Czyraki

Czyraki - informacje podstawowe

Czyrak to bakteryjne zapalenie mieszka włosowego i tkanek go otaczających, które przebiega z wytworzeniem czopa martwiczego. Czyraczność to czyrak mnogi, nawracający. Zlewające się ze sobą czyraki to czyrak gromadny (potocznie – karbunkuł). Czyraki tworzą się tam, gdzie są mieszki włosowe, czyli na całej skórze. Powstawaniu czyraków sprzyjają obniżenie odporności, urazy skóry lub niedostateczna higiena. Rzadko pojawiają się przed okresem dojrzewania. Patogenem jest zwykle gronkowiec złocisty (Streptococcus aureus), ale inne bakterie również mogą je powodować, choć dużo rzadziej. W niektórych krajach gronkowiec złocisty oporny na metycylinę jest najczęstszym patogenem w zakażeniach skóry i tkanek miękkich. Niektórzy pacjenci są nosicielami Streptococcus aureus.

Epidemiologia czyraków

Czynnikami sprzyjającymi powstawaniu czyraków są pogorszenie integralności skóry przez podrażnienie, ucisk, tarcie, nadmierne pocenie się, zapalenie skóry, zakażenie grzybicze skóry, golenie i inne. Naruszenie bariery lokalnej predysponuje do zakażenia, zapewniając portal wejściowy.

Pewne zaburzenia ogólnoustrojowe mogą predysponować do czyraków/czyraczności: alkoholizm, niedożywienie, dyskrazja krwi, zaburzenia funkcji neutrofili, inna immunosupresja i cukrzyca. Pacjenci z kilkoma z tych chorób, a także poddawani dializie nerek lub terapii izotretynoiną lub acytretyną są często nosicielami gronkowca złocistego. Dodatkowo atopowe zapalenie skóry również predysponuje do nosicielstwa tej bakterii.

Objawy czyraków

Czyrak to tkliwa, zaczerwieniona zmiana zawierająca ropę powstająca wokoło mieszka włosowego. Zazwyczaj czyrak otwiera się na powierzchnię skóry, umożliwiając drenaż treści ropnej. Czyraki zaczynają się w mieszkach włosowych. Mogą utrzymywać się przez dłuższy czas w wyniku samozakażenia – czyli przenoszenia bakterii ze zmiany w inne miejsca np. podczas drapania się. Miejscami, w których czyraki występują najczęściej, są kark, pachy i pośladki, ale zmiany mogą pojawić się wszędzie. Goją się z pozostawieniem blizn, czasami towarzyszy im gorączka. Bywają bolesne we wrażliwych okolicach ciała, np. na skrzydełkach nosa.

Czyraki mnogie to skupisko zainfekowanych mieszków włosowych, które tworzą szerokie, opuchnięte, rumieniowe, głębokie i bolesne masy, które zwykle otwierają się w wielu miejscach.

Diagnostyka czyraków

Diagnozę stawia się na podstawie wyglądu zmian i wywiadu z pacjentem. Czasami wykonuje się badanie bakteriologiczne.

Diagnostyka różnicowa czyraków obejmuje torbiele naskórkowe, trądzik torbielowaty, trądzik odwrócony i ropne zapalenie gruczołów apokrynowych pach.

Leczenie czyraków

W przypadku niewielkich i nielicznych zmian stosuje się leczenie miejscowe np. maścią ichtiolową. Obecnie drenaż i nacinanie ropnia nie są zalecane tak często jak w przeszłości; jest to leczenie rozważane w cięższych przypadkach i gdy zmiana cechuje się dużą bolesnością – nacięcie w tej sytuacji przynosi pacjentowi dużą ulgę. U pacjentów bez gorączki i z pojedynczym czyrakiem wielkości poniżej 5 mm nie stosuje się również antybiotyków ogólnie.

Antybiotyki, jeśli są stosowane, powinny być skuteczne przeciwko gronkowcom metycylinoopornym. Antybiotyki ogólnoustrojowe są zalecane w następujących przypadkach:

• duże czyraki,
• wiele zmian, np. czyrak mnogi,
• zapalenie tkanki łącznej,
• u pacjentów z obniżoną odpornością,
• u pacjentów z zagrożeniem zapalenia wsierdzia,
• wystąpienie gorączki.

Czyraki często nawracają. Można im zapobiegać, używając mydła w płynie zawierającego glukonian chlorheksydyny z alkoholem izopropylowym lub 2% do 3% chloroksylenolu i stosując odpowiednie antybiotyki przez 1 do 2 miesięcy. Pacjenci z nawracającą czyracznością powinni być leczeni z powodu czynników predysponujących, takich jak otyłość, cukrzyca, narażenie zawodowe, nosicielstwo gronkowca złocistego (najczęściej w nosie lub przewodzie pokarmowym).

Piśmiennictwo

1. Ibler KS, Kromann CB. Recurrent furunculosis - challenges and management: a review. Clin Cosmet Investig Dermatol 2014; 7: 59–64.
2. James WD i wsp. Bacterial Infections [in] Andrews' Diseases of the Skin. Elsevier, Edinburgh; 14: 252–290.e4.
3. MSD Manual. Furuncles and Carbuncles. Online: https://www.msdmanuals.com/professional/dermatologic-disorders/bacterial-skin-infections/furuncles-and-carbuncles.
4. Ruszkowska L. Choroby bakteryjne skóry. Obraz kliniczny i leczenie. Lek w Polsce 2015; 25(8): 26–33.
5. Stulberg DL, Penrod MA, Blatny RA. Common bacterial skin infections. Am Fam Physician 2002; 66(1): 119–124.