"Ręce mi się trzęsą" - kiedy podejrzewać chorobę Parkinsona?

Czym jest choroba Parkinsona?

Opisana w 1817 roku przez Jamesa Parkinsona choroba nadal nie ujawniła nam wszystkich swoich tajemnic [3]. Wiemy, że jest schorzeniem neurodegeneracyjnym - dochodzi w niej do postępującego uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego wskutek obumierania neuronów komunikujących się za pomocą jednego z neuroprzekaźników, nazywanego dopaminą [4]. Uważa się obecnie, że w genezie choroby rolę odgrywają zarówno czynniki zewnętrzne (środowiskowe), jak i predyspozycja genetyczna [4]. Niedobór dopaminy prowadzi do wystąpienia charakterystycznych dla choroby Parkinsona objawów. Najczęściej pojawiają się one około 60 roku życia, ale nie jest to reguła. Wyróżnia się bowiem rzadsze formy choroby Parkinsona, które dotyczą osób młodszych - parkinsonizm o wczesnym początku (przed 40. lub 50. rokiem życia, w zależności od definicji) oraz młodzieńczy (o początku przed 30. rokiem życia) [1].

Podejrzewasz, że masz Parkinsona? Oto jego objawy

Podstawowym objawem choroby Parkinsona jest spowolnienie ruchowe (bradykinezja), któremu mogą towarzyszyć drżenie, sztywność mięśniowa i niestabilność postawy. Tworzą one wspólnie tzw. zespół parkinsonowski [1]. Bradykinezja ujawniać może się na różne sposoby i związana jest zarówno z trudnością w rozpoczynaniu ruchu, jak i zmniejszeniem tempa jego wykonywania. Skutkuje to wolniejszym poruszaniem się (chód przez stawianie drobniejszych kroków przypomina „szuranie” nogami) oraz utrudnieniem podstawowych aktywności - mycia i ubierania się, przygotowywania jedzenia, czynności domowych. Osoby z chorobą Parkinsona mogą nawet pisać drobniejszymi literami, a ich mowa bywa cichsza i spowolniona. Mogą także sprawiać wrażenie zobojętniałych, ponieważ jednym z możliwych objawów jest zubożenie mimiki [1]. 

Jeśli zauważasz u siebie lub swoich bliskich drżenie, szczególnie jednostronne i dotyczące ręki albo samych palców, to może być to objaw choroby Parkinsona. Występuje on jednak nie u wszystkich chorych, a jedynie u niecałych 2/3 [1]. Charakterystyczna dla drżenia jest jego obecność w spoczynku i ustępowanie podczas wykonywania ruchów celowych. Pojawia się ono zazwyczaj w kończynie górnej lub dolnej po jednej stronie ciała. Drżenie ograniczone do palców może przypominać ruch „liczenia pieniędzy” lub „obracania tabletki”. Pozostałe charakterystyczne objawy to sztywność mięśniowa i niestabilność postawy. 

W chorobie Parkinsona mogą występować ponadto różnorodne dodatkowe symptomy, które zazwyczaj  z upływem czasu dołączają do tych podstawowych. Prym wiedzie wśród nich depresja, dotycząca około połowy chorych, ale pojawiać mogą się także inne dolegliwości neuropsychiatryczne - zaburzenia poznawcze, psychotyczne, lęk lub apatia [1]. Duże obciążenie dla chorych stanowią objawy somatyczne, takie jak częste oddawanie moczu, zaparcia i zaburzenia seksualne [1]. Występujące u części chorych spadki ciśnienia w połączeniu z niestabilnością postawy zwiększają ryzyko upadków. Te skutkować mogą z kolei urazami i złamaniami kości [1]. 

Podobne objawy, inne przyczyny

Parkinsonizm to zespół objawów, a więc pojęcie węższe niż choroba Parkinsona. U jego podłoża mogą leżeć również inne zaburzenia neurologiczne, w tym postępujące porażenie nadjądrowe, zanik wieloukładowy, zwyrodnienie korowo-podstawne i otępienie z ciałami Lewy’ego [1]. Opisywano także przypadki występowania go u osób z wodogłowiem normotensyjnym [5], niektórymi chorobami metabolicznymi oraz dziedzicznymi [1]. Co istotne, objawy parkinsonowskie mogą pojawiać się podczas stosowania leków, a w szczególności części preparatów używanych w leczeniu schizofrenii i innych psychoz [6,7]. Parkinsonizm może być również objawem infekcji centralnego układu nerwowego, zatruć, a także wynikiem urazów głowy i chorób naczyń mózgowych [1]. Inne niż choroba Parkinsona rozpoznania bierze się pod uwagę zwłaszcza wśród osób młodych i gdy objawy występują nagle lub szybko się nasilają. Jeśli dominującą dolegliwością jest drżenie, to w diagnostyce szczególnie uwzględnia się drżenie samoistne. W przeciwieństwie do tego charakterystycznego dla choroby Parkinsona, klasyczne drżenie samoistne występuje obustronie, podczas wykonywania ruchów i często obejmuje głowę [1].

Parkinsonizm: kiedy zgłosić się do lekarza?

Chorobę Parkinsona można leczyć. Jeśli zaobserwujesz typowe dla niej objawy lub masz wątpliwości, czy takowe u Ciebie występują, skonsultuj się z lekarzem. W pierwszej kolejności zbada Cię on i zbierze dokładny wywiad na temat współistniejących chorób i przyjmowanych leków. W ten sposób możliwe będzie wykonanie odpowiedniej diagnostyki i ustalenie przyczyny niepokojących symptomów.

Leczenie choroby Parkinsona

Podstawowym lekiem stosowanym w chorobie Parkinsona jest lewodopa - substancja, która w organizmie ulega przemianie w dopaminę. Spożywa się ją regularnie w postaci tabletek. Niedoborowi dopaminy przeciwdziałać można również dzięki podawaniu agonistów dopaminy - środków, które imitują jej oddziaływanie na odpowiednie receptory w mózgu. Stosuje się również leki zmniejszające jej rozkład. Jeśli po długotrwałym leczeniu skuteczność takiej terapii spada, możliwe jest leczenie operacyjne: głęboka stymulacja mózgu (DBS, deep brain stimulation - wszczepienie niewielkiego urządzenia pobudzającego impulsami elektrycznymi odpowiednią część mózgu) [1]. Zastosowanie znajduje wtedy także podawanie podskórne apomorfiny [8] lub lewodopy dojelitowo (poprzez dostęp założony przez powłoki brzucha) [9].

Referencje:

1. Sławek J. (2017) Choroba Parkinsona. W: Kozubski W, Liberski P. P (red.), Neurologia. (tom II, s. 287-301) Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL
2. Cholewa J, Gorzkowska A, Nawrocka A et al. Jakość życia osób z chorobą Parkinsona w kontekście pracy zawodowej i rehabilitacji ruchowej [Quality of life of people with Parkinson's disease in the context of professional work and physiotherapy]. Med Pr. 2017 Oct 17;68(6):725-734. Polish.
3. Lees AJ. Unresolved issues relating to the shaking palsy on the celebration of James Parkinson's 250th birthday. Mov Disord. 2007 Sep;22 Suppl 17:S327-34. 
4. Kalia LV, Lang AE. Parkinson's disease. Lancet. 2015 Aug 29;386(9996):896-912.
5. Curran T, Lang AE. Parkinsonian syndromes associated with hydrocephalus: case reports, a review of the literature, and pathophysiological hypotheses. Mov Disord. 1994 Sep;9(5):508-20. 
6. Łukasik M. (2017) Wybrane objawy neurologiczne w chorobach narządów wewnętrznych. Objawy pozapiramidowe. Zespół parkinsonowski. W: Kozubski W, Liberski P.P (red.), Neurologia. (tom II, s. 747-749) Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL
7. Keener AM, Bordelon YM. Parkinsonism. Semin Neurol. 2016 Aug;36(4):330-4.
8. Bogucki A. Apomorfina w zaawansowanej chorobie Parkinsona. Neurologia i Neurochirurgia Polska 2013; 47, 5: 476-483.
9. Sławek J, Bogucki A. Dojelitowa postać lewodopy w leczeniu zaawansowanej choroby Parkinsona. Neurologia i Neurochirurgia Polska 2010; 44, 4: 396–403.