Trądzik u osób dorosłych

Trądzik u osób dorosłych - wprowadzenie

Trądzik pospolity to powszechnie występująca, przewlekła choroba gruczołów łojowych i ujść mieszków włosowych, zajmująca głównie okolice łojotokowe. W obrazie klinicznym schorzenia stwierdza się obecność wykwitów niezapalnych (mikrozaskórniki, zaskórniki zamknięte i otwarte) oraz zapalnych (grudki, krosty, torbiele). Zmiany chorobowe u 90% pacjentów zlokalizowane są na twarzy. Przewlekły charakter choroby w młodym wieku stanowi duży problem psychologiczny.

Przyczyny trądziku u osób dorosłych

Przyczyn trądziku jest wiele. Bez wątpienia obserwuje się częstsze występowanie trądziku u dzieci, których rodzice chorowali na trądzik, oraz u bliźniąt monozygotycznych. Ponadto w powstawaniu trądziku podkreśla się rolę: przemian hormonalnych zachodzących w okresie dojrzewania, przerostu gruczołów łojowych i nadmiernego wytwarzania łoju, nadmiernego rogowacenia ujść przewodów wyprowadzających jednostek włosowo-łojowych, czynników infekcyjnych, rozwoju zapalenia i odpowiedzi immunologicznej. Znaczenie ma także nieprawidłowa pielęgnacja skóry oraz stosowanie niektórych leków (steroidy, fenytoina, lit, witaminy z grupy B).

Epidemiologia trądziku u osób dorosłych

Trądzik jest podstawową chorobą osób młodych i w okresie dojrzewania, jednak w ostatnich latach staje się także częstym schorzeniem osób dojrzałych. Trądzik pospolity dotyczy 80–100% osób pomiędzy 11. a 30. rokiem życia, z czego 85% ma łagodny przebieg, natomiast u 15% pacjentów występuje przebieg ciężki. Najczęściej choroba zaczyna się po 16. roku życia (40% przypadków). Początek choroby przed 12. rokiem życia stwierdza się tylko u 7% pacjentów. Szczyt natężenia objawów chorobowych u 30–66% pacjentów przypada u płci żeńskiej na 14.–17. rok życia, a u płci męskiej na 16.–19. rok życia. W ostatnich latach obserwuje się wzrost średniego wieku osób zgłaszających się do lekarza z trądzikiem z 20,5 do 26,5 lat. Trądzik dotyczy 54% kobiet i 40% mężczyzn powyżej 25. roku życia. U ok. 5% kobiet i 1% mężczyzn trądzik występuje nadal powyżej 40. roku życia.

Objawy trądziku u osób dorosłych

Wykwity skórne w przebiegu trądziku umiejscowione są zwykle w okolicach bogatych w gruczoły łojowe. Najczęściej (u 99% pacjentów) zmiany skórne lokalizują się na twarzy (nos, czoło, broda, policzki), rzadziej (u 90% pacjentów) zajmują plecy (okolica międzyłopatkowa), a najrzadziej (70%) skórę klatki piersiowej (okolica mostka). W przypadku trądziku odwróconego zmiany chorobowe dotyczą dołów pachowych, pachwin oraz pośladków. Cechą charakterystyczną trądziku jest wielopostaciowość zmian skórnych. Dzielimy je na pierwotne zmiany niezapalne, wtórne zmiany zapalne oraz zmiany pozapalne i blizny.

Pierwotne zmiany niezapalne to poszerzone mieszki włosowe, na podłożu których mogą tworzyć się mikrozaskórniki i zaskórniki (otwarte i zamknięte). Wtórne zmiany zapalne w trądziku to: grudki, krosty, ropnie, guzki i zatoki z przetokami. Konsekwencją wyżej wymienionych zmian są często przebarwienia pozapalne, blizny zanikowe, blizny przerosłe lub bliznowce.

Istnieje szereg odmian trądziku: m.in. trądzik pospolity, trądzik z zadrapania, trądzik polekowy, trądzik wywołany detergentami lub kosmetykami, trądzik zawodowy, trądzik chlorowy, tropikalny i letni. Z uwagi na dominujące zmiany skórne w obrazie klinicznym wyróżniamy m.in.: trądzik zaskórnikowy, grudkowy, krostkowy, grudkowo-krostkowy, stwardniały, ropowiczy, guzkowo-torbielowaty oraz skupiony. Ze względu na wiek pacjentów wyodrębniamy: trądzik noworodków i niemowlęcy, młodzieńczy, trądzik twarzy kobiet typu piodermii, trądzik pleców dorosłych. Szczególną odmianą trądziku jest trądzik z samouszkodzenia. Dotyczy on głównie młodych kobiet, które wyciskają i rozdrapują pierwotne zmiany skórne, doprowadzając do powstania nadżerek lub nawet owrzodzeń. Zmiany te goją się z pozostawieniem blizn, przebarwień i odbarwień. Często trądzik ten dotyczy osób z zaburzeniami osobowości czy też z chorobą obsesyjno-kompulsywną.

Leczenie trądziku u osób dorosłych

Terapia trądziku trwa zwykle kilka lat i stanowi trudny, złożony problem. Włączając leczenie, należy brać zawsze pod uwagę stopień nasilenia zmian chorobowych, czas trwania choroby, ryzyko wystąpienia działań niepożądanych, a także możliwości finansowe pacjenta. Leczenie miejscowe jest podstawowym postępowaniem w terapii trądziku i zwykle wystarcza u 60% chorych. Niezwykle istotne jest, by preparaty miejscowe były nakładane na całą powierzchnię zmienionej chorobowo skóry, a nie na pojedyncze wykwity. W leczeniu miejscowym stosowane są następujące grupy leków: leki keratolityczne i przeciwzaskórnikowe (np. retinoidy, nadtlenek benzoilu, kwas salicylowy), przewciwbakteryjne (np. antybiotyki, nadtlenek benzoilu), przeciwzapalne (np. retinoidy, antybiotyki z grupy tetracyklin), przeciwłojotokowe (kwas azelainowy, kwas salicylowy) i antyandrogenne.

Leczenie ogólne jest wskazane w umiarkowanych i ciężkich postaciach trądziku grudkowo-krostkowego, trądziku skupionego oraz trądziku z towarzyszącymi zaburzeniami hormonalnymi u kobiet. Jego celem jest poprawa wadliwego procesu rogowacenia mieszkowego, ograniczenie nadmiernej produkcji łoju, działanie przeciwbakteryjne oraz zmniejszenie procesu zapalnego. Lekami pierwszego rzutu są antybiotyki, przede wszystkim tetracykliny. Ponadto podaje się makrolidy i linkozamidy. Leki przeciwłojotokowe do stosowania ogólnego to przede wszystkim leki hormonalne i retinoidy. Przełomowym momentem w leczeniu trądziku było wprowadzenie do terapii kwasu 13-cis witaminy A, czyli izotretynoiny. Ważną funkcję w terapii trądziku pełni psychoterapia.

Profilaktyka trądziku u osób dorosłych

W profilaktyce trądziku zaleca się właściwą pielęgnację skóry oraz unikanie czynników przyczyniających się do rozwoju choroby.

Piśmiennictwo

1. Webster GF, Rawlings AV. Acne and its therapy. Informa Healthcare, New York 2007.
2. Kaszuba A, Adamski Z. Poradnik lekarza praktyka. Dermatologia. Czelej, Lublin 2012.
3. Rzepa T, Szepietowski J, Żaba R. Psychologiczne i medyczne aspekty chorób skóry. Cornetis, Wrocław 2011.
4. Jabłońska S, Majewski S. Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową. PZWL, Warszawa 2005.