Profilaktyka raka jelita grubego - kiedy pójść na kolonoskopię?

Profilaktyka raka jelita grubego - po co?

Rak jelita grubego może rozwijać się nawet kilkanaście lat, najczęściej na podłożu polipów. Niewielkie zmiany przez długi czas nie powodują żadnych dolegliwości [1], a więc tym istotniejsze jest wykonywanie badań przesiewowych w celu ich wykrycia. Dzięki takiemu postępowaniu możliwe jest albo zapobieganie rozwojowi raka jelita grubego przez usuwanie niegroźnych polipów, albo jego całkowite wyleczenie na wczesnym etapie [2].

Podczas profilaktycznej kolonoskopii zmiany polipowe są wykrywane (i, w razie potrzeby, usuwane) u około 25% chorych [3, 4]. Niestety, zdarza się, że podczas badania wykrywany jest nowotwór w zaawansowanym stadium - nieco częściej u mężczyzn niż u kobiet [3]. Dlatego tak istotne jest przestrzeganie zaleceń profilaktyki raka jelita grubego i regularne wykonywanie badań przesiewowych.

Program Badań Przesiewowych - komu przysługuje darmowa kolonoskopia?

W Polsce funkcjonuje Program Badań Przesiewowych, w ramach którego Ministerstwo Zdrowia finansuje profilaktyczne badanie kolonoskopowe. Osoby należące do objętych nim grup są szczególnie zagrożone rozwojem raka jelita grubego, również wtedy, gdy nie mają żadnych objawów. Z tego powodu zalecane jest wykonanie u nich profilaktycznego badania kolonoskopowego w celu “sprawdzenia, czy wszystko w porządku”. 

Teoretycznie, wszystkie osoby objęte programem otrzymują imienne zaproszenia na badanie, jednak nie jest to warunek konieczny [2]. Aby zakwalifikować się do darmowego profilaktycznego badania kolonoskopowego bez zaproszenia, wystarczy należeć do jednej z wymienionych niżej grup: [2, 4]:

• wszystkie osoby w wieku 50-65 lat (bez objawów raka jelita grubego),
• osoby w wieku 40-49 lat z wywiadem rodzinnym w kierunku raka jelita grubego,
• osoby w wieku 25-49 lat z wywiadem rodzinnym w kierunku zespołu Lyncha (pierwsze badanie),
• osoby w wieku 20-40 lat z wywiadem rodzinnym w kierunku zespołu polipowatości rodzinnej gruczolakowatej (konieczne skierowanie z Poradni Genetycznej; pierwsze badanie).

Teoretycznie, kolonoskopię przesiewową wystarczy wykonać raz w życiu, a decyzję odnośnie do powtórnego badania podejmuje się na podstawie jej wyników [1], jednak w praktyce korzystnie jest powtarzać ją raz na dekadę [4]. Warto zaznaczyć, że kolonoskopia wykonana w ciągu ostatnich 10 lat, jest kryterium dyskwalifikującym z programu przesiewowego [5].

Niemniej, pamiętaj, aby zgłaszać się do lekarza ze wszystkimi dolegliwościami, które Cię niepokoją. Może zdarzyć się tak, że zostaniesz skierowany na kolonoskopię w ramach postępowania diagnostycznego, a nie profilaktycznego. 

Jak zgłosić się na profilaktyczną kolonoskopię?

Podstawą zgłoszenia się na badanie jest:

• skorzystanie ze wspomnianego wcześniej imiennego zaproszenia,
• zapisanie się na badanie w jednym z ośrodków (ich listę znajdziesz tutaj) - pod warunkiem spełnienia wymienionych wcześniej kryteriów.

W przypadku osób bez zaproszenia, rolę skierowania pełni specjalna ankieta, którą należy wypełnić przed zgłoszeniem się na badanie. Zawiera ona pytania dotyczące [5]:

• danych osobowych,
• objawów takich jak: krew w kale, niedokrwistość, zmiana rytmu wypróżnień, 
• przebytych kolonoskopii i operacji brzusznych,
• zachorowań na raka jelita grubego w bliskiej rodzinie,
• innych chorób przewlekłych,
• zażywanych leków,
• używek (palenie tytoniu).

W ankiecie zawarte są również informacje dotyczące przebiegu badania. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o badaniu kolonoskopowym - między innymi jak wygląda i jak się do niego przygotować, zapraszamy do artykułu Kolonoskopia - wszystko o jednym z ważniejszych badań profilaktycznych.

Jak zadbać o swoje zdrowie?

Badania przesiewowe to nie wszystko - warto zadbać o swoje zdrowie już wcześniej. Choć przyczyn rozwoju samego nowotworu jest wiele, to istnieją czynniki ryzyka, które możemy wykluczyć z naszego życia zmniejszając ryzyko zachorowania. 

Do czynników ryzyka, na które jesteśmy narażeni (a których warto unikać) należą [1]:

• ograniczona aktywność fizyczna,
• dieta sprzyjająca zaparciom (bogata w nasycone tłuszcze i cukry proste, uboga w błonnik),
• nadużywanie alkoholu,
• palenie papierosów.

Jakie objawy powinny mnie zaniepokoić?

Jeśli w ostatnim czasie pojawiły się u Ciebie objawy takie jak [1, 2]:

• zmiana rytmu wypróżnień (biegunki/zaparcia),
• ślady krwi w stolcu,
• chudnięcie o niewyjaśnionej przyczynie,
• niedokrwistość o niewyjaśnionym podłożu,

jak najszybciej zgłoś się do lekarza w celu diagnostyki dolegliwości. 

Są to objawy, które mogą wskazywać na raka jelita grubego. Konieczne jest rozpoczęcie postępowania diagnostycznego, które pomoże w ustaleniu źródła problemów. Tylko szybka diagnoza pozwoli na podjęcie ewentualnego leczenia i zwiększy szansę całkowitego wyleczenia.

Referencje

1. http://onkologia.org.pl/kolonoskopia/ [ostatni dostęp: 06.12.2021 r.]
2. http://pbp.org.pl/kolonoskopia/badanie/ [ostatni dostęp: 06.12.2021 r.]
3. Regula J, Rupinski M, Kraszewska E, Polkowski M, Pachlewski J, Orlowska J, Nowacki MP, Butruk E. Colonoscopy in colorectal-cancer screening for detection of advanced neoplasia. N Engl J Med. 2006 Nov 2;355(18):1863-72. doi: 10.1056/NEJMoa054967. PMID: 17079760.
4. https://www.gov.pl/web/zdrowie/profilaktyka-raka-jelita-grubego [ostatni dostęp: 06.12.2021 r.]
5. http://pbp.org.pl/program/ankieta/ [ostatni dostęp: 06.12.2021 r.]