Angina czy mononukleoza zakaźna - jak je odróżnić?

Mononukleoza a angina - czym się różnią?

Obserwując objawy takie jak ból gardła i gorączka należy zastanowić się, czy ich przyczyną jest mononukleoza czy angina. 

Bakterie odpowiadają za 5-10% przypadków odpowiedzialnych za zakażenie u dorosłych oraz 15-30% w wieku dziecięcym. Angina bakteryjna spowodowana jest najczęściej paciorkowcem - Streptococcus pyogenes. Właśnie z tego powodu nazywana jest też anginą paciorkowcową. 

Kiedy odczuwamy ból gardła, winowajcami są z reguły wirusy. Odpowiadają one za większość zakażeń pod postacią ostrego zapalenia gardła i migdałków podniebiennych. Wśród czynników etiologicznych można wyróżnić: adenowirusy, rhinowirusy, koronawirusy, wirusy grypy i paragrypy, HSV, a także EBV. Ten ostatni wywołuje mononukleozę zakaźną, potocznie nazywaną chorobą pocałunków.

Wirusowe infekcje gardła u dzieci

Ból gardła, powiększone węzły chłonne szyjne, zmęczenie i gorączka to typowe objawy, które towarzyszą infekcjom gardła u dzieci wywołanych przez niegroźne wirusy. Jest to także zespół objawów charakterystycznych dla mononukleozy zakaźnej, która najczęściej (w 90% przypadków) wynika z pierwotnego zakażenia wirusem Epsteina-Barr (EBV). W innych przypadkach można rozpoznać zespół mononukleozopodobny wywołany zakażeniem cytomegalowirusem, ludzkim wirusem opryszczki 6 i 7, toksoplazmozą lub zakażeniem HIV.

Mononukleoza zakaźna ma charakterystyczny obraz kliniczny, zwłaszcza u dzieci. U osób dorosłych może jednak przebiegać nietypowo. Przedłużające się zapalenie gardła z wysiękiem na migdałkach, które nie ustępuje mimo standardowego leczenia oraz towarzyszące powiększenie śledziony i duży odczyn węzłowy sugerują właśnie tę etiologię zakażenia.

Leczenie wirusowych infekcji gardła jest leczeniem objawowym. Zalecany jest odpoczynek, a w razie wystąpienia gorączki stosowanie leków przeciwgorączkowych i przeciwbólowych. W przebiegu mononukleozy zakaźnej często obserwuje się powiększenie śledziony. Dlatego bardzo ważne jest unikanie urazów jamy brzusznej i nadmiernego wysiłku, aby zapobiec potencjalnemu pęknięciu śledziony!

Angina bakteryjna u dzieci

Angina bakteryjna, określana jest również mianem anginy ropnej lub paciorkowcowej. Mimo że może być wywołana przez różne bakterie, najczęściej za jej powstanie odpowiada paciorkowiec z grupy A, czyli Streptococcus pyogenes. Ropne zapalenie gardła i migdałków podniebiennych dotyka najczęściej dzieci w wieku od 5 do 15 lat. Młodzi pacjenci często zarażają się od swoich rówieśników w szkołach i przedszkolach, zwłaszcza w okresie zimy i wczesnej wiosny. 

Objawy anginy mogą pojawiać się już po 12 godzinach od momentu zakażenia, a infekcja łatwo przenosi się na pozostałych członków rodziny. Do zakażenia dochodzi zwykle drogą kropelkową lub poprzez kontakt z wydzieliną z górnych dróg oddechowych, na przykład poprzez używanie wspólnych sztućców czy też zabawek. 

Warto pamiętać, że przechorowanie anginy paciorkowcowej nie zapewnia trwałej odporności, istnieje zatem ryzyko ponownego zachorowania. Bardzo ważne jest ograniczenie rozprzestrzeniania się infekcji oraz wczesne rozpoczęcie leczenia, ponieważ powikłania źle leczonej anginy bakteryjnej mogą być bardzo poważne. 

Do powikłań zakażenia paciorkowcem należą między innymi powikłania ropne - ropień okołogardłowy czy też ropne zapalenie ucha środkowego. Niedoleczona angina paciorkowcowa może skutkować gorączką reumatyczną lub zajęciem nerek w postaci kłębuszkowego zapalenia nerek.  

Czy po samych objawach można rozpoznać przyczynę infekcji?

Objawy anginy mogą różnić się w zależności od przyczyny jest wystąpienia. Zapalenie gardła i migdałków wywołane przez wirusy przebiega zwykle z niewielkim wzrostem temperatury ciała, a objawy narastają stopniowo. Oprócz bólu gardła, charakterystyczny dla infekcji wirusowej jest katar oraz kaszel. 

Objawy anginy paciorkowcowej zwykle pojawiają się nagle. Wysokiej gorączce, towarzyszy silny ból gardła, ból brzucha, ból podczas przełykania, a także nudności i wymioty. Charakterystyczny jest ropny wysięk na migdałkach oraz powiększenie węzłów chłonnych szyjnych. Wystąpienia takich objawów może być pomocne w rozstrzygnięciu, czy mamy do czynienia z mononukleozą, czy anginą. 

Jakie badania pomagają rozróżnić typ infekcji?

Samo badanie lekarskiej nie jest wystarczające, aby z całą pewnością stwierdzić z jakim czynnikiem etiologicznym (infekcją wirusową czy bakteryjną) mamy do czynienia. Istnieją jednak skale, które pozwalają z dużym prawdopodobieństwem ocenić ryzyko zakażenia paciorkowcami (Streptococcus pyogenes). 

Najczęściej stosowaną jest skala Centora (w modyfikacji McIsaaca), którą z powodzeniem stosuje się zarówno u osób dorosłych, jak i u dzieci. Spełnienie co najmniej 2 z wymienionych kryteriów:

• gorączka powyżej 38°C, 
• brak kaszlu, 
• powiększone przednie węzły chłonne szyjne, 
• nalot na migdałkach i ich obrzęk, 
• wiek między 3 a 14 lat,

sugeruje etiologię bakteryjną. 

W zależności od liczby uzyskanych punktów lekarz może zadecydować o przeprowadzeniu tzw. “szybkiego” testu na obecność antygenu paciorkowca, wykonać posiew wymazu z gardła lub zalecić leczenie antybiotykiem. W przypadku uzyskania 0-1 punktów najprawdopodobniej mamy do czynienia z infekcją wirusową, a leczenie jest leczeniem objawowym. 

W przypadku podejrzenia mononukleozy zakaźnej niezbędne jest wykonanie badań laboratoryjnych, które potwierdzą zakażeniem EBV. Typowy obraz kliniczny oraz wzrost ogólnej liczby białych krwinek oraz limfocytów we krwi (obecne w morfologii z rozmazem), a także dodatni wynik testu na obecność przeciwciał przeciwko EBV są wystarczające do rozpoznania mononukleozy zakaźnej. W przypadku nietypowego przebiegu choroby lekarz może zlecić wykonanie dodatkowych badań serologicznych. 

Konsultacja merytoryczna: Mirosław Niedbała, specjalista medycyny rodzinnej

Referencje:

1. Pediatra. Pod red. Wandy Kawalec, Ryszarda Grendy, Heleny Ziółkowskiej. PZWL. Wydanie 2. 2018.

2. dr hab. med. Bożena Skotnicka. (2022). Angina – objawy, przyczyny, leczenie. Pediatria - Mp.Pl. 

3. Magdalena Marczyńska, Piotr Sawiec. (2021). Mononukleoza zakaźna. Medycyna Praktyczna:  Mononukleoza Zakaźna. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.18.1.9.