Profil reumatologiczny – jakie oznaczenia wchodzą w jego skład?

Wróć do listy Data:
lek. Paweł Pobudejski
lek. Paweł Pobudejski

Spis treści

Rola profilu reumatologicznego w diagnostyce

Profil reumatologiczny pozwala na prowadzenie diagnostyki w kierunku ostrych i przewlekłych chorób reumatologicznych, czyli schorzeń takich jak reumatoidalne zapalenie stawów czy dna moczanowa. Wczesne rozpoznanie tych chorób pozwoli na spowolnienie ich progresji i zmniejszenie ryzyka powikłań.

Należy mieć na uwadze, że żaden z omówionych parametrów nie świadczy o obecności choroby. Postawienie diagnozy wymaga wizyty u lekarza – skorelowania różnych wyników badań z obrazem klinicznym.

Lista badań w profilu reumatologicznym – czym są i jakie mają znaczenie?

Czynnik reumatoidalny (RF):

  • zwykle kojarzony z reumatoidalnym zapaleniem stawów, choć to nie jedyne schorzenie, w którym jest obecny;
  • RF może być wykryty u chorych np. na toczeń rumieniowaty układowy, nowotwory i infekcje;
  • jego obecność stwierdza się również u osób zdrowych, ponadto nie u każdego pacjenta z RZS czynnik reumatoidalny będzie obecny (wysokie miano RF jest za to czynnikiem ciężkiego przebiegu RZS i wystąpienia zmian pozastawowych).

Białko C-reaktywne (CRP):

  • białko ostrej fazy, a zarazem czuły marker stanu zapalnego oraz uszkodzenia tkanek;
  • w kontekście medycznym czułość oznacza, że w przypadku obecności choroby stężenie CRP rzadko okaże się być prawidłowe; jednak u zdrowej osoby może wystąpić nieprawidłowy wynik.

Przeciwciała przeciwko antystreptolizynie O (ASO):

  • pomiar przeciwciał przeciwko enzymowi paciorkowca świadczy o kontakcie z bakterią;
  • może wynikać nie tylko z toczącej się infekcji, ale także z nosicielstwa lub przebytego zakażenia;
  • podwyższony poziom przeciwciał może się utrzymywać nawet przez lata.

Przeciwciała anty-CCP:

  • ze wszystkich wymienionych badań to właśnie te przeciwciała w największym stopniu wskazują na reumatoidalne zapalenie stawów i podobnie jak czynnik reumatoidalny są niekorzystnym czynnikiem rokowniczym przebiegu choroby;
  • gdy w organizmie toczy się stan zapalny, powstają specyficzne białka, które stymulują układ immunologiczny i prowadzą do wytworzenia przeciwciał anty-CCP.

Kwas moczowy:

  • jego zwiększony poziom obserwuje się m.in. w dnie moczanowej i niewydolności nerek

Morfologia krwi:

Oznaczenie czynnika reumatoidalnego, CRP, ASO, kwasu moczowego i badanie morfologiczne krwi są dostępne w ramach POZ. Od niedawna lekarz podstawowej opieki zdrowotnej ma możliwość poszerzenia diagnostyki o przeciwciała anty-CCP.

Interpretacja wyników badań – normy i ich znaczenie

Należy mieć na uwadze, że podane normy mogą różnić się w zależności od laboratorium.

  • czynnik reumatoidalny (RF) – norma: <40 j./ml
    • wzrost obserwuje się w reumatoidalnym zapaleniu stawów, toczniu rumieniowatym układowym, twardzinie, mieszanej chorobie tkanki łącznej i wielu innych chorobach, może występować również u osób zdrowych;
  • białko C-reaktywne (CRP) – norma: <5 mg/l 
    • wzrost obserwuje się w reakcjach ostrej fazy, czyli m.in. w infekcjach, układowych chorobach tkanki łącznej, chorobach zapalnych (np. jelit i trzustki), nowotworach;
  • antystreptolizyna O (ASO) – norma: 300–800 IU/ml
    • wzrost obserwuje się m.in. u nosicieli bakterii Streptococcus pyogenes, po przebytej infekcji paciorkowcowej, w gorączce reumatycznej, ostrym kłębuszkowym zapaleniu nerek;
  • przeciwciała anty-CCP – norma: <5 RU/ml 
    • podwyższony poziom przeciwciał znajduje się w kryteriach rozpoznania RZS. Niemniej ich wzrost można zaobserwować u osób zdrowych i w innych chorobach;
  • kwas moczowy – norma: 3–7 mg/dl
    • wzrost obserwuje się m.in. w dnie moczanowej, przy dużym spożyciu pokarmów bogatych w puryny, w ostrym uszkodzeniu nerek, przewlekłej chorobie nerek.

Kiedy wykonać profil reumatologiczny?

Na poszerzenie diagnostyki w kierunku chorób reumatologicznych będą wskazywać przede wszystkim zmiany w obrębie stawów. Należy zwrócić uwagę na obrzęk stawów, jego lokalizację i symetrię. Informacja o tym, które stawy są zajęte chorobą, pozwala lekarzowi zawęzić diagnostykę do schorzeń będących najbardziej prawdopodobną przyczyną objawów. Obecność dodatkowych symptomów takich jak sztywność odczuwana w stawach czy gorączka stanowią dla lekarza dodatkową, cenną informację.

Wykonywanie profilu reumatologicznego u osób zdrowych, bez objawów klinicznych jest pozbawione sensu, ponieważ odchylenia od normy nie oznaczają choroby. I na odwrót — odchylenia mogą nie występować mimo istniejącej choroby, czego dobrym przykładem jest napad dny moczanowej, w przypadku którego poziom kwasu moczowego może być prawidłowy. Z tego powodu lekarz, decydując o diagnostyce i leczeniu, interpretuje wyniki badań w kontekście objawów zgłaszanych przez chorego.

Profilaktyka i leczenie chorób reumatologicznych

Obraz kliniczny i przebieg chorób reumatologicznych jest zróżnicowany, dlatego postępowanie należy dostosować do konkretnego przypadku. Dużą rolę w leczeniu chorób stawów odgrywa rehabilitacja i fizjoterapia. Celem farmakoterapii jest przede wszystkim szybkie włączenie leków modyfikujących przebieg choroby, zarówno syntetycznych, jak i biologicznych, które są w stanie zahamować przebieg choroby.

Podsumowanie – znaczenie profilu reumatologicznego

Wyniki opisanych badań nie są specyficzne dla poszczególnych chorób – ich interpretacja w kontekście objawów klinicznych pacjenta jest kluczowa dla postawienia trafnej diagnozy. Właściwe podejście diagnostyczne i terapeutyczne może istotnie wpłynąć na przebieg choroby, spowolnić jej progresję oraz zmniejszyć ryzyko powikłań. Leczenie chorób reumatologicznych wymaga kompleksowego podejścia, uwzględniającego rehabilitację, farmakoterapię oraz monitorowanie ewentualnych powikłań.

Konsultacja naukowa dr n. med. Wojciech Malchrzak

Referencje

  1. Szczeklik, A. (2023). Interna Szczeklika 2023.
  2. Grygiel-Górniak B., Puszczewicz M. Kiedy zgłaszane objawy świadczą, a kiedy nie o reumatoidalnym zapaleniu stawów? Medycyna po Dyplomie 03/2017
Wróć do listy Przejdź dalej