Program szczepień ochronnych - jakie szczepionki są obowiązkowe dla dzieci?

Wróć do listy Data:
Lek. Katarzyna Gugała
Lek. Katarzyna Gugała

Głównym celem wprowadzenia Programu Szczepień Ochronnych (zawierającego zarówno szczepienia obowiązkowe, jak i zalecane) jest wytworzenie odporności indywidualnej i zbiorowiskowej [1]. Realizując szczepienia według rekomendacji, chronimy zarówno siebie (odporność indywidualna), jak i osoby, które z różnych powodów nie mogą przyjąć szczepionek, np. są jeszcze zbyt młode lub cierpią na nowotwór, niedobór odporności czy inne obciążenia (odporność zbiorowiskowa). 

Dzięki szczepieniom udało się nam, jako ludzkości, zatrzymać epidemie i wyeliminować choroby zakaźne dziesiątkujące w przeszłości całe populacje, jak chociażby ospę prawdziwą [2]. Jednak spadek zachorowań na dane schorzenie nie jest powodem do zaprzestania dystrybucji szczepionek, gdyż nie mając kontaktu z patogenem, obniża się nasza odporność naturalna - musimy więc podtrzymać ją, realizując Program Szczepień Ochronnych.  Kiedy jesteśmy dziećmi, to na rodzicach spoczywa obowiązek zadbania o nasze zdrowie poprzez zaszczepienie potomstwa. 

Program Szczepień Ochronnych

Aktualny Program Szczepień Ochronnych (PSO) publikowany jest przez Główny Inspektorat Sanitarny (GIS) [3]. Obecnie jako obowiązkowe przeprowadza się szczepienia przeciwko 12 chorobom zakaźnym. Należą do nich: gruźlica, wirusowe zapalenie wątroby typu B, błonica, tężec, krztusiec, inwazyjne zakażenie H. influenzae typu B, inwazyjne zakażenie Streptococcus pneumoniae, ostre nagminne porażenie dziecięce (czyli poliomyelitis), odra, świnka, różyczka, zakażenie rotawirusami. Szczepienia uwzględnione w PSO są bezpłatne w podstawowej formie. 

Szczepienia obowiązkowe wykonuje się między 1. a 19. rokiem życia. Prześledźmy, jaka jest ich kolejność. Aby ułatwić rodzicom logistykę szczepienia dziecka do ukończenia 18. miesiąca życia, GIS rekomenduje, by odbyć je w ciągu 7 wizyt lekarskich [4]. Wizyty umawia się w wybranej przychodni, a podczas noworodkowego patronażu lekarskiego warto ustalić schemat szczepienia dziecka - w zależności od wyboru rodzajów szczepionek, terminarz szczepień będzie się odrobinę różnił (np. jeśli rodzic zdecyduje się na te wysokoskojarzone) [5, 6]. Podczas każdej wizyty szczepiennej odbywa się kwalifikacja dziecka do szczepienia przeprowadzona przez lekarza. 

Pierwsze szczepienia dziecka

Jeszcze przed wypisaniem dziecka z oddziału noworodkowego, w ciągu pierwszych 24 godzin życia, maluch powinien otrzymać dwie szczepionki: przeciwko gruźlicy (BCG) oraz wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW B). 

1. wizyta: szczepienia w 2. miesiącu życia 

Po ukończeniu 6. tygodnia życia na dziecko czeka aż 5 szczepień (chyba że zdecydujemy się na podanie szczepionek wysokoskojarzonych, o czym piszemy dalej) przeciwko:

  • WZW B,
  • błonicy, tężcowi i krztuścowi (jedna szczepionka; DTP),
  • inwazyjnemu zakażeniu H. influenzae typu B (Hib),
  • inwazyjnemu zakażeniu S. pneumoniae (pneumokoki),
  • rotawirusom. 

2.  i 3. wizyta: szczepienia w 3.-4. miesiącu życia

Podczas kolejnej wizyty zaleca się przeprowadzić kolejne szczepienie przeciwko rotawirusom. Jest to szczepionka doustna i można wykonać ją wcześniej niż resztę zalecanych w tym wieku, dlatego zaleca się oddzielną wizytę.

Trzecia wizyta obejmuje szczepienia przeciwko:

  • rotawirusom,
  • DTP,
  • Hib,
  • pneumokokom,
  • ostremu nagminnemu porażeniu dziecięcemu (poliomyelitis) - pierwsza dawka.

4. wizyta: szczepienia w 5.-6. miesiącu życia

Na kolejnej wizycie przeprowadza się następujące szczepienia:

  • DTP,
  • Hib,
  • poliomyelitis.

Jak więc widzimy, pierwsze pół roku dziecka jest dosyć intensywne, jeśli chodzi o przeprowadzanie szczepień ochronnych. Kolejne z nich są już bardziej oddalone w czasie. 

5. wizyta: szczepienie w 7. miesiącu życia

Znowu zaleca się przeprowadzenie tylko jednego szczepienia i jest to kolejna dawka przeciwko WZW B.

6. i 7. wizyta: szczepiania w 13.-15. i 16.-18. miesiącach życia

Podczas 6. wizyty dziecko zostanie zaszczepione przeciwko pneumokokom i pierwszą dawką przeciwko odrze, śwince i różyczce (jedna szczepionka, MMR). 

7. wizyta to kolejne dawki szczepień przeciwko DTP, Hib i pneumokokom.

Szczepienia w 6-19. roku życia

Kolejne szczepienia przeprowadza się już u starszych dzieci. Są to:

  • w 6. r.ż: błonica, tężec, krztusiec - pierwsza dawka przypominająca, poliomyelitis, MMR;
  • w 10. r.ż: MMR;
  • w 14. r.ż: błonica, tężec, krztusiec - druga dawka przypominająca;
  • W 19. r.ż.: błonica, tężec - trzecia dawka przypominająca.

Szczepionki skojarzone w Programie Szczepień Ochronnych na 2022 rok

Obecnie mamy dostęp do szczepionek wysokoskojarzonych. Charakteryzują się tym, że przy pomocy jednego preparatu i jednej iniekcji szczepimy dziecko przeciwko wielu chorobom zakaźnym. Są to szczepionki:

  • “5w1” - (DTaP-IPV-Hib) - przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi, pneumokokom i H. influenzae typu B,
  • “6w1” - (DTaP-IPV-Hib-WZW B) - przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi, pneumokokom, H. influenzae typu B i WZW B. 

Szczepionki wysokoskojarzone nie zostały jeszcze objęte refundacją, więc ich koszt musi ponieść rodzic. Zapewniają jednak większą elastyczność realizacji wizyt szczepiennych i zmniejszają stres oraz ból, które towarzyszą dziecku w związku z liczbą zastrzyków. Co ważne, stosując szczepionki wysokoskojarzone, nie zaobserwowano silniejszych niepożądanych odczynów poszczepiennych ani zmniejszonej skuteczności przeciwko poszczególnym patogenom [7]. 

Rodzicu, pamiętaj [8]:

  • realizacja szczepień ochronnych pomaga chronić Twoje dziecko przed infekcjami, których powikłania nierzadko prowadzą do hospitalizacji;
  • szczepiąc swoje dziecko, chronisz nie tylko swoją pociechę, ale także osoby, które ze wskazań medycznych nie mogą zostać zaszczepione - nieszczepione dzieci mogą być dla nich śmiertelnym zagrożeniem; 
  • rzeczywiste przeciwwskazania do szczepień są bardzo rzadkie;
  • jeśli masz jakiekolwiek wątpliwości dotyczące szczepienia swojego dziecka, w tym odnośnie do niepożądanych odczynów poszczepiennych, koniecznie porozmawiaj z zaufanym pediatrą - nie szukaj informacji w niepewnych źródłach w internecie. Jeśli chcesz skorzystać z sieci, aby zwiększyć swoją wiedzę na temat szczepień, zacznij od strony Głównego Inspektora Sanitarnego: https://szczepienia.pzh.gov.pl/wszystko-o-szczepieniach/ (ostatni dostęp: 1.01.2021).

 

Referencje:

  1. https://szczepienia.pzh.gov.pl/wp-content/uploads/2020/07/Info-cel-szczepien2.png (ostatni dostęp: 30.12.2021)
  2. https://szczepienia.pzh.gov.pl/ciekawostki/historia-szczepien-w-pigulce/ (ostatni dostęp: 30.12.2021)
  3. https://www.gov.pl/web/gis/program-szczepien-ochronnych-na-rok-2022 (ostatni dostęp: 30.12.2021)
  4. https://szczepienia.pzh.gov.pl/realizacja-szczepien-obowiazkowych/rozklad-1/ (ostatni dostęp: 30.12.2021)
  5. https://szczepienia.pzh.gov.pl/faq/jak-rozplanowac-wizyty-w-pierwszych-dwoch-latach-zycia-dziecka/ (ostatni dostęp: 30.12.2021)
  6. https://szczepienia.pzh.gov.pl/realizacja-szczepien-obowiazkowych/ (ostatni dostęp: 30.12.2021)
  7. https://szczepienia.pzh.gov.pl/wszystko-o-szczepieniach/jakie-sa-rodzaje-szczepionek-2/?strona=6#dlaczego-warto-stosowac-szczepionki-wysoko-skojarzone- (ostatni dostęp: 30.12.2021)
  8. https://szczepienia.pzh.gov.pl/wszystko-o-szczepieniach/jakie-sa-ogolne-zasady-stosowania-szczepionek/ (ostatni dostęp: 30.12.2021)
  9. Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 28 października 2021 r. W sprawie Programu Szczepień Ochronnych na rok 2022. http://dziennikmz.mz.gov.pl/DUM_MZ/2021/85/akt.pdf (ostatni dostęp: 2.01.2022) 

 

 

Wróć do listy Przejdź dalej