Psycholog, psychiatra czy psychoterapeuta? Do kogo po pomoc ze zdrowiem psychicznym?

Zarówno dorośli, jak i dzieci są narażeni na różne kryzysy psychiczne. Wiele osób zadaje sobie pytanie, jakie jest najlepsze rozwiązanie ich problemu? Psychologowie, psychoterapeuci, psychiatrzy, do kogo się udać, szukając pomocy psychologicznej? Dużo osób nie wie, jakie są uprawnienia poszczególnych specjalistów i gdzie szukać najlepszego wsparcia dla siebie. Jeżeli potrzebujesz pomocy dla swojego dziecka, powinieneś wiedzieć, że Ministerstwo Zdrowia wprowadziło model ochrony zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży, oparty na trzech poziomach referencyjności. Ma on na celu świadczenia szybkiej pomocy młodym pacjentom, zapobiegając pogorszeniu się ich stanu zdrowia psychicznego. Działania te mają zapobiec ewentualnej hospitalizacji na oddziale psychiatrycznym. Jest to kierunek zmian zgodny z międzynarodowymi rekomendacjami. Dziecko otrzyma pomoc specjalisty już na etapie szkoły, najbliższego środowiska. Szukaj w pierwszej kolejności pomocy dla swojego dziecka w szkolnych gabinetach pomocy psychologiczno-pedagogicznej. 

Pierwszy poziom – ośrodki środowiskowej opieki psychologicznej i psychoterapeutycznej dla dzieci i młodzieży, zatrudniające psychologów, psychoterapeutów i terapeutów środowiskowych; 

Drugi poziom – środowiskowe centra zdrowia psychicznego, w których można skorzystać dodatkowo z porady psychiatry; 

Trzeci poziom – ośrodki wysokospecjalistycznej całodobowej opieki psychiatrycznej (oddziały psychiatryczne). 

Trudności z funkcjonowaniem dzieci często związane są z tym, że nie mają one odpowiednich kompetencji i narzędzi, by poradzić sobie z codziennymi wyzwaniami życia nastoletniego. To jest szczególnie trudny czas, w którym zachodzi wiele zmian związanych z ciałem, psychiką, umysłem i emocjami. Z tego powodu jest bardzo ważne pilne wsparcie psychospołeczne i zrozumienie, zwłaszcza w najbliższym środowisku. Dziecko, któremu nie została wcześnie postawiona diagnoza, trafia w późniejszym terminie do lekarza psychiatrii. Dlatego, tak bardzo istotna jest szybka reakcja najbliższego środowiska młodego pacjenta. Przewagę przed farmakoterapią w przypadku wieku rozwojowego, powinny mieć oddziaływania psychospołeczne, które dla dziecka są naturalne, jak rodzina i szkoła. 

Rozwój technologiczny, rosnące tempo życia, nadmiar informacji, na których przetwarzanie jesteśmy coraz bardziej narażeni, powodują, że profesjonalna pomoc psychologiczna jest dziś bardziej wskazana, aniżeli można było tego spodziewać się jeszcze kilkadziesiąt lat temu. Gdy szukasz wsparcia dla siebie lub bliskich pamiętaj, proszę, że udanie się po pomoc do psychologa lub psychiatry nie jest niczym wstydliwym. Naprawdę nie ma powodu, aby do tych konsultacji podchodzić inaczej, jak do wizyty, np. u lekarza innej specjalizacji. Co powinno nas zaniepokoić w naszym zdrowiu psychicznym? Objawy mogą być bardzo różnorodne, jak problemy ze snem, nadmierny apetyt albo jego brak, przedłużające się odczuwanie smutku, skoki nastroju, rozdrażnienie, kłopoty z koncentracją i pamięcią, nadwrażliwość na dźwięki czy światło, bóle głowy, stawów, pleców, odczuwanie lęku, ataki paniki to chyba najczęstsze objawy kryzysu psychicznego. Osoby, które doświadczają załamania psychicznego mogą częściej sięgać po alkohol, podejmować ryzykowne decyzje, wchodzić w toksyczne relacje, pozwalać siebie źle traktować. Kryzys może też wiązać się z obniżoną odpornością, częstymi przeziębieniami. Mówi się, że pierwszą pomocą jest rozmowa, że w kryzysie jest jak pigułka miłości czy masaż serca, kiedy ono staje. Już samo opowiedzenie o swoich problemach przynosi ulgę. Czasem dochodzi do sytuacji, że tę rozmowę warto przeprowadzić ze specjalistą. Lepiej to zrobić niż zbagatelizować to, co niepokoi, bo kryzysy zdradliwie lubią się pogłębiać. Każda duża zmiana w zachowaniu i funkcjonowaniu może oznaczać problemy ze zdrowiem psychicznym. 

A jak rozróżnić, czym konkretnie zajmują się psychiatra, psycholog i psychoterapeuta? Psycholog jest osobą, która ukończyła studia psychologiczne, a te są podstawą do wyboru specjalizacji. Część psychologów wybierze kierunek niesienia pomocy pacjentom, wybierając jedną z wielu szkół psychoterapii i stanie się psychoterapeutami, czyli specjalistami udzielającymi konsultacji psychologicznych, wsparcia oraz prowadzącymi procesy terapeutyczne pacjenta. Psychoterapeuci nie zlecają, nie przepisują leków.

Z kolei lekarzem psychiatrą jest to osoba, która najpierw ukończyła studia medyczne - wydział lekarski, potem zaś specjalizację w psychiatrii. Psychiatra koncentruje się na diagnozowaniu zaburzeń i chorób psychicznych, proponuje sposoby leczenia, pomocy, może zalecić przyjmowanie leków psychotropowych, może tez skierować na badania laboratoryjne, badania obrazowe.

Koniecznie do lekarza psychiatry powinna zgłosić się osoba, która czuje, że nie ma siły żyć, funkcjonować, jest w głębokiej bezradności, długo trwającym smutku, kiedy myśli o zakończeniu życia. W takim samopoczuciu pacjent zwykle na tyle cierpi, że sam czuje, że jego stan jest na tyle poważny, że potrzebna jest pomoc specjalistyczna. 

Psychiatra leczy depresje o różnej głębokości i obrazie, często pomaga w nazwaniu cierpienia psychicznego, czasem depresja bywa maskowana objawami, które z depresją się nie kojarzą. Psychiatrzy zajmują się także zaburzeniami lękowymi, szczególnie takimi, które znacznie ograniczają codzienne życie w różnych wymiarach. Z pomocy lekarza psychiatry korzysta wiele osób cierpiących z powodu uporczywych zaburzeń snu, takich, które powodują uczucie przewlekłego zmęczenia, niewydolność w pracy, drażliwość, niepokój, obniżenie nastroju. Najczęściej ich podłożem jest napięcie (stres), który w naszej rzeczywistości stał się jakby naturalny, a przecież nie jest. 

Lekarz psychiatra udzieli nam farmakologicznego wsparcia, dobierając odpowiednie leki i ich dawki. Każdy inaczej reaguje na lekarstwa, nawet przy podobnych objawach, dobranie leków może więc być długotrwałym procesem. Lekarz będzie starał się je tak wybrać, żeby nie tylko opanować objawy kryzysu, ale też, żeby nie wywoływały skutków ubocznych. Dlatego, jeśli wraz z zażywaniem leku, pojawią się jakieś nowe problemy - na przykład senność, duży apetyt, problemy ze skórą, spadek libido - należy to zgłosić lekarzowi podczas najbliższej wizyty. Raptowne odstawianie leków jest szokiem dla organizmu i może doprowadzić do zaostrzenia kryzysu. Psychiatra ponadto stawia diagnozę – nazywa terminem medycznym objawy, z którymi zgłasza się do niego pacjent. Może skierować na dodatkowe badania, dać skierowanie na psychoterapię, skierować na oddział całodobowy albo dzienny. Może wystawić zwolnienie, jeśli z powodu kryzysu nie jesteśmy w stanie pracować albo potrzebna jest przerwa w nauce. Do psychiatry niepotrzebne jest skierowanie.

Psycholog wesprze w przejściu przez kryzysowy moment, postawi diagnozę psychologiczną, która pomoże określić osobie korzystającej ze wsparcia mechanizmy radzenia sobie, wzorce funkcjonowania, jej mocne i słabe strony.

Psychoterapeuta może być pomocny w podniesieniu poczucia własnej wartości, poprawieniu relacji z ludźmi, poradzeniu sobie z problemami rodzinnymi, otworzeniu się na swoje emocje. Dzięki psychoterapii można zmienić swoje nastawienie do problemów tak, żeby móc łatwiej je rozwiązywać lub sprawić, żeby były mniej dotkliwie odczuwane. Pomoże uświadomić sobie jakimi mechanizmami i uczuciami kierujemy się podejmując decyzje, mające dla nas złe konsekwencje. Psychoterapeuta może wspierać w ramach psychoterapii indywidualnej, grupowej lub rodzinnej. Zaletą terapii grupowej i rodzinnej jest to, że można spojrzeć na problem z różnych perspektyw i udzielać sobie wzajemnego wsparcia.

Gdy czujemy, że stres nas obezwładnia, nie radzimy sobie z naszym życiem lub popadamy w jakieś uzależnienie, nie zwlekaj dłużej z wyborem specjalisty.

Autor: Katarzyna Izabella Kwiatkowska-Dzialak

Szczegółowe informacje dotyczące programu Wspierająca Szkoła dostępne są na stronie internetowej projektu www.wspierajacaszkola.pl.