Leczenie nadciśnienia tętniczego - czy w grę wchodzi jedynie farmakologia?

Kiedy rozpocząć leczenie nadciśnienia tętniczego?

Rozpoznanie NT stawia się, gdy ciśnienie skurczowe wynosi ≥140 mmHg i/lub ciśnienie rozkurczowe wynosi ≥90 mmHg [1]. Wartości ciśnienia tętniczego klasyfikuje się według następujących progów (pierwsza podana wartość to ciśnienie skurczowe, druga to ciśnienie rozkurczowe):

• ciśnienie optymalne: <120 mmHg i <80 mmHg;
• ciśnienie prawidłowe: 120-129 mmHg i/lub 80-84 mmHg;
• ciśnienie prawidłowe wysokie: 130-139 mmHg i/lub 85-89 mmHg;
• nadciśnienie tętnicze 1. stopnia: 140-159 mmHg i/lub 90-99 mmHg;
• nadciśnienie tętnicze 2. stopnia: 160-179 mmHg i/lub 100-109 mmHg;
• nadciśnienie tętnicze 3. stopnia: ≥180 mmHg i/lub ≥110 mmHg;
• izolowane skurczowe nadciśnienie tętnicze: ≥140 mmHg i <90 mmHg [1].

Zmiana stylu życia w leczeniu nadciśnienia tętniczego

Zdrowy styl życia - często słyszymy to sformułowanie, jednak co tak naprawdę ono oznacza? W kontekście leczenia nadciśnienia tętniczego istotnych jest kilka interwencji, które w ramach prewencji chorób sercowo-naczyniowych warto zastosować także u większości osób zdrowych

Sposób odżywiania

Zdrowa, zbilansowana dieta jest podstawą prewencji i leczenia chorób układu krążenia, w tym NT. Wspomaga ona redukcję ciśnienia tętniczego oraz ułatwia utrzymanie prawidłowej masy ciała, co pozytywnie wpływa na zdrowie [1]. Zasady odżywiania, które powinny stosować osoby chorujące na NT, to:

• zwiększenie spożycia produktów roślinnych i zmniejszenie odzwierzęcych;
• spożywanie co najmniej 200 g warzyw i 200 g owoców dziennie, a najlepiej 700 g w proporcjach ¾ warzywa i ¼ owoce [3];
• spożywanie produktów pełnoziarnistych, roślin strączkowych, niskotłuszczowych produktów mlecznych;
• zwiększenie spożycia błonnika do 30-45 g dziennie (warto również pamiętać o piciu dużej ilości płynów, najlepiej wody);
• włączenie do diety tłustych ryb 1-2 razy w tygodniu, codziennie spożywanie 30 g niesolonych orzechów;
• zminimalizowanie, a najlepiej wykluczenie z diety żywności wysoko przetworzonej, słodkich napojów i produktów zawierających kwasy tłuszczowe trans;
• maksymalne spożycie czerwonego mięsa w ilości 350-500 g tygodniowo, unikanie mięsnych produktów przetworzonych [1,2,3].

Podsumowując, rekomendowanym sposobem odżywiania jest stosowanie diety przypominającej śródziemnomorską. Najważniejsze, aby opierała się ona w głównej mierze na nieprzetworzonych i pełnowartościowych produktach roślinnych.

Ograniczenie sodu

W kontekście odżywiania warto również wspomnieć o redukcji spożycia sodu poniżej 2 g dziennie, co odpowiada 5 g soli kuchennej [1]. Jest to ważne zalecenie dla osób z NT, ponieważ ograniczenie spożycia sodu przyczynia się do obniżenia ciśnienia tętniczego.

Aktywność fizyczna

Wysiłek fizyczny, zwłaszcza aerobowy, przyczynia się do obniżenia ciśnienia tętniczego i ułatwia leczenie nadciśnienia u osób chorych. Zaleca się podejmowanie umiarkowanej, dynamicznej, aerobowej aktywności fizycznej przez co najmniej 30 min dziennie 5-7 dni w tygodniu, co stanowi minimum 150 min tygodniowo. Dodatkowe korzyści zdrowotne ma zwiększenie umiarkowanego wysiłku fizycznego do 300 min tygodniowo. Można również wykonywać 75-150 min intensywnego wysiłku fizycznego, bądź też połączyć te dwie formy aktywności [1,2,3]. 

Rezygnacja z nałogów

Palenie tytoniu

Osoby palące tytoń mają wyższe ciśnienie tętnicze niż osoby niepalące. Zrezygnowanie z palenia tytoniu jest prawdopodobnie najsilniejszą pojedynczą zmianą stylu życia zapobiegającą chorobom sercowo-naczyniowym! Osoby chorujące na NT zdecydowanie powinny podjąć próbę rzucenia nałogu. Warto zapytać swojego lekarza o możliwości zastosowania leków wspierających zaprzestanie palenia, jeśli jeszcze nam tego nie zaproponowano. Ułatwią one walkę z nałogiem i zwiększą szansę sukcesu. Należy pamiętać, że palenie bierne jest również szkodliwe i powinno się go unikać [1]. 

Alkohol

Przez pewien czas uważano, że umiarkowane spożycie alkoholu może mieć korzystny wpływ na ryzyko sercowo-naczyniowe, jednak, według najnowszych wytycznych Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego, najniższe ryzyko chorób układu krążenia mają abstynenci [2]. Spożycie jakiejkolwiek ilości alkoholu wiąże się ze wzrostem ciśnienia tętniczego i wskaźnika masy ciała BMI (ang. body mass index). Jeżeli całkowite wstrzymanie się od picia napojów alkoholowych nie jest możliwe, warto ograniczyć ich liczbę do maksymalnie 14 jednostek tygodniowo u mężczyzn i 8 jednostek tygodniowo u kobiet (1 jednostka odpowiada 125 ml wina lub 250 ml piwa) [1].

Redukcja masy ciała

Nadmierna masa ciała związana jest ze zwiększeniem ryzyka sercowo-naczyniowego, w tym z wyższym ciśnieniem tętniczym. Prowadzi również do zaburzeń gospodarki węglowodanowej i lipidowej [2]. Utrzymywanie prawidłowej masy ciała lub jej redukcja u osób z nadwagą lub otyłością pozwalają na obniżenie ciśnienia tętniczego. Optymalne BMI to 20-25 kg/m2, a obwód talii <80 cm u kobiet i <94 cm u mężczyzn [1]. Zmniejszenie lub utrzymanie masy ciała powinno być związane ze wszystkimi wcześniej wspomnianymi zaleceniami - zdrowym odżywianiem, aktywnością fizyczną i unikaniem nałogów. 

Leczenie nadciśnienia tętniczego - najważniejsze informacje

Opisane w artykule zalecenia są niezwykle ważne dla osób chorujących na nadciśnienie tętnicze, ale powinny być również stosowane przez zdrowe osoby w celu prewencji NT i innych chorób układu krążenia. Podjęcie regularnej aktywności fizycznej, stosowanie zasad zdrowego odżywiania, unikanie lub rezygnacja z nałogów i zadbanie o prawidłową masę ciała pozwalają na obniżenie ciśnienia tętniczego. Dzięki temu możliwe jest zapobieżenie wystąpieniu NT, a także obniżenie dawki leków redukujących ciśnienie u osób już je przyjmujących, czy nawet ich całkowite odstawienie. Zdecydowanie warto spróbować!

Referencje:

1. Williams B, Mancia G, Spiering W, et al. Wytyczne ESC/ESH dotyczące postępowania w nadciśnieniu tętniczym (2018). Kardiol Pol. 2019; 77(2): 71-159, doi: 10.5603/KP.2019.0018
2. Visseren F, Mach F, et al. ESC Scientific Document Group, 2021 ESC Guidelines on cardiovascular disease prevention in clinical practice: Developed by the Task Force for cardiovascular disease prevention in clinical practice with representatives of the European Society of Cardiology and 12 medical societies With the special contribution of the European Association of Preventive Cardiology (EAPC), European Heart Journal, Volume 42, Issue 34, 7 September 2021, Pages 3227–3337, https://doi.org/10.1093/eurheartj/ehab484
3. Śliż D, Mamcarz A. Medycyna stylu życia. Warszawa, PZWL, 2018. Wydanie I.