Wirusowe zapalenie wątroby - objawy, przyczyny i leczenie WZW

Czym jest wirusowe zapalenie wątroby?

Wirusowe zapalenie wątroby to choroba zakaźna, prowadząca do uszkodzenia narządu. Zakażenie wirusami typu A, B i C powoduje ostre, a wirusami typu B i C przewlekłe zapalenie wątroby. Ostre zapalenie może występować pod postacią przejściowej niewydolności narządu, następnie powrotu do prawidłowej jego funkcji lub może prowadzić do rozwoju zapalenia przewlekłego. Zapalenie przewlekłe natomiast może dawać szerokie spektrum objawów lub pozostawać bezobjawowe, prowadząc stopniowo do marskości wątroby i jej niewydolności. Przewlekłe zapalenie wątroby może być także przyczyną rozwoju raka wątrobowokomórkowego.

Wirusowe zapalenie wątroby - przyczyny

Wirus zapalenia wątroby typu A (HAV) przenosi się przede wszystkim drogą pokarmową, jest to choroba tzw. “brudnych rąk”. Do zakażenia dochodzi najczęściej poprzez kontakt ze skażonym kałem, nawet w niezauważalnych gołym okiem ilościach (w toaletach, poprzez skażoną wodę) oraz poprzez zjedzenie zanieczyszczonego pokarmu, głównie owoców morza (zwłaszcza surowych ostryg). Do zakażenia może również dojść poprzez używanie zabrudzonych igieł (szczególnie u osób stosujących narkotyki), a także drogą kontaktów seksualnych. 

Wirusy zapalenia wątroby typu B i C (HBV, HCV) przenoszą się przede wszystkim drogą krwi, a więc może do niego dojść we wszystkich sytuacjach, w których przerwana jest ciągłość skóry. Dotyczy to operacji, zabiegów, iniekcji, wszelkich procedur medycznych, ale także tatuowania, piercingu, czy też zabiegów kosmetycznych. W przypadku HBV istnieje duże ryzyko transmisji zakażenia poprzez kontakty seksualne, nieco mniejsze jest w przypadku HCV.  

Przetoczenia krwi są bezpieczną procedurą pod względem ryzyka przeniesienia zakażenia wirusami zapalenia wątroby typu B i C ze względu na rygorystyczne normy badania próbek krwi od donorów.

Wirusowe zapalenie wątroby - objawy

Ostre wirusowe zapalenie wątroby może przebiegać w sposób całkowicie bezobjawowy lub jedynym jego objawem może być ogólne pogorszenie samopoczucia i zmęczenie. Czasem zakażenie przebiega pod postacią objawów grypopodobnych, występują bóle mięśni i stawów, gorączka, uczucie rozbicia, brak apetytu, biegunka, bóle w prawym podżebrzu. U niektórych chorych pojawia się żółtaczka - najpierw zażółceniu ulegają twardówki oczu, następnie skóra. Towarzyszą jej objawy tzw. cholestazy (utrudnionego odpływu żółci z wątroby) - ciemny mocz oraz jasne stolce. Wraz z zażółceniem skóry pojawia się też często uporczywy świąd skóry, zwłaszcza w nocy. 

Przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby w większości przypadków przebiega zupełnie bezobjawowo i wykrywane jest podczas rutynowych badań kontrolnych lub okresowych badań medycyny pracy jako wynik diagnostyki wzrostu aktywności aminotransferaz (AST, ALT). Część chorych odczuwa przewlekłe zmęczenie i brak koncentracji, jednak rzadko zgłasza się z tego powodu do lekarza. Do innych objawów, rzadziej zgłaszanych przez pacjentów należą bóle stawowo-mięśniowe, uczucie ucisku w prawym podżebrzu, zażółcenie twardówek oczu.

WZW jest podstępną chorobą - może przebiegać bezobjawowo, a w przyszłości prowadzić nawet do rozwoju raka wątrobowokomórkowego, dlatego należy zachować czujność i regularnie kontrolować parametry wątrobowe. 

Diagnostyka wirusowego zapalenia wątroby (WZW)

W przypadku wystąpienia niespecyficznych objawów takich jak zmęczenie, obniżenie nastroju oraz bólów brzucha, objawów grypopodobnych czy też żółtaczki należy zgłosić się do lekarza. Dotyczy to także zwiększenia aktywności aminotransferaz (AST, ALT) w rutynowych badaniach kontrolnych. Mimo że badanie lekarskie nie pokazuje często żadnych odchyleń, należy kontynuować diagnostykę laboratoryjną. Najczęściej wykonuje się próby wątrobowe (ALT, AST), oznacza się także antygeny i przeciwciała charakterystyczne dla konkretnych rodzajów zakażeń: antygen HbsAg, przeciwciała anty-Hbc w klasie IgM, przeciwciała anty-HCV.

Leczenie WZW - wirusowego zapalenia wątroby

Leczenie WZW opiera się na przyjmowaniu leków przeciwwirusowych oraz łagodzeniu objawów choroby, a także - w razie potrzeby - wspomaganiu funkcji wątroby. Wskazane jest zaprzestanie spożywania alkoholu oraz niepalenie tytoniu, który nasila włóknienie wątroby. U osób z nadwagą i otyłością zaleca się zmniejszenie masy ciała. Korzystny wpływ na proces regeneracji wątroby ma tzw. dieta wątrobowa - lekkostrawna z ograniczeniem tłuszczów, która ułatwia przeprowadzanie przemian metabolicznych zachodzących w tym narządzie bez dodatkowego obciążania go. Warto zaznaczyć, że współczesne leczenie WZW typu C jest skuteczne w niemal 100% przypadków.

Profilaktyka wirusowego zapalenia wątroby (WZW)

Zalecenia dotyczące profilaktyki zakażeń HAV obejmują przede wszystkim dokładną higienę rąk oraz higienę żywności. Warto skorzystać również ze szczepień ochronnych przeciwko WZW typu A lub łączonych przeciwko WZW typu A i B, które gwarantują ponad 90% skuteczności.

Podobnie w przypadku zakażeń HBV i HCV wskazana jest higiena oraz zabezpieczenie materiałów skażonych krwią i płynami ustrojowymi w placówkach ochrony zdrowia oraz gabinetach kosmetycznych, fryzjerskich, studiach tatuażu i piercingu. Od 1994 roku obowiązkowe jest szczepienie niemowląt przeciwko WZW typu B, jednak wielu pacjentów nie objął obowiązek szczepień (urodzeni przed 1994 rokiem) lub uchylają się od szczepień obowiązkowych. U osób, u których planowany jest zabieg chirurgiczny i nie mają odporności przeciwko WZW typu B zalecane jest szczepienie ochronne, jednak jest ono wykonywane odpłatnie. 

Nie została dotychczas opracowana szczepionka przeciwko HCV, jednak leczenie WZW typu C jest bardzo skuteczne. 

Konsultacja merytoryczna: Mirosław Niedbała, specjalista medycyny rodzinnej

Referencje:

1. Interna Szczeklika 2022. Podręcznik chorób wewnętrznych. Red. Piotr Gajewski, Andrzej Szczeklik. Medycyna Praktyczna. Wydanie 13. 2022