Zaćma i sposoby jej leczenia

Zaćma (łac. cataracta) jest chorobą oczu powodującą zmętnienie soczewki oka, które wraz z postępem schorzenia prowadzi do zaburzeń widzenia, a w przypadku niepodjęcia leczenia, doprowadza ostatecznie do ślepoty. Podstawowym objawem zaćmy jest pogorszenie ostrości widzenia – z jednej strony utrudnione jest widzenie w ciemności, co ogranicza możliwość́ wykonywania czynności w nocy, z drugiej zaś́ występuje nadwrażliwość́ na jasne światło, które może wywoływać́ objawy bólowe [1]. Na szczęście zmiany, jakie pojawiają się w progresji zaćmy, są odwracalne. Zmętniałą soczewkę naturalną można bowiem w czasie operacji wymienić na soczewkę sztuczną. Zgodnie z decyzją Ministerstwa Zdrowia od kwietnia 2019 operacje zaćmy są finansowane bez limitów, przez co zmniejszył się czas oczekiwania na zabieg. Jednak czy tylko leczenie operacyjne jest w stanie pomóc pacjentowi z zaćmą?

Mechanizm powstawania zaćmy

Zmiany w soczewce najczęściej rozpoczynają się już po 50 roku życia i są wynikiem predyspozycji genetycznych, ale u niektórych osób choroba może pojawić się w następstwie urazu, przewlekle przyjmowanych sterydów lub chorób metabolicznych tj. cukrzycy. Rzadziej spotykaną postacią jest zaćma wrodzona, która uniemożliwia prawidłowy rozwój oka i można ją rozpoznać już po urodzeniu dziecka - okulista może wykryć zaćmę już podczas rutynowego badania.

Jakie są wskazania do operacji zaćmy?

Leczenie chirurgiczne zaćmy należy rozważyć wtedy, gdy jest ona przyczyną zaburzeń widzenia, które znacznie utrudniają wykonywanie codziennych czynności życiowych [2]. Decyzja o terminie przeprowadzenia zabiegu wynikać musi z indywidualnej oceny zaburzeń w widzeniu. Bezwzględnie zabieg wykonuje się u pacjentów, którzy odczuwają pogorszenie jakości widzenia, spadek ostrości widzenia, nieprawidłowe widzenie barw i kształtów. Mając na uwadze te objawy, każdy pacjent musi sam odpowiedzieć sobie na pytanie – czy moje widzenie nie utrudnia mi wykonywania codziennych aktywności, takich jak czytanie, oglądanie telewizji, prowadzenie samochodu czy praca zawodowa? Jeśli którakolwiek z czynności jest zaburzona właśnie przez postępujące zmętnienie soczewki – jest to sygnał do pilnego zabiegu. Jeszcze kilka lat temu na taką operację pacjent czekał nawet 5 lat! Dziś, po zmianach wprowadzonych przez Ministerstwo Zdrowia, czas ten jest bardzo skrócony - operacje zaćmy są w pełni refundowane, a dofinansowanie NFZ respektowane nawet przez prywatne kliniki, do których można zadzwonić i praktycznie od ręki umówić się na zabieg.[3]. Najpowszechniejszym wskazaniem do leczenia chirurgicznego jest ostrość wzroku -  Polskie Towarzystwo Okulistyczne rekomenduje usunięcie zaćmy, gdy upośledza ostrość wzroku do widzenia na poziomie 0,6 lub mniej. Usunięcie zaćmy może być również niezbędne w celu lepszej wizualizacji dna oka, np. w monitorowaniu stanu siatkówki i leczeniu patologii na dnie oka [4] . 

Na czym polega operacja zaćmy?

Zabieg chirurgicznego usunięcia zaćmy poprzedzony odpowiednim postępowaniem przedoperacyjnym, jest niezwykle prostą i wysoce skuteczną procedurą. Wykorzystywaną metodą jest fakoemulsyfikacja, która polega na usunięciu zmętniałej soczewki naturalnej wraz z jednoczesnym wszczepieniem sztucznej soczewki do wnętrza oka. Przed rozpoczęciem leczenia chirurgicznego, niezbędne jest wybranie właściwego rodzaju sztucznej soczewki w zależności od wyjściowego stanu operowanego oka oraz oczekiwań pacjenta. Bardzo ważnym elementem przygotowania nowej soczewki jest obliczenie jej mocy tak, aby po operacji chory widział jak najlepiej bez użycia okularów. Najczęściej operacja trwa około 15-20 minut i zazwyczaj wymaga tylko znieczulenia miejscowego w postaci kropli do dna oka. Może być przeprowadzana w trybie ambulatoryjnym wymagającym jedynie kilkugodzinnego pobytu chorego w szpitalu, a powrót do sprawności fizycznej i prawidłowego widzenia wymaga dosłownie kilku dni [5].  Jedynym przeciwwskazaniem do wykonania zabiegu są infekcje wirusowe układu oddechowego, stan zapalny pęcherza, opryszczka na ustach, gradówka oraz zapalenie spojówki [6].

Jak postępować po zabiegu?

Pierwsze dni po zabiegu powinny być spokojne - należy unikać dużego wysiłku fizycznego, schylania się, podnoszenia ciężkich przedmiotów i chronić operowane oko przed czynnikami drażniącymi tj. światłem, detergentami, kosmetykami. W celu profilaktyki działań niepożądanych pooperacyjnych  stosuje się krople z antybiotykiem i krople przeciwzapalne. W okresie pooperacyjnym odbywa się kontrola okulistyczna, lekarz wykonuje pełne badanie, ocenia stan oka i wydaje dalsze zalecenia. Pamiętaj, że na ostateczny sukces leczenia zaćmy i optymalny wynik operacji składają się nie tylko prawidłowe dobranie sztucznej soczewki i sam zabieg, ale także bezwzględne stosowanie się do zaleceń lekarskich.

Referencje:

1. Szaflik J, Izdebska J, Zaleska A. Zaćma – najczęstsza przyczyna uleczalnej ślepoty. Przewodnik Lekarza. 2000; 2(10):78–86. 
2. https://operacjezacmy.pl/blog/kiedy-nalezy-operowac-zacme/ (ostatni dostęp: 16.12.2021)
3. https://zacma-nfz.pl/operacja-zacmy-na-czym-polega/ (ostatni dostęp: 16.12.2021)
4.  Zaćma starcza - dr n. med. Kamil Kaczorowski, lek. Tomasz Goździewicz; Oddział Okulistyczny, Szpital Kalmedica w Kaliszu
5. https://szpitalmatopat.pl/blog/kiedy-leczyc-zacme-operacyjnie(ostatni dostęp: 16.12.2021)
6. https://oclinic.pl (ostatni dostęp: 16.12.2021)