Jak postępować w przypadku ataku astmy u dziecka?

Astma jest najczęstszą chorobą przewlekłą wśród dzieci [1]. Charakteryzuje się nadreaktywnością i przewlekłym zapaleniem oskrzeli, co doprowadza do zwężenia światła dróg oddechowych i usztywnienia zawiadujących nimi mięśni, a w konsekwencji do utrudnienia przepływu powietrza. Początkowo jest ono okresowe, napadowe, jednak wraz z postępem choroby, w przypadku braku leczenia, dochodzi do nieodwracalnych zmian w drogach oddechowych [1,2]. 
 
W Polsce na astmę choruje prawie 1 na 10 dzieci [3]. Warto znać zasady pierwszej pomocy, objawy zaostrzenia astmy i postępowanie w razie jego wystąpienia, gdyż dzięki temu, możesz przyczynić się do uratowania czyjegoś życia.

Objawy astmy u dzieci

Pierwsze objawy astmy u dzieci pojawiają się zwykle przed 5 rokiem życia [2]. Wyróżnia się dwa rodzaje choroby - astmę alergiczną, częściej występującą u dzieci, i niealergiczną, która jest bardziej charakterystyczna wśród osób dorosłych. W przypadku tej pierwszej, oprócz typowych objawów astmy występują dodatkowe objawy chorób alergicznych, między innymi: atopowego zapalenia skóry, alergicznego zapalenia spojówek czy alergicznego nieżytu nosa [2]. 

Do klasycznych objawów astmy należą [2,4]: 

• świszczący oddech,
• napadowy kaszel, 
• uczucie ściskania w klatce piersiowej,
• duszność, która u najmłodszych objawia się znacznym przyspieszeniem oddechu, falowaniem skrzydełek nosa, przyjęciem pozycji siedzącej i widocznym zaciąganiem międzyżebrzy w trakcie wdechu.

Warto wspomnieć, iż objawy astmy często są napadowe, pojawiają się w nocy, w trakcie wysiłku fizycznego lub po nim. Pomiędzy atakami astmy dziecko zwykle wygląda na całkowicie zdrowe [2]. Diagnoza u dzieci poniżej piątego roku życia opiera się głównie na dodatnim wywiadzie w kierunku nawracających epizodów napadowego kaszlu i duszności, a także na zmniejszeniu nasilenia objawów po wprowadzeniu leczenia. Dopiero u starszych dzieci, u których możliwa jest współpraca, można wykonać dodatkowe badania czynnościowe płuc, jak np.: spirometrię czy badanie szczytowego przepływu wydechowego [2]. Więcej o objawach i rozpoznaniu astmy przeczytasz tutaj.

Astma u dzieci - czy jest wyleczalna?

Obecnie astma jest uznana za chorobę przewlekłą i nie jest wyleczalna, jednak prawidłowa terapia pozwala na kontrolowanie objawów i prowadzenie normalnego, aktywnego życia. Obecnie podstawą terapii są sterydy wziewne, które zmniejszają stan zapalny, a także ryzyko zaostrzeń choroby i rozwoju powikłań w postaci trwałej przebudowy oskrzeli. Drugą grupą używanych leków są bronchodilatatory, które, poprzez działanie rozkurczające mięśnie dróg oddechowych, powiększają ich średnicę i łagodzą objawy [1,2,5].

Co robić w przypadku nagłego ataku duszności?

W trakcie napadu duszności występują typowe objawy astmy, czyli świsty oddechowe, napadowy kaszel, jednak o znacznie większym nasileniu. Duszność będzie wyrażona jako zaciąganie międzyżebrzy, przyjęcie pozycji siedzącej z podparciem na rękach z przodu, mówienie urywanymi słowami. Objawom może towarzyszyć znaczny niepokój dziecka [3]. 

Aby prawidłowo pomóc w czasie napadu astmy, należy wykonać następujące czynności: 

• pomóż dziecku przyjąć najwygodniejszą dla niego pozycję,
• uspokój je i zachęcaj do spokojnych i głębokich oddechów - jest to bardzo ważne ponieważ silne emocje i stres mogą spotęgować poczucie duszności,
• wezwij karetkę pogotowia,
• zapewnij dostęp do świeżego powietrza [3,6].

Jeżeli dziecko jest już zdiagnozowane i posiada leki, postępuj zgodnie z wcześniejszymi zaleceniami lekarza. 

W przypadku, gdy dojdzie do utraty przytomności i zatrzymania oddechu, należy niezwłocznie przystąpić do resuscytacji krążeniowo-oddechowej [3,6]. Warto przypomnieć, że resuscytację u dzieci rozpoczyna się od 5 wdechów ratowniczych, a następnie przechodzi się do uciskania klatki piersiowej w schemacie 30 uciśnięć i 2 oddechy aż do przyjazdu zespołu ratowniczego [7].

Referencje:

1. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/asthma (ostatni dostęp 26.12.2021) 
2. https://www.mp.pl/pediatria/artykuly-wytyczne/artykuly-przegladowe/244093,rozpoznawanie-i-leczenie-astmy-u-dzieci (ostatni dostep 26.12.2021)
3. https://www.mp.pl/pacjent/pierwsza_pomoc/212059,dusznosc-atak-astmy (ostatni dostęp 26.12.2021)
4. https://emedicine.medscape.com/article/1000997-overview (ostatni dostęp 26.12.2021) 
5. Chetta A, Olivieri D. Role of Inhaled Steroids in Vascular Airway Remodelling in Asthma and COPD. Int J Endocrinol. 2012;2012:397693. doi:10.1155/2012/397693 
6. https://www.redcross.org.uk/first-aid/learn-first-aid/asthma-attack (ostatni dostęp 26.12.2021) 
7. https://www.resus.org.uk/library/2021-resuscitation-guidelines/paediatric-basic-life-support-guidelines (ostatni dostęp 26.12.2021)