Angina paciorkowcowa u dziecka – jak uniknąć powikłań?

Objawy anginy ropnej

Angina paciorkowcowa cechuje się nagłym początkiem. Do jej objawów należą:

• silny ból gardła, często utrudniający połykanie;
• ból głowy;
• gorączka >38⁰C;
• obrzęk i zaczerwienienie błony śluzowej gardła;
• skupiska wysięku na migdałkach (popularnie zwane nalotem lub ropą);
• język początkowo obłożony (czyli z nalotem), później malinowy (intensywnie czerwony);
• wybroczyny na błonie śluzowej podniebienia;
• tkliwe, powiększone węzły chłonne szyjne przednie;
• czasem ból brzucha, nudności i wymioty.

Nie występują natomiast kaszel ani katar – są one charakterystyczne dla zapalenia wirusowego [2, 6, 8].

Kto jest narażony na zakażenie Streptococcus pyogenes?

Angina ropna występuje głównie u dzieci między 5. a 15. rokiem życia, które zarażają się od rówieśników w szkołach i przedszkolach, najczęściej zimą i wczesną wiosną. Objawy pojawiają się po 12 h – 4 dniach, a choroba może zostać przeniesiona na pozostałych domowników. Odbywa się to drogą kropelkową lub poprzez kontakt z wydzieliną z górnych dróg oddechowych (np. przez sztućce lub zabawki, które dziecko włożyło do ust). Przechorowanie anginy paciorkowcowej nie zapewnia trwałej odporności, może więc dojść do ponownego zachorowania [5, 6].

Jak lekarz stawia diagnozę anginy paciorkowcowej?

Jeśli dziecko spełnia co najmniej 2 z wymienionych kryteriów: gorączka >38⁰C, brak kaszlu, powiększone węzły chłonne szyjne przednie, nalot na migdałkach i ich obrzęk, wiek 3-14 lat, wykonuje się szybki test antygenowy potwierdzający zakażenie Streptococcus pyogenes (podobny do testów kasetkowych na COVID-19) lub posiew wymazu z gardła i migdałków podniebiennych. Pozwala to na różnicowanie anginy o podłożu bakteryjnym oraz wirusowym, a tym samym na dobór odpowiedniej metody leczenia [2, 9].

Leczenie anginy ropnej

Podstawą terapii anginy wywołanej przez bakterie jest penicylina przyjmowana 2 (rzadziej 3) razy dziennie przez 10 dni. W sytuacji, gdy dziecko jest na nią uczulone, lekarz może przepisać inny antybiotyk [1]. Mimo że po wdrożeniu leczenia objawy ustępują zwykle w ciągu 3-5 dni, nie należy przedwcześnie przerywać antybiotykoterapii. Takie postępowanie może doprowadzić do rozwinięcia stanu nosicielstwa i zwiększa ryzyko wystąpienia powikłań [3].

Zwykle nie zaleca się tonsillektomii, czyli usunięcia migdałków podniebiennych. W świetle współczesnej wiedzy uważa się, że korzyści płynące z zabiegu nie przewyższają związanego z nim ryzyka. Wyjątkiem są dzieci z ciężką postacią nawracającego paciorkowcowego zapalenia gardła i migdałków, rozumianego jako 7 epizodów zakażenia w ciągu ostatniego roku lub 5 rocznie w ciągu ostatnich 2 lat lub 3 rocznie w ciągu ostatnich 3 lat, a także spełnienie co najmniej jednego z kryteriów świadczących o toczącej się chorobie.

Powikłania anginy paciorkowcowej

Do wczesnych (zwanych też ropnymi) powikłań anginy paciorkowcowej należą:

• ropień okołogardłowy;
• ropne zapalenie węzłów chłonnych szyjnych;
• ropne zapalenie ucha środkowego i/lub wyrostka sutkowatego;
• ropne zapalenie zatok przynosowych.

Natomiast późne powikłania rozwijają się kilka tygodni po zachorowaniu na anginę ropną. Są to choroby autoimmunologiczne, które wynikają z podobieństwa niektórych białek Streptococcus pyogenes do białek ludzkich. Ta sytuacja stwarza ryzyko, że przeciwciała wytworzone przeciwko bakteriom zaatakują własne tkanki chorego. Przykładem mogą być:

• gorączka reumatyczna – choroba atakująca mięsień i zastawki serca, stawy oraz ośrodkowy układ nerwowy;
• ostre kłębuszkowe zapalenie nerek [6].

Należy jednak podkreślić, że wyżej wymienione choroby występują rzadko, a kluczem do ich uniknięcia jest przestrzeganie zaleceń lekarza i prawidłowe stosowanie antybiotykoterapii [7].

Referencje:

1. Dziekiewicz M, Radzikowski A. Angina paciorkowcowa – zasady diagnostyki i leczenia. Pediatria i Medycyna Rodzinna. 2016;12(2):141–9.
2. Gruszka K. Ostre zapalenie gardła. Pediatria w praktyce lekarza POZ. Standardy Medyczne 2022; str. 204-209.
3. Strömberg A, Schwan A, Cars O: Five versus ten days treatment of group A streptococcal pharyngotonsillitis: a randomized controlled clinical trial with phenoxymethylpenicillin and cefadroxil. Scand J Infect Dis 1988; 20: 37–46.
4. Orvidas LJ, St Sauver JL, Weaver AL: Efficacy of tonsillectomy in treatment of recurrent group A β-hemolytic streptococcal pharyngitis. Laryngoscope 2006; 116: 1946–1950.
5. Hryniewicz W, Albrecht P, Radzikowski A et al.: Rekomendacje postępowania w pozaszpitalnych zakażeniach układu oddechowego. Narodowy Instytut Leków, Warszawa 2016.
6. Sawiec P, Mrukowicz J, Szenborn L. Ostre zapalenie gardła i migdałków. Interna Szczeklika. Mały podręcznik 2020/21. Kraków, Medycyna Praktyczna; 2020; str. 461-466.
7. Gerber M.A., Baltimore R.S., Eaton C.B., et al.: Prevention of rheumatic fever and diagnosis and treatment of acute streptococcal pharyngitis: a scientific statement from the American Heart Association Rheumatic Fever, Endocarditis, and Kawasaki Disease Committee of the Council on Cardiovascular Disease in the Young. Circulation 2009;119:1541-51.
8. Shaikh NS, Swaminathan N, Hooper EG: Accuracy and precision of the sign and symptoms of streptococcal pharyngitis in children: a systematic review. J Pediatr 2012,160:487-93.
9. Lean WL, Arnup S, Danchin M et al.: Rapid diagnostic tests for group A streptococcal pharyngitis: a meta analysis. Pediatrics 2014,134,771-81.