200 g (1 opakowanie)
Papryka czerwona – 70 g (0,5 sztuki)
Chleb żytni razowy – 30 g (1 kromka)
Pestki dyni łuskane – 10 g (1 łyżka)
Szczypiorek – 5 g (1 łyżeczka)

Sposób przygotowania:

1. Paprykę pokroić w kosteczkę, szczypiorek posiekać.
2. Dodać do serka paprykę, szczypiorek i pestki, wymieszać.
3. Podawać z pieczywem.

OBIAD

Indyk w marynacie z frytkami z warzyw korzeniowych

Składniki:

Mięso z piersi indyka, bez skóry – 100 g (1 kawałek)
Ziemniaki – 210 g (3 sztuki)
Pietruszka korzeń – 50 g (1 sztuka)
Marchew – 45 g (1 sztuka)
Pomidorki koktajlowe – 200 g (10 sztuk)
Roszponka – 40 g (2 garści)
Olej rzepakowy – 15 g (1,5 łyżki)
Krem z octu balsamicznego – 10 g (1 łyżka)
Czosnek – 5 g (1 ząbek)
Kurkuma – 5 g (1 łyżeczka)
Tymianek – 4 g (1 łyżeczka)
Oregano (suszone) – 3 g (1 łyżeczka)
Pieprz czarny mielony – 1 g (szczypta)

Sposób przygotowania:

1. Przygotować marynatę: kurkumę, tymianek, oregano i pieprz wymieszać z posiekanym czosnkiem.
2. Pierś z indyka obtoczyć w marynacie i pozostawić na 10–15 minut pod przykryciem w lodówce.
3. Po tym czasie mięso ułożyć na blaszce do pieczenia, dookoła ułożyć pomidorki koktajlowe, obok obrane i pokrojone na kawałki lub w słupki (jak frytki) warzywa (ziemniaki, marchew i pietruszkę). Skropić warzywa olejem, całość włożyć do piekarnika na 30–40 minut i piec w temp. 180 stopni.
4. Indyka przełożyć na talerz, pokroić na kawałki, obok ułożyć warzywa i świeże sałaty, skropić octem balsamicznym.

PODWIECZOREK

Koktajl z maślanki i pomarańczy

Składniki:

Maślanka (1,5% tł.) – 250 g (szklanka)
Pomarańcza – 200 g (1 sztuka)
Płatki owsiane – 10 g (1 łyżka)

Sposób przygotowania:

1. Pomarańczę obrać ze skórki i podziel na cząstki.
2. Wszystkie składniki zmiksować blenderem na koktajl.

KOLACJA

Kasza pęczak z warzywami i mozzarellą

Składniki:

Kasza jęczmienna pęczak, sucha – 45 g (3 łyżki)
Cukinia – 150 g (0,5 sztuki)
Pomidor – 120 g (1 sztuka)
Papryka zielona – 70 g (0,5 sztuki)
Mozzarella light – 50 g
Oliwa z oliwek – 10 g (1 łyżka)
Bazylia (suszona) – 4 g (1 łyżeczka)
Oregano (suszone) – 3 g (1 łyżeczka)
Pieprz czarny mielony – 1 g (szczypta)

Sposób przygotowania:

1. Kaszę pęczak gotować chwilę w wodzie.
2. Pomidora, cukinię i paprykę pokroić w kostkę. Dodać do kaszy podczas gotowania i całość dalej podgrzewać, aby warzywa zmiękły, a kasza doszła.
3. Pod koniec dodać oliwę i poszarpaną mozzarellę. Przyprawić bazylią, oregano i pieprzem.

PODSUMOWANIE JADŁOSPISU

Energia 2000 kcal
Białko 103 g
Tłuszcz 64 g
Nasycone kwasy tłuszczowe 11 g
Węglowodany 236 g
Cukry proste 60 g
Cholesterol 98 mg
Błonnik pokarmowy 43 g

dr Katarzyna Wolnicka, mgr Klaudia Wiśniewska

Piśmiennictwo

1. Taylor EN, Fung TT, Curhan GC. DASH-style diet associates with reduced risk for kidney stones. J Am Soc Nephrol 2009; 20(10): 2253–2259.
2. Taylor EN, Curhan GC. Fructose consumption and the risk of kidney stones. Kidney Int 2008; 73(2): 207–212.
3. Curhan GC, Willett WC, Knight EL, Stampfer MJ. Dietary factors and the risk of incident kidney stones in younger women: Nurses' Health Study II. Arch Intern Med 2004; 164(8): 885–891.
4. Taylor EN, Curhan GC. Oxalate intake and the risk for nephrolithiasis. J Am Soc Nephrol 2007; 18(7): 2198–2204.
5. Heilberg IP, Goldfarb DS. Optimum nutrition for kidney stone disease. Adv Chronic Kidney Dis 2013; 20(2): 165–174.