Gorączka u małego dziecka – kiedy zgłosić się do lekarza?

Gorączka to stan, w którym temperatura ciała mierzona pod pachą wynosi więcej niż 38,0⁰C (między 37,1⁰C a 38,0⁰C mówimy o stanie podgorączkowym). Jest ona częścią specyficznej odpowiedzi biologicznej na infekcję i umożliwia powrót do zdrowia [1].

Po co organizmowi gorączka?

Wytwarzane przez bakterie i wirusy toksyny wywołują przejściowe zmiany w funkcjonowaniu podwzgórza, które jest obszarem mózgu odpowiedzialnym m.in. za termoregulację. W efekcie temperatura ciała ulega podwyższeniu. Taka odpowiedź organizmu wspomaga działanie układu odpornościowego oraz ogranicza namnażanie i wzrost patogenów, a tym samym ułatwia zwalczenie choroby [1].

Niestety, gorączka wiąże się również z szeregiem dolegliwości, m.in. bólami głowy i mięśni, nudnościami, uczuciem zimna i dreszczami, które często niepokoją opiekunów dziecka [1, 3].

Jak mierzyć temperaturę u małego dziecka?

Należy pamiętać, że ze względów bezpieczeństwa u dzieci do 5. r.ż. niewskazane jest dokonywanie pomiaru temperatury w jamie ustnej ani w odbycie. Z kolei pomiary wykonane na czole mogą być niedokładne i zawodne [3].

Zalecany sposób pomiaru temperatury zależy od wieku dziecka:

• noworodki: termometr elektroniczny pod pachą;
• 4 tyg. – 5 lat lub starsze niewspółpracujące: termometr elektroniczny lub ciekłokrystaliczny (chemiczny) pod pachą albo na podczerwień na błonie bębenkowej (w uchu) - trzeba jednak pamiętać, że warunkach domowych metoda ta może być niedokładna ze względu na możliwą obecność woskowiny i trudność w nacelowaniu;
• >5. r.ż., dzieci współpracujące: termometr na podczerwień na błonie bębenkowej lub termometr elektroniczny w ustach [2].

Trzeba mieć też na uwadze, że małe dzieci mają zwykle fizjologicznie nieco wyższą temperaturę ciała i że ulega ona wahaniom w ciągu doby – wieczorem może być nawet o 1⁰C wyższa niż wcześnie rano [4].

Przyczyny gorączki u małego dziecka

W zdecydowanej większości przypadków podwyższona temperatura ciała u dzieci jest spowodowana infekcjami wirusowymi, bakteryjnymi lub pasożytniczymi. Znacznie rzadziej przyczyną jest choroba autoimmunologiczna, nowotworowa, alergia lub reakcja polekowa albo poszczepienna [1].

Leczenie gorączki u małego dziecka

W celu obniżenia temperatury u dziecka wykorzystuje się leki przeciwgorączkowe, które wykazują jednocześnie działanie przeciwbólowe, np. ibuprofen, paracetamol. Nie należy bez konsultacji z lekarzem podejmować decyzji o podawaniu ich naprzemiennie – w warunkach domowych zalecane jest wybranie jednego leku, który będzie podawany w najniższej skutecznej dawce w regularnych odstępach czasowych (a nie w momencie nasilenia objawów) [2, 3]. Ponadto, należy pamiętać, że nie wolno stosować kwasu acetylosalicylowego (leku powszechnie stosowanego w infekcjach dorosłych) u dzieci poniżej 12 r.ż. [6].

Dodatkowo, warto zadbać o podawanie dziecku dużej ilości chłodnych płynów – gorączce często towarzyszy intensywne pocenie się, które może doprowadzić do odwodnienia. Można również rozważyć stosowanie zimnych okładów, które ułatwią odbiór nagromadzonego ciepła ze skóry. Trzeba jednak podkreślić, że takie działanie nie zastępuje farmakoterapii, a jedynie ją wspomaga [3, 5].

Kiedy zgłosić się do lekarza z gorączkującym dzieckiem?

Gorączka u dziecka nie zawsze wymaga wizyty u lekarza – wiele chorób przebiegających z podwyższoną temperaturą ciała ustępuje samoistnie i nie stanowi zagrożenia dla zdrowia, np. wirusowe zapalenie górnych dróg oddechowych [1].

Pilnej konsultacji lekarskiej wymagają natomiast:

• noworodki i niemowlęta <3. m.ż.  z temperaturą ciała >38,0⁰C lub <6. m.ż. z >38,5⁰C;
• dzieci z gorączką trwającą >5 dni;
• dzieci z chorobami przewlekłymi;
• dzieci z niepokojącymi objawami, np. siną lub marmurkową skórą, sztywnością karku, dusznością, drgawkami, niereagujące na sygnały z otoczenia [2, 3].

Jeśli wyżej wymienione sytuacje rozwiną się w nocy, nie należy czekać do rana. Wskazany jest natychmiastowy kontakt z izbą przyjęć/SOR lub NPL (nocną pomocą lekarską) w okolicy.

Referencje:

1. Doniec Z, Jackowska T, Sybilski A i wsp.: Gorączka u dzieci – rekomendacje postępowania w praktyce lekarza podstawowej opieki zdrowotnej – KOMPAS GORĄCZKA. Fam Med. Prim Care Rev 202.
2. https://www.guidelines.co.uk/paediatrics/nice-fever-in-under-5s-guideline/455059.article (ostatni dostęp: 4.08.2022)
3. Wiśniewska K: Gorączka. Pediatria w praktyce lekarza POZ. Standardy medyczne 2022.
4. Sahib El-Radhi A, Carroll J, Klein N, et al. Clinical manual of fever in children. Cham: Springer; 2018: 69–84.
5. Meremikwu M, Oyo-Ita A. Physical methods for treating fever in children. Cochrane Database Syst Rev. 2003;2003(2):CD004264.
6. Schrör K. Aspirin and Reye syndrome: a review of the evidence. Paediatr Drugs. 2007;9(3):195-204.