Szacowany czas czytania: 10 minut
Co powinniśmy wiedzieć o antykoncepcji – przegląd metod antykoncepcyjnych
Metody antykoncepcyjne różnią się mechanizmem działania oraz skutecznością. Jak dobrać właściwą metodę antykoncepcyjną?
Szeroki wybór dostępnych metod antykoncepcyjnych sprawia, że czujesz się zagubiona? Nie wiesz, która z nich jest najskuteczniejsza i najbezpieczniejsza? W tym artykule znajdziesz wszystko, co powinnaś wiedzieć na temat antykoncepcji.
Jaką metodę antykoncepcyjną wybrać?
Antykoncepcja to nic innego, jak świadome działania mające na celu skuteczne zapobieganie ciąży. Dobrze dobrana metoda antykoncepcyjna powinna być:
bezpieczna,
wygodna w stosowaniu,
niedroga,
łatwo dostępna.
Wyróżnia się hormonalne i niehormonalne metody antykoncepcji [1,2], które dostępne są w postaci tabletek, zastrzyków, plastrów, krążków czy implantów. Wybór metody antykoncepcyjnej w dużej mierze zależy od stanu zdrowia i preferencji partnerów. Jeśli nie wiesz, która będzie dla Was odpowiednia, porozmawiaj z ginekologiem.
Skuteczność metod antykoncepcji określa się za pomocą wskaźnika Pearla; im mniejsza wartość, tym metoda jest bardziej skuteczna [1].
Niehormonalne metody antykoncepcyjne
Zalicza się do nich wszystkie metody, które nie bazują na hormonach. Sprawdzają się u kobiet, które ze względów zdrowotnych czy ideologicznych nie decydują się na metody hormonalne.
Niehormonalne wkładki wewnątrzmaciczne – spirale
Spirale to wkładki wewnątrzmaciczne w kształcie litery T zawierające miedź. Niektóre z nich działają aż do 5 lat, co stanowi niewątpliwą zaletę. Można je dostać bez recepty, jednak ich założenie wymaga interwencji ginekologa. Działanie tej metody antykoncepcyjnej polega na upośledzeniu funkcji zarówno komórki jajowej, jak i plemników, co zapobiega zapłodnieniu. Powrót płodności następuje zaraz po wyjęciu wkładki. Stosowanie tej metody wiąże się jednak z ryzykiem wystąpienia działań niepożądanych, takich jak zwiększone krwawienie, bolesne miesiączki, skurcze podczas umieszczania wkładki, ryzyko jej wydalenia, a w cięższych przypadkach nawet perforacja macicy i infekcje [1,2].
Barierowe metody antykoncepcji
Do tej grupy zalicza się prezerwatywy, diafragmy i kapturki. Najbardziej popularną metodą antykoncepcyjną są prezerwatywy, będące równocześnie ochroną przed chorobami przenoszonymi drogą płciową, takimi jak HIV, opryszczka, WZW typu B czy HPV. W przypadku prezerwatyw z lateksu należy pamiętać, aby stosować tylko przeznaczone do nich lubrykanty, gdyż inne substancje mogą osłabić ich strukturę, co zmniejsza skuteczność metody. Nie należy również stosować równocześnie dodatkowych środków plemnikobójczych [2].
Naturalne metody antykoncepcyjne
Naturalne metody antykoncepcji, do których zaliczamy tzw. kalendarzyk, opierają się przede wszystkim na dokładnym kontrolowaniu cyklu menstruacyjnego kobiety, pomiarze temperatury ciała czy obserwacji gęstości śluzu. Stosowanie ich nie należy do najwygodniejszych i wymaga dużej samokontroli. Do innych, mniej skutecznych naturalnych metod antykoncepcyjnych możemy zaliczyć stosunek przerywany i metodę laktacyjnego braku miesiączki (metoda LAM). Naturalne metody antykoncepcji mają niską skuteczność [3].
Chirurgiczne metody antykoncepcyjne
Metody chirurgiczne zapobiegania ciąży, choć bardzo skuteczne, są stosunkowo mało popularne. Niektóre z nich nie są legalne w Polsce. Zalicza się do nich sterylizację, wazektomię czy salpingektomię. Metody te są nieodwracalne, wymagają więc w pełni świadomej decyzji [2].
Hormonalne metody antykoncepcyjne
Można tu zaliczyć wszystkie metody antykoncepcyjne oparte na hormonach, dostępne wyłącznie na receptę. Są to m.in. popularne tabletki antykoncepcyjne dwu- i jednoskładnikowe oraz metody takie jak:
wkładki wewnątrzmaciczne,
plastry hormonalne,
pierścienie dopochwowe,
implanty podskórne,
zastrzyki hormonalne.
Są one skuteczniejsze od metod niehormonalnych, jednak wiążą się ze zwiększonym ryzykiem działań niepożądanych. Działanie antykoncepcji hormonalnej polega na zahamowaniu owulacji i zagęszczeniu śluzu, co utrudnia zapłodnienie. Metody te są odwracalne. Oprócz zapobiegania ciąży, regulują także cykl miesiączkowy, łagodzą bóle menstruacyjne, a niektóre z nich mogą pozytywnie wpływać na włosy i skórę oraz zmniejszać ryzyko wystąpienia raka jajnika [1,4].
Do wad hormonalnych metod antykoncepcyjnych możemy zaliczyć m.in.:
konieczność systematycznego przyjmowania (w przypadku tabletek),
brak ochrony przed chorobami przenoszonymi drogą płciową,
ryzyko wystąpienia choroby zakrzepowo-zatorowej,
plamienie między okresami, bóle głowy, tkliwość piersi (na początku stosowania),
spadek libido,
wzrost masy ciała [4].
Nowoczesne metody antykoncepcyjne
Środki tej grupy również bazują na hormonach, jednak w odróżnieniu od tabletek, mogą być stosowane rzadziej i powodują mniej działań niepożądanych. Do metod tych zaliczamy:
implanty – jedna z najnowocześniejszych metod antykoncepcyjnych. Są to małe elementy wstrzykiwane pod skórę przez lekarza. Zabieg jest całkowicie bezbolesny, a implant może stopniowo uwalniać hormony nawet do 3 lat (po tym czasie należy go wymienić);
zastrzyk antykoncepcyjny – to zastrzyki z hormonami, wykonywane przez lekarza domięśniowo, zazwyczaj co 3 miesiące. Substancja czynna uwalniana jest stopniowo, podobnie jak w przypadku implantów;
hormonalne wkładki wewnątrzmaciczne – to systemy terapeutyczne umieszczane w macicy. Wkładki wewnątrzmaciczne działają do 5 lat i są zakładane pacjentce przez ginekologa;
plastry antykoncepcyjne i pierścienie dopochwowe – systemy terapeutyczne powstałe stosunkowo niedawno. Są wygodne w stosowaniu i nie wymagają interwencji ginekologa przy zmianie zarówno plastra, jak i pierścienia [1,2].
Skuteczność metod antykoncepcyjnych
Jednymi z najbardziej skutecznych i łatwo dostępnych w Polsce metod antykoncepcyjnych są metody hormonalne, wśród których można wymienić implanty, wkładki wewnątrzmaciczne, plastry, zastrzyki czy tabletki. Wskaźnik Pearla przy typowym stosowaniu wynosi dla nich odpowiednio:
tabletki hormonalne – 0-2,18;
plastry hormonalne – 0,71-1,24;
pierścienie dopochwowe – 0,25-1,23;
implanty – 0-0,3;
wkładki hormonalne – 0,09-0,33;
wkładki niehormonalne – 0,16-1,26.
Pamiętaj jednak, że każda z tych metod, aby była w pełni skuteczna, musi być stosowana zgodnie z zaleceniami lekarza oraz ulotką [1].
Referenecje:
Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące wskazań i bezpieczeństwa stosowania antykoncepcji hormonalnej oraz wewnątrzmacicznej, Ginekol Pol. 2014, 85, 234-239;
Dębski R. (2007) Antykoncepcja – metody zapobiegania niepożądanej ciąży. Część II. Medyczne (nienaturalne) metody zapobiegania niepożądanej ciąży, Ginekol Pol., 78, s. 834-841;
Dębski R. (2007) Antykoncepcja – metody zapobiegania niepożądanej ciąży. Część I: Płodność, antykoncepcja, naturalne metody regulacji płodności, Ginekol Pol., 78, s. 594-600;
Wolski H. (2014) Wybrane aspekty działań niepożądanych złożonej doustnej antykoncepcji hormonalnej, Ginekol Pol., 85, s. 944-949.