Dieta niełączenia. Co można jeść razem, a co lepiej osobno? Wywiad z dietetykiem

Czym jest dieta niełączenia i kto jest jej twórcą?

Dieta niełączenia (inaczej nazywana dietą rozdzielną) to takie komponowanie posiłków, aby nie zawierały one jednocześnie białek i węglowodanów. Twórcą diety niełączenia jest dr William Howard Hay, amerykański lekarz, który opracował ją w 1935 r. W diecie tej produkty żywnościowe są podzielone na trzy grupy: węglowodanową, białkową oraz neutralną. Do produktów z grupy białek zalicza się gotowane mięso, ryby, drób, kapustę, jajka, mleko oraz sery zawierające do 50% tłuszczu oraz owoce (z wyjątkiem bananów). Produkty z grupy węglowodanów to np.: pieczywo (białe i ciemne), ryż, makaron, kasze, ziemniaki, suszone owoce, banany i cukier (tutaj oczywiście również słodycze). Trzecia grupa to żywność uważana za neutralną. Należą do nich produkty mleczne, takie jak mleko i kefir, twarogi, sery śmietankowe i pełnotłuste (powyżej 50% tłuszczu), warzywa, mięso i ryby oraz tłuszcz (głównie roślinny). 

Zdaniem dr Haya, aby pokarmy mogły został prawidłowo strawione, wymagają zasadowego ph, dlatego nie należy ich łączyć z pokarmami bogatymi w białko. Hay stwierdził, że produkty białkowe są silnie kwaśne, więc w połączeniu z zasadowymi węglowodanami mogą one zaburzyć ph soków żołądkowych oraz spowolnić trawienie pokarmu, prowadząc do powstawania złogów, zaparć i stanów zapalnych tkanek. 

Co można jeść razem a co lepiej osobno w diecie niełączenia?

Dieta niełączenia zaleca unikanie cukru, soli, kawy, mocnej czarnej herbaty, alkoholu, czerwonego mięsa, smażonej i pikantnej żywności, ciast, ciastek i czekolady (w tym innych słodyczy). Zamiast tych produktów zaleca się spożycie pieczywa razowego, płatków owsianych, kaszy gryczanej, warzyw, słodkich owoców, pestek, nasion i kiełków. 

Zasady w diecie niełączenia są następujące: 

• W jednym posiłku można łączyć produkty białkowe i neutralne oraz węglowodany i produkty neutralne, ale nigdy produkty białkowe i węglowodanowe (oznacza to, że nie można zjeść np. kanapki z serem lub wędliną), aby pH danych produktów nie kolidowało ze sobą. 
• Spożycie kalorii powinno być ograniczone do 1000 kalorii dziennie. Oznacza to spożywanie trzech małych posiłków głównych (śniadanie, obiad, kolacja) i dwóch małych przekąsek dziennie. 
• Należy spożyć trzy pełnowartościowe, nieprzetworzone posiłki dziennie, w odstępach czterogodzinnych (aby układ trawienny miał wystarczająco dużo czasu na strawienie poprzedniego posiłku). Jeden posiłek powinien być oparty na węglowodanach, jeden posiłek białkowy oraz jeden posiłek warzywno-owocowy. Pierwszy posiłek powinien składać się wyłącznie z węglowodanów alkalicznych (przenica, ryż, itp.), kolejny posiłek powinien zawierać kwasowe białka (mięso, sery, ryby, itp.). Ostatni posiłek powinien składać się z warzyw, owoców i produktów, które są bogate w skrobię. 
• Możesz pić (najlepiej wodę z ekstraktami ziołowymi, ewentualnie zieloną herbatę) tylko pomiędzy posiłkami (nie należy popijać jedzenia). 
• Wszystkie posiłki (zwłaszcza obiad i kolacja) powinny zawierać "spalacze tłuszczu", takie jak witamina C, magnez, żelazo, wapń, karnityna, jod czy chrom. 

Dla kogo dieta niełączenie jest wskazana a dla kogo absolutnie nie jest wskazana?

Dieta niełączenia może być stosowana tylko po ówcześniejszej konsultacji z lekarzem i/lub dietetykiem. Ten program żywieniowy, który polega na niełączeniu produktów białkowych i węglowodanowych dostarcza zaledwie 1000 kcal/ dobę, więc nie jest to absolutnie dieta właściwa dla każdego. 1000 kcal to bardzo niskie spożycie energii nawet dla osób prowadzących siedzący tryb życia. A jeśli chodzi o osoby próbujące schudnąć jak i w tym celu korzystające z ćwiczeń, dieta ta nie zapewnia wystarczającej ilości spożywanej energii. Diety tej nie powinny stosować osoby cierpiące na dolegliwości ze strony układu sercowo-naczyniowego oraz chorujące na cukrzycę. Dieta niełączenia (rozdzielna) jest absolutnie niewskazana dla kobiet w ciąży oraz karmiących piersią. 

Jak długo można stosować dietę niełączenia?

Choć dieta niełączenia jest stosunkowo zdrowa i dostarcza niezbędnych do funkcjonowania organizmu minerałów i witamin na pewien okres czasu, nie należy jej stosować dłużej niż trzy tygodnie. Po tym okresie jej stosowania towarzyszy nam efekt jo-jo, gdyż organizm przyzwyczaja się do nowego pożywienia i uruchamia mechanizmy odzyskiwania energii dostarczonej przez pożywienie, czyli zaczyna gromadzić tkankę tłuszczową. 

Jakie są efekty diety niełączenia i czy jest ona skuteczna?

Dieta niełączenia może pomóc w szybkiej utracie wagi, ale stosowanie jej przez ponad trzy tygodnie może przynieść odwrotny skutek. Organizm przyzwyczaja się bowiem do ograniczania pożywienia i zmniejszania ilości energii zawartej w pożywieniu oraz zmiany programu „regeneracyjnego”. W ten sposób nie tylko przestajemy chudnąć (pomimo spożywania małej ilości kalorii), ale dodatkowo pojawia się efekt jo-jo, gdy wracamy do dawnego sposobu odżywiania lub zjemy coś nadprogramowego. Wynika to z faktu, że gwałtowne jedzenie spowalnia metabolizm i utrudnia odchudzanie. 

W swoich publikacjach dr Hay twierdził, iż dieta rozdzielna wspomaga oczyszczanie organizmu i utratę wagi poprzez poprawę trawienia. Jego teorię zakwestionował Stuart Baxter, który w 1935 roku wykazał, że trzustka wytwarza enzymy trawienne niezależnie od pH spożywanego pokarmu. Trypsyna, amylaza i lipaza są wydzielane w dużych ilościach podczas procesu trawienia. Nie ma zatem znaczenia, czy łączymy poszczególne grupy pokarmów, czy jemy je osobno. 

Jednym z najnowszych badań na temat diety niełączenia jest badanie przeprowadzone w Indonezji w 2013 roku przez dr. Damayani. W badaniu wzięło udział 12 osób (10 kobiet i 2 mężczyzn) w wieku 18-21 lat, z BMI powyżej 25 kg/m2. Każdej osobie przypisano jeden rodzaj diety: zbilansowaną dietę niskokaloryczną lub dietę niskoenergetyczną rodzielną. Zbilansowana dieta to 1200 kcal dla kobiet i 1500 kcal dla mężczyzn. Pacjenci przestrzegali diety w domu przez 3 tygodnie. Przed i po każdej interwencji dietetycznej sprawdzano masę ciała, cholesterol całkowity i trójglicerydy. Na koniec badania nie stwierdzono istotnej różnicy w zmianie masy ciała pacjentów na diecie rozdzielnej w porównaniu do osób stosujących dietę zbilansowaną – masa ciała uczestników na diecie specjalnej wynosi 65,8 kg, masa ciała. Masa ciała grupy po zastosowaniu diety zbilansowanej wynosiła ok. 66,5 kg. Jest to kolejny dowód na to, że teza doktora Hay jest błędna. 

Doktor Hay miał dobre intencje, kiedy publikował swoją książkę. Promował on spożywanie produktów pełnoziarnistych i nieprzetworzonych owoców oraz pisał o ograniczaniu alkoholu i przetworzonej żywności. Jednak jego teoria nie została poparta nauką. Nie martw się więc o pH w swojej żywności, ale staraj się, aby była jak najbardziej naturalna, pożywna i bogata w trzy makroskładniki odżywcze. Tylko zbilansowana dieta zapewni nam zdrowie i szczupłą sylwetkę przez całe życie. 

Czy zaleciłaby Pani tę dietę naszym czytelnikom?

Nie wszystkie diety są zdrowe i bezpieczne dla naszego organizmu. Przed rozpoczęciem diety, nawet jeśli nie występują żadne problemy zdrowotne, zaleca się konsultację z lekarzem. Przy wyborze diety nie należy kierować się panującą modą. Niektóre diety, m.in. te ubogie w poszczególne składniki odżywcze czy mocno ograniczające kalorie, mogą być wyniszczające dla naszego organizmu, niosąc ryzyko zaburzeń odżywiania. Co więcej, mogą powodować wzrost apetytu przyczyniając się do szybkiego powrotu do dawnej wagi (efekt jojo). 

Dieta niełączenia jest dietą niedoborową, co oznacza, że jej stosowanie może powodować złe samopoczucie, osłabienie oraz spadek energii życiowej. W badaniu dotyczącym oceny wartości odżywczej diet odchudzających wykazano, że dieta niełączenia jest dietą niedoborową, szczególnie jeśli chodzi o spożycie białka orz energii. Nie ma badań naukowych, które wykazałyby skuteczność diety niełączącej białek i węglowodanów – efekt jej stosowania związany jest z niską kalorycznością. 

Autor: Katarzyna Kwiatkowska-Działak
Konsultacja merytoryczna: mgr Aleksandra Kajdas, dietetyk

Bibliografia: 

Health via Food, dr William Howard Hay, 1929 

Damayani i inni (2013), Effect of a low energy food combining versus caloric restriction diet on change in body weight among overweight and obese Indonesian adults, Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics, tom 113, wydanie 9, str. A33 

Dieta rozdzielna, L. Pachocka, Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej, dostęp online: https://ncez.pzh.gov.pl/abc-zywienia/dieta-rozdzielna/ ;

Ocena wartości odżywczej diet odchudzających, Zakład Oceny Żywienia Katedra Żywienia Człowieka, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, dostęp online: https://www.researchgate.net/profile/Agata-Wawrzyniak/publication/5914799_Assessment_of_the_nutritional_value_of_slimming_diets/links/5aeb01140f7e9b837d3c4f0f/Assessment-of-the-nutritional-value-of-slimming-diets.pdf, 2007