Pokrzywka

Jak objawia się pokrzywka?

Pokrzywka cechuje się występowaniem bąbli, czyli zmian uniesionych ponad poziom skóry o barwie białej lub różowej. Wykwity powstają szybko i ustępują w czasie 24 godzin bez pozostawienia śladu. Bąble pokrzywkowe mogą mieć różną wielkość - od kilku milimetrów aż po kilkanaście centymetrów średnicy. 

Objawami towarzyszącymi pokrzywce są świąd lub pieczenie skóry, które mogą pojawić się już przed wystąpieniem bąbli. 

U 40% pacjentów z pokrzywką współistnieje obrzęk naczynioruchowy. Polega on na nagłym pojawieniu się obrzęku skóry, tkanki podskórnej lub błon śluzowych. Obrzęk naczynioruchowy najczęściej występuje w obrębie warg i powiek, czasem w obrębie narządów płciowych. Może również dojść do obrzęku krtani, a taka sytuacja stanowi zagrożenie życia [1,2,3].

Pokrzywka ostra a przewlekła

Pokrzywkę najczęściej dzieli się ze względu na czas trwania objawów. Wyróżniamy pokrzywkę: 

• ostrą - trwającą do 6 tygodni od pierwszego wysiewu bąbli,
• przewlekłą - trwającą ponad 6 tygodni z objawami występującymi ciągle lub w postaci nawrotów i remisji [1,2,3]. 

Pokrzywka ostra dotyka nawet 25% populacji. Może być wywołana przez:

• pokarmy, 
• leki, 
• infekcje, 
• jady owadów błonkoskrzydłych,
• pyłki roślin [1]. 

Nasilenie i przebieg pokrzywki ostrej są zróżnicowane. U niektórych pacjentów ma ona łagodny i przemijający charakter, a u części chorych występuje ciężki przebieg [1]. W najcięższych przypadkach pokrzywka może nawet prowadzić do zagrażającej życiu reakcji anafilaktycznej objawiającej się między innymi obniżeniem ciśnienia tętniczego. Reakcja anafilaktyczna wymaga niezwłocznego udania się do szpitala i podania adrenaliny [1,3,4].

Pokrzywka przewlekła pojawia się tylko u 1% populacji. Często trudno znaleźć jej przyczynę, co negatywnie wpływa na efekty leczenia i powoduje obniżenie jakości życia pacjentów [1,2,3]. 

W zależności od obecności bądź braku uchwytnych bodźców wyzwalających wysiew bąbli pokrzywka przewlekła dzieli się na:

• indukowaną - występującą pod wpływem takich bodźców, jak na przykład zimno, ucisk, światło, ciepło, wibracje, woda,
• spontaniczną - pojawiającą bez zauważalnego czynnika wyzwalającego [1,2].

Rozpoznanie pokrzywki

Ze względu na charakterystyczny obraz kliniczny (typowy wygląd bąbli pokrzywkowych, typowe objawy) rozpoznanie pokrzywki zazwyczaj nie sprawia problemów. Zarówno w przypadku pokrzywki ostrej, jak i przewlekłej, podstawą diagnozy jest wywiad, w którym lekarz przeanalizuje możliwe przyczyny wystąpienia pokrzywki [1,2,3].

Pokrzywka ostra zwykle nie wymaga wykonania badań poza wywiadem lekarskim. Wyjątek stanowi reakcja na użądlenie przez owady błonkoskrzydłe - wtedy wskazane jest wykonanie badań alergologicznych [1,2].

Ze względu na różnorodność przyczyn pokrzywki przewlekłej wywiad w celu wykrycia czynników wywołujących chorobę może obejmować pytania między innymi o:

• choroby współistniejące, 
• przyzwyczajenia żywieniowe, 
• rodzinne występowanie pokrzywki, obrzęku naczynioruchowego lub atopii, 
• przebyte zabiegi chirurgiczne - jest to istotna kwestia ze względu na podane znieczulenie, które może wywołać niepożądaną reakcję,
• przebyte zabiegi ortopedyczne ze względu na ewentualne implanty [1,2].

W przypadku pokrzywki przewlekłej konieczne może być wykonanie podstawowych badań laboratoryjnych, takich jak morfologia krwi, odczyn Biernackiego lub białko C-reaktywne. Niektórzy pacjenci mogą wymagać rozszerzenia diagnostyki o dodatkowe badania laboratoryjne, obrazowe i konsultacje specjalistyczne [1,2,3].

Leczenie pokrzywki

Podstawą terapii pokrzywki jest unikanie czynników prowokujących, takich jak pokarmy, leki, czynniki fizykalne. Należy również wdrożyć leczenie schorzeń współistniejących, które mogą powodować lub zaostrzać przebieg pokrzywki [1,2,3]. 

Podstawą leczenia objawowego pokrzywki są leki przeciwhistaminowe II generacji, do których należą: bilastyna, cetyryzyna, desloratadyna, feksofenadyna, lewocetyryzyna, loratadyna, rupatadyna. Są one lekami bezpiecznymi i rzadko powodującymi poważne skutki uboczne. Leki przeciwhistaminowe II generacji mogą być stosowane przewlekle. Pomimo ich bardzo dobrej skuteczności, zdarza się, że początkowo dobrana dawka nie powoduje ustąpienia objawów i należy ją zwiększyć [1,2,3].

Jeśli po zwiększeniu dawki lub zmiany leku na inny z grupy przeciwhistaminowych II generacji nie obserwuje się poprawy, dołącza się omalizumab. Jest to lek biologiczny o bardzo dobrej skuteczności. Jego wadę stanowi wysoki koszt, jednak w niektórych przypadkach pokrzywki można skorzystać z programu lekowego [1,2,3].

W przypadku braku poprawy po kilku miesiącach lub nasileniu objawów można zastosować połączenie leków przeciwhistaminowych z cyklosporyną A. Jest to lek immunosupresyjny (hamujący układ odpornościowy) i zmniejszający uwalnianie mediatorów z komórek tucznych [1,2,3].

W leczeniu pokrzywki znajdują też zastosowanie glikokortykosteroidy, jednak tylko do krótkotrwałego leczenia znacznych zaostrzeń. Przeciwwskazane jest ich przewlekłe stosowanie w pokrzywce ze względu na liczne działania niepożądane przy długotrwałym stosowaniu [1,2].

Referencje:

1. Pokrzywka. Interdyscyplinarne rekomendacje diagnostyczno-terapeutyczne Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego i Polskiego Towarzystwa Alergologicznego. Przegl Dermatol 2020, 107, 1-14
2. Wytyczne EAACI/GA²LEN/EDF/WAO dotyczące definicji, klasyfikacji, rozpoznawania i leczenia pokrzywki: weryfikacja z 2013 roku z poprawkami. Przegl Dermatol 2015, 102, 155-179
3. https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/choroby/58880,pokrzywka (dostęp 26.08.2022)
4. https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/choroby/59318,wstrzas-anafilaktyczny-anafilaksja (dostęp 26.08.2022)