Dieta w chorobie Parkinsona

Zasady zdrowego żywienia w chorobie Parkinsona

Niektóre produkty spożywcze mogą korzystnie wpływać na spowolnienie postępu choroby lub obniżenie ryzyka jej wystąpienia.

Jednym z elementów zdrowej diety w chorobie Parkinsona jest spożywanie produktów zawierających przeciwutleniacze. Pomagają one chronić komórki m.in. przed takimi szkodliwymi czynnikami jak zanieczyszczenie powietrza czy dym papierosowy. Wykazano, że mogą mieć korzystne działanie w opóźnianiu rozwijania się objawów choroby. Przeciwutleniacze, czyli antyoksydanty, znajdują się w:

• owocach – szczególnie fioletowych (aronia, jagoda, porzeczka, śliwka, jeżyna) i czerwonych,
• wszystkich warzywach,
• produktach zbożowych z pełnego przemiału,
• orzechach,
• gorzkiej czekoladzie,
• niektórych napojach, takich jak kawa i herbata (czarna i zielona).

Niektóre badania sugerują, że tłuszcze omega-3, zawarte głównie w tłustych rybach morskich, mogą pomóc w spowolnieniu postępu choroby Parkinsona. Mogą przyczynić się do poprawy zdrowia układu sercowo-naczyniowego, funkcjonowania mózgu i spowolnić tempo spadku zdolności poznawczych. Ryby, które zawierają duże ilości kwasów tłuszczowych omega-3, to m.in. makrela, łosoś, śledź, sardynki.

Niedobór magnezu może powodować skurcze nóg, bezsenność i zmęczenie oraz może występować u osób żyjących z chorobą Parkinsona. Znajdziemy go w takich produktach jak:

• orzechy,
• kasza gryczana,
• kasza jaglana,
• brązowy ryż,
• pełnoziarniste pieczywo,
• płatki owsiane,
• pestki dyni,
• suszone owoce (np. figi),
• kakao.

Warto wiedzieć, że wykazano związek między stosowaniem tzw. diety MIND (Mediterranean-DASH Intervention for Neurodegenerative Delay) a opóźnieniem wystąpienia choroby Parkinsona. Dieta MIND zakłada spożywanie większej ilości:

• warzyw zielonych i innych warzyw,
• owoców fioletowych, takich jak owoce jagodowe,
• fasoli,
• pełnoziarnistych produktów zbożowych,
• orzechów,
• drobiu,
• ryb,
• oliwy z oliwek jako głównego oleju do przygotowywania potraw.

W diecie tej rekomenduje się ponadto ograniczenie do minimum spożycia:

• słodyczy,
• żywności smażonej i przetworzonej,
• wysokotłuszczowych produktów mlecznych, takich jak masło i tłuste żółte sery.

Dieta MIND opiera się na połączeniu diety śródziemnomorskiej, która odzwierciedla tradycyjne posiłki przygotowywane w kulturach śródziemnomorskich, oraz diety DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension), opracowanej w celu obniżenia wysokiego ciśnienia krwi oraz zapobiegania nadciśnieniu.

Co jeść, żeby złagodzić objawy choroby Parkinsona?

Błonnik

Choroba Parkinsona może spowalniać pracę jelit i powodować zaparcia. Dieta bogata w błonnik to sprawdzony sposób na uniknięcie tego częstego problemu. Źródłem błonnika w diecie są owoce (ze skórką), warzywa, rośliny strączkowe, pełnoziarniste pieczywo, kasze, naturalne płatki zbożowe (owsiane). Większość z nich zawiera również dużo przeciwutleniaczy.

Napoje

Zwiększenie ilości błonnika w diecie wymaga przyjmowania większej ilości wody w celu zapobieżenia zaparciom. Picie większej ilości płynów i spożywanie większej ilości błonnika może pomóc w utrzymaniu regularności wypróżnień. Należy dążyć do wypijania 6–8 szklanek wody dziennie, co stanowi ok. 1,5–2 litrów płynów. Szklanka ciepłej wody, zwłaszcza z samego rana, może pobudzić wypróżnienie.

Konsystencja posiłków

 Osoby z chorobą Parkinsona mogą mieć problemy z połykaniem (krztuszenie się lub uczucie „utknięcia” jedzenia). Zmiany w diecie mogą obejmować zmiękczanie jedzenia (do postaci rozgotowanych pokarmów, przecierów, miksowanych zup typu krem) lub też dodawanie pokarmów, które będą stymulować połykanie (np. przyprawionych, kwaśnych lub gazowanych). Pomocne może być jedzenie małymi kęsami i w wolniejszym tempie lub przysuwanie podbródka do klatki piersiowej podczas połykania.

Leki a dieta przy chorobie Parkinsona

Podczas przyjmowania leków z grupy lewodopy lekarz może zalecić unikanie spożywania dużej ilości białka. Nie chodzi jednak o ograniczenie białka w całodziennej diecie. Zarówno białko zwierzęce, jak i roślinne może zaburzać wchłanianie leków lewodopy, dlatego nie należy przyjmować leków z lewodopą podczas posiłków wysokobiałkowych, takich jak mięso i ryby, produkty sojowe, produkty mleczne czy jaja, gdyż mogą zmniejszyć one ilość leków w organizmie i skuteczność działania dawki. Najlepiej przyjmować je na pusty żołądek – albo 30 minut przed posiłkiem, albo godzinę po nim.

Suplementy żelaza mogą zmniejszać wchłanianie lewodopy. W przypadku ich przyjmowania należy to robić co najmniej 2 godziny przed przyjęciem lub 2 godziny po przyjęciu lewodopy.

Aktywność fizyczna a choroba Parkinsona

Warto połączyć zdrową dietę z ćwiczeniami fizycznymi. Badania wykazały, że regularne ćwiczenia fizyczne mogą zmniejszyć objawy u osób chorych. Należy wykonywać takie ćwiczenia, które podnoszą tętno. Powinno się ćwiczyć około 30 minut dziennie, 5 dni w tygodniu. Warto połączyć ćwiczenia z pobytem na świeżym powietrzu i w celu syntezy witaminy D przebywać na słońcu 15–20 minut z odkrytymi ramionami i nogami.

Przykładowy jadłospis w diecie przy chorobie Parkinsona

ŚNIADANIE

Kanapki z pastą z makreli z ogórkiem kiszonym

Składniki:

Makrela wędzona – 60 g (0,5 sztuki)
Cebula – 50 g (0,5 sztuki)
Jogurt naturalny (1,5% tł.) – 20 g (1 łyżka)
Koper ogrodowy – 8 g (1 łyżka)
Chleb żytni razowy – 90 g (3 kromki)
Papryka czerwona – 70 g (0,5 sztuki)
Ogórek kiszony – 120 g (2 sztuki)
Sól biała – 1 g (szczypta)
Pieprz czarny mielony – 1 g (szczypta)

Sposób przygotowania:

1. Usunąć ości z makreli.
2. Cebulkę pokroić, połączyć z posiekanym koperkiem i makrelą. Całość dokładnie wymieszać z dodatkiem jogurtu i przypraw.
3. Rozsmarować pastę na pieczywie.
4. Podawać z papryką i ogórkami. 

II ŚNIADANIE

Smoothie owocowe z awokado

Składniki:

Napój sojowy bez cukru – 200 g (niecała szklanka)
Maliny – 60 g (1 garść)
Borówki amerykańskie – 50 g (1 garść)
Awokado – 45 g (0,3 sztuki)
Miód pszczeli – 12 g (0,5 łyżki)
Kakao 16% proszek – 5 g (0,5 łyżki)
Cynamon – 3 g (0,5 łyżeczki)
Sok cytrynowy – 3 g (0,5 łyżki)  

Sposób przygotowania:

1. Obrać awokado.
2. Zblendować wszystkie składniki na koktajl.

OBIAD

Kasza gryczana z kurczakiem i grzybami 

Składniki:

Mięso z piersi kurczaka bez skóry – 100 g (1 porcja)
Kasza gryczana (sucha) – 65 g (5 łyżek)
Cukinia – 150 g (0,5 sztuki)
Grzyby, np. kurki – 150 g (2 garści)
Cebula – 50 g (0,5 sztuki)
Rukola – 20 g (1 garść)
Pietruszka, natka – 18 g (3 łyżeczki)
Oliwa z oliwek – 10 g (1 łyżka)
Ser parmezan – 8 g (1 łyżka)
Zioła prowansalskie – 3 g (1 łyżeczka)
Sól biała – 1 g (szczypta)
Pieprz czarny mielony – 1 g (szczypta)
Curry – 1 g (szczypta)

Sposób przygotowania:

1. Kaszę ugotować według instrukcji na opakowaniu.
2. Umyć kurki: grzyby wsadzić do dużej miski, posypać je solą i zalać świeżo ugotowaną wodą. 
   Delikatnie poruszać kurki łyżką (zgromadzony na grzybach piasek opadnie na dno miski), 
   następnie wyłowić łyżką cedzakową. Aby mieć pewność, że kurki są czyste, powtórzyć czynność.
3. Na patelni na oliwie podsmażyć cebulkę, kurczaka, cukinię oraz grzyby.
4. Doprawić przyprawami.
5. Dodać ugotowaną kaszę gryczaną i wszystko razem wymieszać.
6. Gotowe danie posypać parmezanem, natką pietruszki i rukolą. 

PODWIECZOREK

Sałatka owocowa

Składniki:

Pomarańcza – 200 g (1 sztuka)
Jogurt naturalny (1,5% tł.) – 100 g (5 łyżek)
Kiwi – 75 g (1 sztuka)
Płatki owsiane – 10 g (1 łyżka)
Orzechy włoskie – 8 g (0,5 łyżki) 

Sposób przygotowania:

1. Owoce pokroić w kostkę i wymieszać z płatkami, jogurtem oraz orzechami. 

KOLACJA

Makaron w kalafiorowym sosie z tofu

Składniki:

Kalafior – 250 g (0,5 sztuki)
Makaron spaghetti pełnoziarnisty – 70 g (1 porcja)
Tofu wędzone – 50 g (1/4 opakowania)
Mleczko kokosowe light (5–7%) – 20 g (2 łyżki)
Pietruszka, natka – 12 g (2 łyżeczki)
Oliwa z oliwek – 5 g (0,5 łyżki)
Czosnek granulowany – 1 g (szczypta)
Pieprz czarny mielony – 1 g (szczypta)
Sól biała – 1 g (szczypta)

Sposób przygotowania:

1. Kalafiora pokroić i ugotować w wodzie, aż będzie miękki.
2. Makaron ugotować zgodnie z instrukcją na opakowaniu.
3. Tofu pokroić w kostkę i podsmażyć na oliwie.
4. Przygotować sos: zblendować kalafiora i mleczko kokosowe z czosnkiem granulowanym, solą oraz pieprzem.
5. Wymieszać makaron z sosem i tofu.
6. Danie posypać natką pietruszki. 

PODSUMOWANIE JADŁOSPISU

Energia 2000 kcal
Białko 103 g
Tłuszcz 62 g
Nasycone kwasy tłuszczowe 13 g
Węglowodany 225 g
Cukry proste 60 g
Cholesterol 115,5 mg
Błonnik pokarmowy 56 g

dr Katarzyna Wolnicka, mgr Klaudia Wiśniewska

Piśmiennictwo:

1. Park HA, Ellis AC. Dietary Antioxidants and Parkinson’s Disease. Antioxidants (Basel) 2020; 9(7): 570.
2. Agarwal P, Wang Y, Buchman AS, et al. Dietary antioxidants associated with slower progression of parkinsonian signs in older adults. Nutr Neurosci 2022; 25(3): 550–557.
3. Liu X, Morris MC, Dhana K et al. Mediterranean-DASH Intervention for Neurodegenerative Delay (MIND) study: Rationale, design and baseline characteristics of a randomized control trial of the MIND diet on cognitive decline. Contemp Clin Trials 2021; 102:106270.
4. Bianchi VE, Herrera PF, Laura R. Effect of nutrition on neurodegenerative diseases. A systematic review. Nutr Neurosci 2021 Oct; 24(10): 810–834.
5. Mischley LK, Lau RC, Bennett RD. Role of Diet and Nutritional Supplements in Parkinson’s Disease Progression. Oxid Med Cell Longev 2017; 2017: 6405278.
6. Li P, Song C. Potential treatment of Parkinson’s disease with omega-3 polyunsaturated fatty acids. Nutr Neurosci 2022; 25(1): 180–191.