Co jeść i czego unikać, gdy mam chorą trzustkę?

Dieta w pierwszych dniach ostrego zapalenia trzustki

Przy ostrym zapaleniu trzustki objawy choroby pojawiają się nagle. Ich przyczyną jest samotrawienie się trzustki W pierwszych dobach ostrego zapalenia trzustki należy bezwzględnie zaprzestać podawania jakichkolwiek produktów drogą doustną do momentu ustąpienia bólu i powrotu perystaltyki jelit. Podaż leków, płynów i elektrolitów odbywa się drogą dożylną. Ta interwencja żywieniowa jest dobierana indywidualnie w warunkach szpitalnych [1].  

Dieta w kolejnych dobach leczenia ostrego zapalenia trzustki

Po przebyciu ostrego zapalenia trzustki, w pierwszym okresie rekonwalescencji trwającym 4-6 tygodni, należy stosować dietę łatwostrawną, niskotłuszczową z ograniczeniem błonnika pokarmowego, uwzględniającą 4-5 posiłków w ciągu dnia. Posiłki powinny być małe objętościowo i spożywane regularnie o stałych porach [3]. 

W kolejnych dniach ostrego zapalenia trzustki można zacząć stopniowo stosować odpowiednio przygotowaną dietę, unikając nadmiernej stymulacji trzustki przez pokarm. W tym celu należy dostosować potrawy i techniki kulinarne do stanu organizmu, przechodząc od diety lekkostrawnej do diety podstawowej w pełni pokrywającej zapotrzebowanie chorych na wszystkie składniki odżywcze [2]. 

Początkowo zalecana obróbka termiczna potraw to gotowanie w wodzie lub na parze, a następnie duszenie bez wcześniejszego obsmażania. Dozwolone jest również pieczenie w folii lub pergaminie. Przeciwwskazane są potrawy smażone lub pieczone w sposób tradycyjny. Niezaleca się stosowania wywarów mięsnych oraz stosowanie sosów na zasmażkach. Chorzy powinni przestrzegać zakazu spożywania alkoholu pod każdą postacią [4].  

Etapy rozszerzania diety w chorobach trzustki

• Wdrożenie żywienia doustnego można wprowadzić w  3-4 dobie pod warunkiem, że ustąpi ból w jamie brzusznej, wymioty, nudności i pojawi się perystaltyka jelit w osłuchowym badaniu lekarskim.
• Pierwszy posiłek powinien składać się z produktów łatwostrawnych, niewielkich objętościowo, o konsystencji półpłynnej i wartości energetycznej 150-250 kcal (np. kleik z ryżu lub płatków owsianych na wodzie). 
• Przy dobrej tolerancji pierwszego posiłku w ciągu pierwszej doby można podać 3-4 posiłki w skład których wchodzą kleiki z ryżu z dodatkiem gotowanego jabłka oraz warzyw gotowanych, np. marchwi, ziemniaków, pietruszki.
• W kolejnych dniach żywienia można zwiększać liczbę oraz objętość spożywanych posiłków, zwiększając stopniowo podaż energii do 1200-1500 kcal. Podstawowe dania w tym etapie to budyń na chudym mleku, kleik z ryżu, jogurt naturalny, kisiel, galaretka owocowa.
• W 4-5 dobie żywienia stopniowo można wprowadzać produkty o papkowatej lub stałej konsystencji. Proponowane posiłki to marchew i puree ziemniaczane, pasta z chudego twarogu, sucharki, mielone mięso. 
• Lekarz może również może włączyć doustne preparaty odżywcze.

Produkty dozwolone i przeciwwskazane w diecie w chorobach trzustki

W tabeli przedstawiono produkty dozwolone i przeciwwskazane po przebyciu ostrego zapalenia trzustki.

Dieta w przewlekłym zapaleniem trzustki

Ze względu na duże zróżnicowanie przebiegu choroby w zależności od okresu i występujących zaburzeń metabolicznych, zalecenia dietetyczne powinny być indywidualnie dostosowane do każdego pacjenta. Zdarza się, że u niektórych chorych występuje niedobór masy ciała i biochemiczne objawy niedożywienia, które są spowodowane utratą łaknienia, nieprawidłowym trawieniem i wchłanianiem składników odżywczych. Ponadto, istotnym czynnikiem powodującym niedożywienie jest zwiększenie podstawowej przemiany materii (o 10-15%) spowodowane postępującym procesem zapalnym [1]. 

Ogranicz ilość tłuszczu w diecie 

Zalecenia dietetyczne w tej postaci choroby trzustki obejmują produkty i potrawy dozwolone w diecie łatwostrawnej z ograniczeniem tłuszczu. Tolerancja wielu potraw, zwłaszcza zawierających tłuszcz, zależy od przyjmowania odpowiedniej ilości preparatów trzustkowych, których sposób podawania i dawki powinny być ustalane przez lekarza [1].

Zadbaj o odpowiednią podaż białka

Podaż białka w diecie może wynosić 1,2-1,5-2 g/kg m.c. Spośród produktów będących źródłem białka należy wybierać: chude gatunki mięs, wędlin i ryb oraz chude przetwory mleczne [1].

Kontroluj zawartość błonnika w diecie 

Węglowodany stanowią podstawę dziennego zapotrzebowania energetycznego, ich ilość powinna wynosić około 50% dziennego zapotrzebowania kalorycznego. W diecie pacjentów z przewlekłym zapaleniem trzustki powinna zostać ograniczona podaż błonnika pokarmowego. W przypadku wystąpienia bólów brzucha, wzdęć czy nudności po spożyciu surowych warzyw i owoców, zaleca się ich spożywanie w postaci gotowanej lub pieczonej [1].

Referencje:

1. Rogowska A., Ostre zapalenie trzustki. Postępy Nauk Medycznych, t. XXVII, nr 1, 2014, str. 17,18. 
2. Grzymisławski M., Gawęcki J., Żywienie człowieka zdrowego i chorego. Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, str.  279, 282
3. Radecka M., Ukleja A., Jachnis A., Ławiński M., Ocena nawyków żywieniowych wśród chorych z ostrym i przewlekłym zapaleniem trzustki. Pielęgniarstwo Polskie nr 1 (63) 2017, str. 35.   
4. Ostrowska L., Orywal K., Stefańska E., Diagnostyka laboratoryjna w dietetyce. PZWL Wydawnictwo lekarskie 2018, str. 254.