Doskwiera Ci uporczywy świąd? To może być choroba wątroby

Wróć do listy Data:
Lek. Aleksandra Nowakowska
Lek. Aleksandra Nowakowska

Świąd to nieprzyjemne uczucie dotyczące skóry związane z potrzebą drapania, które może doprowadzić do wystąpienia trudno gojących owrzodzeń, stanów zapalnych i, w wyniku uszkodzenia naskórka, predysponować do infekcji bakteryjnych. Jest to bardzo częsta dolegliwość, która przeważnie okazuje się niegroźna. Zdarza się jednak, że świąd jest manifestacją innych, poważniejszych chorób, więc nie należy go lekceważyć. Świąd utrzymujący się powyżej 6 tygodni określa się jako przewlekły. Mechanizm jego powstawania jest wieloczynnikowy i skomplikowany, a przyczyną może być zarówno choroba ogólnoustrojowa jak i działanie bodźców mechanicznych, chemicznych, termicznych czy elektrycznych na włókna nerwowe [1-3]. 

Rodzaje świądu

 

  • miejscowy - zazwyczaj niegroźny, wywołany najczęściej przez infekcje bakteryjne, wirusowe, grzybicze, pasożytnicze (świerzb, wszawica), atopowe zapalenie skóry, łuszczycę, nadmierną suchość skóry, alergie;
  • uogólniony - u 10–50% osób go doświadczających jest konsekwencją chorób ogólnoustrojowych [1].

Najczęstsze przyczyny świądu uogólnionego

  • choroby alergiczne skóry;
  • przewlekła choroba nerek;
  • manifestacje chorób wątroby – pierwotne zapalenie dróg żółciowych, pierwotne lub wtórne stwardniające zapalenie dróg żółciowych, cholestaza zewnątrzwątrobowa, cholestaza u kobiet w ciąży, zapalenia wątroby;
  • choroby układu krwiotwórczego – czerwienica prawdziwa, chłoniak Hodgkina, ziarniniak grzybiasty, mastocytoza, inne nowotwory limfo- i mieloproliferacyjne;
  • zaburzenia endokrynne i metaboliczne – choroby tarczycy, przytarczyc, cukrzyca;
  • świąd neuropatyczny ośrodkowy (guzy mózgu, zmiany poudarowe, tętniaki, stwardnienie rozsiane) i obwodowy (półpasiec, cukrzyca);
  • polekowy (głównie opioidy, inhibitory kinaz tyrozynowych);
  • nowotwory złośliwe;
  • świąd na tle psychogennym [2].

Świąd w chorobach wątroby

Wątroba jest największym gruczołem człowieka, odgrywającym kluczową rolę w regulacji metabolizmu całego ustroju. Wielu zaburzeniom jej pracy towarzyszą rozmaite manifestacje skórne. Najpowszechniejszym objawem są świąd skóry, żółtaczka oraz zmiany skórne, takie jak teleangiektazje w przebiegu marskości wątroby [4]. U chorych z pierwotną marskością żółciową wątroby świąd skóry po 10 latach od rozpoznania choroby występuje z częstością 70‑80%. W przypadku pierwotnego stwardniającego zapalenia dróg żółciowych - w 20-40% przypadków, a u chorych z rakiem dróg żółciowych obecny jest u  45% chorych. W marskości wątroby i przewlekłym wirusowym zapaleniu wątroby typu C świąd skóry pojawia się w 5‑7% przypadków [5].

Diagnostyka świądu powinna więc opierać się na:

  • dokładnie przeprowadzonym wywiadzie dotyczącym chorób współistniejących, stosowanych leków, chorób występujących w rodzinie, dotychczasowych działań podjętych w celu zwalczenia świądu domowymi sposobami, ew. niedawnej zmiany środków piorących, myjących, kontaktu z chemikaliami, zwierzętami, aktualnej diety, uczuleń [1];
  • przeprowadzeniu badania przedmiotowego ze szczególnym zwróceniem uwagi na obecność innych zmian skórnych, żółtaczki, powiększenia wątroby, obecności guzów wyczuwalnych palpacyjnie;
  • badaniach laboratoryjnych ukierunkowanych w zależności od podejrzewanej choroby podstawowej. W przypadku podejrzenia patologii wątroby np. aminotransferaza alaninowa (ALT),  aminotransferaza asparaginianowa (AST), gamma-glutamylotranspeptydaza (GGTP), bilirubina, kwasy żółciowe;
  • ultrasonografii jamy brzusznej, podczas której można ocenić ewentualne stan narządów wewnętrznych i skierować pacjenta na kolejne badania (np. elastografię, rezonans magnetyczny, badania histopatologiczne i immunohistochemiczne) [6].

Leczenie  świądu

Leczenie powinno opierać się głównie na leczeniu choroby podstawowej, wywołującej świąd. Za pomocne w zwalczaniu świądu uważa się również:

  • nawilżanie skóry (kremy, balsamy, olejki),
  • zimne okłady,
  • balsamy z mentolem (0,125–2%, najczęściej 1%), fenolem (0,125–2%) lub kamforą (0,1–3%),
  • leki (zawsze po konsultacji z lekarzem): przeciwhistaminowe (H2 blokery, hydroksyzyna), dimetynden miejscowo w postaci żelu.

Podsumowanie

Świąd może okazać się niegroźnym, ale bardzo dokuczliwym i utrudniającym codziennie funkcjonowanie objawem. W większości przypadków świąd ustępuje samoistnie, bądź po zastosowaniu środków nawilżających i przeciwświądowych. Należy jednak pamiętać, że przewlekłe, nieustępujące swędzenie skóry, któremu mogą towarzyszyć inne objawy, może być manifestacją poważnej choroby i wymaga konsultacji z lekarzem.

Referencje:

  1. https://www.mp.pl/pacjent/objawy/175312,swiad (ostatni dostęp: 23.12.2021)
  2. Graczyk M., Krajnik M., Ostrowski K. Świąd w przebiegu cholestazy u pacjenta z zaawansowaną chorobą nowotworową. Opis przypadku. Polska Medycyna Paliatywna, 2005, tom 4, (1): 24-27/
  3. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.I.1.34. ostatni dostęp: 23.12.2021
  4. Pietrzak A., Czelej D., Pietrzak B. Skórne manifestacje chorób wątroby. Część I. Borgis - Nowa Medycyna, 2002, 3. 
  5. https://gastroenterologia-praktyczna.pl/a3549/Charakterystyka-i-patogeneza-swiadu-skory-w-chorobach-watroby.html/ (ostatni dostęp: 23.12.2021)
  6. Lipiński P, Jankowska I. Postępująca rodzinna cholestaza wewnątrzwątrobowa typu 3. Dev Period Med. 2018, 22(4) :385-389. 

 

 

 

 

 

 

Wróć do listy Przejdź dalej