Małpia ospa – czy jest groźna?

Małpia ospa - co to za choroba?

Małpia ospa (monkeypox, MPOX)  jest chorobą odzwierzęcą, wywołaną przez wirus małpiej ospy, typowo o łagodnym przebiegu. Źródłem zakażenia są głównie gryzonie, a rzadziej małpy. Dotychczas występowała przede wszystkim w Afryce, jednak w 2022 roku zarejestrowano przypadki małpiej ospy w krajach, w których zachorowania nie były dotąd obserwowane. 

Małpia ospa - drogi zakażenia

Zakażenie może nastąpić poprzez pogryzienie lub bezpośredni kontakt z zakażonymi zwierzętami, ich krwią lub wydzielinami. Może przenosić się również z człowieka na człowieka poprzez kontakt z płynami ustrojowymi, owrzodzeniami lub zmianami skórnymi chorego. Istnieje także ryzyko zarażenia poprzez kontakt z przedmiotami skażonymi płynami ustrojowymi lub wydzieliną z ran. Choroba może być również sporadycznie przenoszona drogą kropelkową, zwłaszcza w przypadku długotrwałego kontaktu twarzą w twarz z chorym.

Małpia ospa - objawy

Pierwsze objawy tej choroby są podobne do tych w przebiegu ospy prawdziwej i obejmują wysoką gorączkę, dreszcze, osłabienie, bóle głowy i mięśni, oraz powiększenie węzłów chłonnych. 

Objawy małpiej ospy po 1-3 dniach od wystąpienia pierwszych symptomów choroby obejmują charakterystyczną osutkę na skórze i błonie śluzowej jamy ustnej. Towarzyszy ona bólowi gardła, kaszlowi i uczuciu zmęczenia. Choroba może trwać od 2 do 4 tygodni, a po odpadnięciu strupów pozostają głębokie blizny, które utrzymują się przez wiele lat.

Czy małpia ospa jest groźna? 

Śmiertelność związana z małpią ospą jest niska i wynosi około 3% według danych epidemiologicznych z Nigerii. Jednak warto zauważyć, że dzieci, młodzi dorośli, kobiety w ciąży oraz osoby z obniżoną odpornością są bardziej podatne na ciężki przebieg zakażenia.

Małpia ospa a inne choroby

Małpia ospa a ospa wietrzna 

Małpia ospa różni się od ospy wietrznej głównie przez obecność powiększonych węzłów chłonnych oraz charakterystyczne zmiany skórne. W przypadku małpiej ospy zmiany na skórze są głębokie, dobrze odgraniczone, z pępkowatym zagłębieniem, podczas gdy w ospie wietrznej są one zazwyczaj bardziej powierzchowne. Ponadto, gorączka towarzysząca małpiej ospie jest zwykle bardziej intensywna i utrzymuje się dłużej niż w przypadku ospy wietrznej. 

Małpia ospa a półpasiec 

Półpasiec jest spowodowany tym samym wirusem, co ospa wietrzna. Po przebyciu infekcji ospą wietrzną pozostaje w organizmie w stanie utajonym. W warunkach sprzyjających, na przykład gdy nasza odporność jest obniżona, wirus może ulec reaktywacji, prowadząc do wystąpienia półpaśca.

Charakterystycznym objawem półpaśca jest pojawienie się bolesnych pęcherzyków, które zazwyczaj występują po jednej stronie ciała. W przypadku małpiej ospy, zmiany skórne początkowo lokalizują się na twarzy lub w okolicach odbytu i narządów płciowych, a następnie rozprzestrzeniają się na pozostałe części ciała. 

Małpia ospa a bostonka

Bostonka to potoczna nazwa choroby, która charakteryzuje się wysypką zajmującą błonę śluzową jamy ustnej oraz dłonie i stope, stąd jej nazwa - choroba dłoni, stóp i jamy ustnej. 

Wysypka może wystąpić także na innych częściach ciała, np. pośladkach czy tułowiu. Zmianom skórnym towarzyszy gorączka, a choroba jest wysoce zaraźliwa. Choć wysypka w przypadku bostonki jest podobna do tej w przebiegu małpiej ospy odróżniającym je objawem są powiększone węzły chłonne, których nie zaobserwujemy w przypadku choroby dłoni, stóp i jamy ustnej. 

Małpia ospa a HIV 

Mimo, że w przebiegu małpiej ospy śmiertelność nie jest wysoka, należy pamiętać, że osoby z niedoborem odporności są szczególnie narażone na jej ciężki przebieg. U osób zakażonych HIV lub cierpiących na AIDS, małpia ospa może przybrać agresywną formę, prowadząc do powikłań, a nawet śmierci. Dlatego ważne jest, aby osoby z obniżoną odpornością, zachowywały szczególną ostrożność w kontakcie z potencjalnymi źródłami zakażenia.

Małpia ospa - leczenie

Leczenie małpiej ospy jest oparte głównie na leczeniu objawowym. Stosuje się leki przeciwgorączkowe i przeciwświądowe oraz podejmuje działania mające na celu zapobieganie i leczenie ewentualnych wtórnych nadkażeń bakteryjnych. W sytuacjach o ciężkim przebiegu lub u osób z osłabionym układem odpornościowym, możliwe jest zastosowanie leczenia przeciwwirusowego. W Unii Europejskiej zarejestrowany jest lek o nazwie tekowirimat, który wykazuje skuteczność w leczeniu zakażeń wywołanych przez wirusy z rodzaju Orthopoxvirus, w tym ospy prawdziwej, małpiej i krowiej. Lek został zakupiony przez Komisję Europejską i jest dostępny dla wszystkich państw, które uczestniczą w Europejskim Mechanizmie Ochrony Ludności.

Małpia ospa - profilaktyka

Zapobieganie i kontrola małpiej ospy opiera się głównie na podniesieniu świadomości społeczeństwa oraz odpowiednim przeszkoleniu pracowników ochrony zdrowia. W celu uniknięcia zakażenia należy unikać bliskiego kontaktu z zarażoną osobą oraz zakażonymi materiałami, a w placówka ochrony zdrowia i podczas opieki nad chorymi zasadne jest noszenie rękawiczek i sprzętu ochronnego, a także częsta dezynfekcja rąk. Należy unikać kontaktu z chorymi lub martwymi zwierzętami, a mięso powinno być poddane obróbce cieplnej, aby zapobiec przenoszeniu się wirusa.

Małpia ospa - szczepionka

Niestety w wyniku zakończenia rutynowych szczepień przeciwko ospie prawdziwej, populacje stały się bardziej podatne na zakażenie wirusem małpiej ospy (pomiędzy patogenami występuje ochrona krzyżowa). Obecnie istnieją 3 szczepionki przeciwko małpiej ospie (choć dostępne w ograniczonych ilościach) które zalecane są przez niektóre kraje w celu ochrony osób z grup ryzyka.

Małpia ospa - powikłania

Większość przypadków ospy małpiej charakteryzuje się łagodnym lub umiarkowanym przebiegiem, jednak małe dzieci, kobiety w ciąży oraz osoby z osłabionym układem odpornościowym są bardziej narażone na ciężki przebieg choroby i występowanie powikłań. Do tych najczęściej występujących zaliczane są wtórne infekcje bakteryjne skóry, zapalenie mózgu, zapalenie spojówek i rogówki oraz zapalenie płuc, które może prowadzić do niewydolności oddechowej.

Małpia ospa w Polsce i Europie

Jak podaje Światowa Organizacja Zdrowia w Europie (według raportu z 11 maja 2023) na małpią grypę zachorowało ponad 25 tysięcy osób, z czego 6 osób zmarło. Natomiast w Polsce stwierdzono 217 przypadków tej choroby (0 przypadków śmiertelnych).

Konsultacja merytoryczna: Mirosław Niedbała, specjalista medycyny rodzinnej

Referencje

1. https://www.who.int/health-topics/monkeypox#tab=tab_1 (ostatni dostęp: 22.07.2023)
2. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/monkeypox (ostatni dostęp: 22.07.2023)
3. https://www.who.int/publications/m/item/multi-country-outbreak-of-mpox--external-situation-report--22---11-may-2023 (ostatni dostęp: 22.07.2023)