Trądzik młodzieńczy

Co to jest trądzik młodzieńczy?

Trądzik młodzieńczy to przewlekła choroba jednostki włosowo-łojowej, której towarzyszy łojotok, występująca między 12. a 19. rokiem życia. Trądzik charakteryzuje się występowaniem zmian skórnych: zaskórników, grudek, krost, nacieków zapalnych. 

Wyróżniamy następujące postacie trądziku:

• zaskórnikowy
• grudkowo-krostkowy
• ropowiczy
• bliznowcowy (zejście zapalnych zmian chorobowych)
• dwie rzadsze postacie – trądzik piorunujący oraz z wydrapania.

Inną klasyfikację, przydatną do oceny nasilenia zmian chorobowych i skuteczności stosowanego leczenia, przedstawiono w tabeli poniżej.

Najczęściej – w około 85% przypadków – obserwuje się̨ łagodną postać́ schorzenia, a postać ciężka dotyczy około 15% przypadków.

Trądzik młodzieńczy może znacząco obniżać jakość życia. Pacjenci zgłaszają uczucie osamotnienia, izolacji, lęku, obniżonej samooceny i własnej wartości, niezadowolenia ze swojego wyglądu. Doświadczają także trudności w relacjach międzyludzkich. Jest to uwarunkowane obecnością zmian skórnych w miejscach odsłoniętych oraz przewlekłym i nawrotowym charakterem choroby. Dlatego też właściwa pielęgnacja skóry i terapia z wykorzystaniem odpowiednich preparatów powinny być wdrożone możliwie najwcześniej.

Przyczyny trądziku młodzieńczego

Do rozwoju choroby prowadzą cztery podstawowe czynniki:

• nadprodukcja łoju
• hiperkeratynizacja w obrębie ujścia jednostki włosowo-łojowej
• kolonizacja skóry bakteriami Cutibacterium acnes
• miejscowy stan zapalny.

Ponadto wśród czynników zaostrzających objawy choroby wymienia się: hormony, leki, niektóre pokarmy, palenie tytoniu, stres i zaburzenia psychiczne. 

Epidemiologia trądziku młodzieńczego

Trądzik jest ósmą co do częstości chorobą skóry na świecie, a szacunkowa częstość jego występowania w wieku nastoletnim wynosi 35–100%. Szczyt zapadalności przypada na 14.–17. rok życia u kobiet i 16.–19. rok życia u mężczyzn. Początek choroby zwykle wiąże się z rozpoczęciem okresu dojrzewania, kiedy zwiększa się produkcja łoju. U osób, które osiągnęły wiek młodzieńczy lub dorosły, częstość występowania trądziku wykazuje tendencję spadkową. U kobiet stwierdza się nieco większą skłonność do trądziku niż u mężczyzn, być może w związku z wcześniejszym początkiem okresu dojrzewania. Warto podkreślić, że prawdopodobieństwo ciężkiego trądziku jest wyższe u starszych nastolatków w porównaniu z młodszymi – najprawdopodobniej wynika to z większej produkcji łoju, sprzyjającej kolonizacji skóry przez bakterie C. acnes. Ponadto cięższe postacie choroby częściej dotyczą mężczyzn niż kobiet. 

Objawy trądziku młodzieńczego

Zmiany skórne – zapalne (grudki, krosty, guzki, ropnie, przetoki) i niezapalne (zaskórniki otwarte i zamknięte) – w 99% przypadków obejmują twarz, rzadziej: plecy (90%), klatkę piersiową (78%) i kończyny (głównie ramiona i pośladki). 

Leczenie trądziku młodzieńczego

Wybór sposobu leczenia zależy od postaci trądziku i nasilenia zmian chorobowych. Podstawowe cele terapeutyczne to ograniczenie objawów oraz zapobieganie powikłaniom, głównie bliznom potrądzikowym, które negatywnie wpływają na sferę psychologiczną i emocjonalną pacjentów. Wykazano, że ryzyko blizn jest uzależnione od stopnia nasilenia zmian skórnych i obciążenia rodzinnego.

Zgodnie z najnowszymi wytycznymi u pacjentów z trądzikiem młodzieńczym, biorąc pod uwagę nasilenie choroby, indywidualne preferencje oraz omówione przez lekarza zalety i wady każdej opcji, należy wdrożyć 12-tygodniową terapię jednym z poniższych preparatów:

• W przypadku zmian o nasileniu łagodnym, umiarkowanym i ciężkim można raz dziennie (wieczorem) stosować miejscowo preparaty łączone zawierające adapalen z nadtlenkiem benzoilu lub tretynoinę z klindamycyną.
• W zmianach łagodnych i umiarkowanych zaleca się stosowanie raz dziennie (wieczorem) preparatów skojarzonych z nadtlenkiem benzoilu i klindamycyną.
• Dla pacjentów ze zmianami o nasileniu umiarkowanym i ciężkim przeznaczone jest połączenie terapii miejscowej w postaci adapalenu z nadtlenkiem benzoilu lub nadtlenku benzoilu oraz doustnej antybiotykoterapii limecykliną lub doksycykliną.
• Izotretynoinę stosowaną doustnie należy rozważyć u osób powyżej 12. roku życia, u których ciężka postać trądziku jest oporna na antybiotykoterapię systemową w połączeniu z lekami miejscowymi (np. trądzik guzkowo-cystowy, trądzik skupiony, trądzik piorunujący, trądzik z ryzykiem trwałego bliznowacenia). 

Pierwsze pozytywne efekty terapii mogą być widoczne dopiero po 6–8 tygodniach.

Pielęgnacja skóry trądzikowej, podobnie jak leczenie, powinna być ukierunkowana na najważniejsze przyczyny choroby. W trakcie codziennych zabiegów higienicznych trzeba stosować specjalne, delikatne preparaty przeznaczone do określonego typu skóry, bez potencjału drażniącego (syndety), a także środki pielęgnacyjne przeciwzaskórnikowe i przeciwłojotokowe (np. zawierające α-hydroksykwasy czy β-hydroksykwasy, kwas glikolowy, salicylowy, mlekowy lub azelainowy). Niezbędne są systematyczne nawilżanie skóry preparatami niekomedogennymi (niezatykającymi porów) i ochrona przeciwsłoneczna. Dostępne są także preparaty matujące, które pozwalają uzyskać dobry efekt kosmetyczny.

Profilaktyka trądziku młodzieńczego

Profilaktyka powinna obejmować prawidłowo zbilansowaną dietę, unikanie stresu, zaprzestanie palenia tytoniu, kontrolę gospodarki hormonalnej i stosowanych leków. Ważnym elementem profilaktyki następstw trądziku (przebarwienia, blizny) jest odpowiednio wczesne zastosowanie skutecznego leczenia. Istnieją różne metody terapii powikłań trądziku, takie jak pilingi, laseroterapia, krioterapia, iniekcje doogniskowe z glikokortykosteroidów, presoterapia. 

Piśmiennictwo:

1. Gollnick H, Cunliffe W, Berson D et al. Management of acne: a report from a Global Alliance to Improve Outcomes in Acne. J Am Acad Dermatol 2003; 49(1): S1–S37.
2. Heng AHS, Chew FT. Systematic review of the epidemiology of acne vulgaris. Sci Rep 2020; 10: 5754. 
3. Patel DP, Bernardis E, Yan AC. The patient-centered acne severity scale study. Pediatr Dermatol 2017; 34(6): 656–660.
4. Szepietowski J, Kapińska-Mrowiecka M, Kaszuba A et al. Acne vulgaris: pathogenesis and treatment. Consensus of the Polish Dermatological Society. Dermatol Rev 2013; 99(6): 649–673.
5. Wilcock J, Kuznetsov L, Ravenscroft J et al.; Guideline Committee. New NICE guidance on acne vulgaris: implications for first-line management in primary care. Br J Gen Pract 2021; 71(713): 568–570.
6. Wolska H, Gliński W, Placek W. Trądzik zwyczajny – patogeneza i leczenie. Konsensus PTD. Przegl Dermatol 2007; 94: 171–178.