Ból głowy - przyczyny, leczenie, profilaktyka

Dlaczego boli mnie głowa?

Nie ma jednej prostej odpowiedzi na pytanie, skąd biorą się bóle głowy. W obrębie czaszki znajduje się wiele struktur, których podrażnienie powodować może dolegliwości bólowe. Przykładem jest nadmierne poszerzenie naczyń krwionośnych głowy, do którego dochodzić może np. podczas epizodu migreny, po spożyciu alkoholu, niektórych leków czy w chorobach naczyń mózgowych. Ból może wynikać też ze zwiększonego napięcia mięśni, co obserwuje się np. u osób z wadami refrakcji. Jego przyczyną mogą być krwiaki wewnątrzczaszkowe i guzy mózgu lub może być on spowodowany bezpośrednim drażnieniem nerwów czaszkowych (nerwobóle czaszkowe). Może też wynikać z uwalniania się w obrębie głowy substancji, które powodują uczucie bólu (klasterowy ból głowy, migrena) lub być wyrazem zapalenia przebiegającego w obrębie ucha środkowego, zatok i zębów [1]. 

Typy bólów głowy

Ból głowy niejedno ma oblicze - może być zarówno objawem wielu chorób, jak i samodzielnym schorzeniem. W tym drugim przypadku mówi się o pierwotnych bólach głowy, do których zalicza się różne jednostki chorobowe. Ze względu na rozpowszechnienie, na szczególną uwagę wśród nich zasługują: 

• Migrenowe bóle głowy, często nazywane po prostu migreną, które w Polsce dotyczą aż co dziesiątej osoby (w tym znacznie częściej kobiet) [1]. Charakteryzują się nawracającymi, typowo występującymi od młodego wieku [2] epizodami silnego bólu głowy opisywanego jako jednostronne „pulsowanie” [1,2]. Towarzyszy im nadwrażliwość na światło, dźwięki oraz zapachy, a u części osób - przemijające, zapowiadające nadejście bólu objawy neurologiczne (tzw. migrena z aurą). W trakcie napadu migreny występować mogą nudności i wymioty [1]. 
• Napięciowy ból głowy, który dokucza nam w sytuacjach stresujących, a także m.in. gdy jesteśmy niewyspani lub głodni. To tępy, obustronny ból o średnim nasileniu, czasami występującymi z mdłościami lub uczuciem „rozpierania” w czaszce [1]. 
• Klasterowy ból głowy, który wyróżnia się występowaniem krótkich (zazwyczaj godzinnych) ataków bólu zgrupowanych w danym okresie nazywanym klasterem. Napady bólu pojawiają się z częstością zwykle 3 - 4 epizodów na dobę, a okres bólowy trwać może od kilku tygodni do nawet roku. Pojedynczy atak objawia się silnym, narastającym, jednostronnym bólem głowy, któremu po tożsamej stronie towarzyszą łzawienie, przekrwienie spojówki, uczucie zatkania nosa i wzmożona potliwość skóry. Podobnie objawia się przewlekła napadowa hemikrania [1]. 

Ból głowy - jak się go pozbyć?

Zwróć uwagę na to, kiedy pojawiają się dolegliwości i jaki mają charakter. Czy przybierają na sile podczas codziennej aktywności? Czy są czynniki, pod wpływem których bóle zmniejszają się lub ustępują? Jeśli mają charakter migrenowy, ulgę przyniesie odpoczynek w cichym, zaciemnionym pomieszczeniu, a jeśli masz do czynienia z napięciowymi bólami głowy, spróbuj wyeliminować czynnik je wyzwalający. Leki o udowodnionej skuteczności w przerywaniu napięciowego bólu głowy to paracetamol, ibuprofen, aspiryna, ketonal, diklofenak i nimesulid sodu [3]. W leczeniu migreny oprócz niesteroidowych leków przeciwzapalnych, stosuje się także m.in. ergotaminę i tryptany [2].

Pamiętaj, że czasami ból głowy może świadczyć o bardzo poważnym, zagrażającym życiu schorzeniu. Bezwzględnej konsultacji z lekarzem wymaga ból: 

• Silny, nagły i/lub narastający - szczególnie, jeśli po raz pierwszy występuje w starszym wieku 
• Z porannymi nudnościami i wymiotami 
• Z zaburzeniami świadomości, pamięci, mowy, niedowładami lub innymi zaburzeniami neurologicznymi 
• Nasilający się podczas kaszlu, wysiłku fizycznego i aktywności seksualnej 
• Występujący ze wzrostem temperatury ciała [1]

Ucieknij przed bólem: profilaktyka bólu głowy

Profilaktyka bólu głowy w znacznej mierze opiera się na unikaniu czynników go wyzwalających. Jeśli jednak jest on bardzo uciążliwy, a napady pojawiają się często, to lekarz, po konsultacji, może zlecić odpowiednie leczenie profilaktyczne. Pamiętaj, że leki przeciwbólowe skuteczne w przerywaniu napięciowych bólów głowy posiadają szereg skutków ubocznych i nie powinny być przyjmowane „na wszelki wypadek”. Zastosowanie w profilaktyce znajdują za to niektóre leki przeciwdepresyjne (np. amitryptylina) - posiadają one dodatkowe działanie, dzięki któremu korzystnie wpływają na przetwarzanie bodźców bólowych [3]. W profilaktyce migrenowych bólów głowy stosuje się także inne, dobierane podczas konsultacji lekarskiej substancje [2,4], a skuteczne okazały się również iniekcje z toksyny botulinowej [4].

Referencje

1. Kozubski W, Domitrz I. (2017)  Bóle i neuralgie w zakresie głowy i twarzy. W: Kozubski W, Liberski P. P (red.), Neurologia. (tom II, s. 683-710) Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL
2. Wójcik-Drączkowska H, Bilińska M, Nyka W. Migrena - rozpoznanie i leczenie. Forum Medycyny Rodzinnej 2007, tom 1, nr 2, 109–114.
3. Siemiński M. Napięciowe bóle głowy w praktyce lekarza rodzinnego. Forum Medycyny Rodzinnej 2017, tom 11, nr 6, 255–262.
4. Rożniecki J. J, Stępień A, Domitrz I. Leczenie migreny przewlekłej — zalecenia opracowane przez Grupę Ekspertów Polskiego Towarzystwa Bólów Głowy i Sekcji Badania Bólu Polskiego Towarzystwa Neurologicznego na podstawie międzynarodowych zaleceń i najnowszej literatury. Polski Przegląd Neurologiczny, 2018, tom 14, nr 2.