Alergia na jad owadów - kiedy użądlenie staje się niebezpieczne i jak udzielić pierwszej pomocy?

Wróć do listy Data: 01.09.2023

W okresie wiosenno-letnim jesteśmy szczególnie narażeni na użądlenia owadów np. pszczół, os czy szerszeni. Zazwyczaj objawy użądlenia nie są nasilone i nie jest wymagana pomoc medyczna. Jednak zdarza się, że użądlenie prowadzi do stanu zagrożenia życia [1].

Jakie są objawy użądlenia?
Jak postępować w przypadku użądlenia?
Jak można uniknąć użądlenia?
Podsumowanie

Jakie są objawy użądlenia?

Na ogół użądlenie przez owady prowadzi jedynie do miejscowego bólu, zaczerwienienia i niewielkiego obrzęku. Objawy ustępują po kilku godzinach i nie wzbudzają szczególnego niepokoju. Zdarza się również tzw. miejscowa duża reakcja alergiczna, charakteryzująca się obrzękiem o średnicy >10 cm utrzymującym się dłużej niż dobę. Niekiedy towarzyszy jej gorączka czy ból głowy. Nie jest to stan zagrażający życiu, pod warunkiem, że użądlenie nie dotyczy miejsca wrażliwego takiego jak głowa i szyja, których obrzęk może znacząco utrudnić oddychanie [2]. Cięższy przebieg charakteryzuje uogólnione reakcje alergiczne, których objawy rozwijają się zaraz po użądleniu, najczęściej w ciągu kilku minut [2,4]. Szczególny niepokój powinny budzić:

duszność,
ucisk w klatce piersiowej,
obrzęk języka, gardła, krtani,
zawroty głowy,
utrata przytomności,
nudności i wymioty,
pokrzywka obejmująca dużą powierzchnię skóry [1,3].

Szacuje się, że 1 na 300 osób w Europie doświadczy z różnych powodów wstrząsu anafilaktycznego czyli bardzo ciężkiej reakcji nadwrażliwości, która może prowadzić do zatrzymania akcji serca i oddechu [3,4].

Jak postępować w przypadku użądlenia?

Postępowanie zależy od ciężkości reakcji na użądlenie. W przypadku reakcji miejscowych, postaraj się jak najszybciej usunąć żądło i zdezynfekować miejsce ukłucia. Możesz również obłożyć je lodem lub zimnym kompresem aby złagodzić ból i zmniejszyć obrzęk. Uogólniona reakcja alergiczna i wstrząs anafilaktyczny jako stany zagrażające życiu wymagają większej uwagi [2]. Jeżeli zauważysz, że ktoś doświadcza wymienionych wyżej niepokojących objawów, pamiętaj o kilku podstawowych zasadach.

Jeżeli poszkodowany jest przytomny:

Priorytetem jest domięśniowe podanie adrenaliny. Chorzy, którzy doświadczyli anafilaksji w przeszłości, często noszą ze sobą autowstrzykiwacz (pen) lub ampułkostrzykawkę. Adrenalinę podaje się w przednio-boczną część uda, a jej skuteczność jest największa zaraz po wystąpieniu objawów.
Pomóż poszkodowanemu przyjąć optymalną dla niego pozycję. Pozycja leżąca z uniesionymi do góry nogami poprawia krążenie, natomiast jeżeli główną dolegliwością jest duszność, chorzy powinni przyjąć pozycję półleżącą. Kobiety w zaawansowanej ciąży powinny być położone na lewym boku.
Wezwij pomoc! Nawet jeśli objawy ustępują, poszkodowani powinni trafić do szpitala na obserwację ze względu na ryzyko wystąpienia tzw. późnej fazy reakcji lub przedłużającej się anafilaksji
Pamiętaj, aby regularnie oceniać przytomność poszkodowanego! [2,4]

Jeżeli poszkodowany jest nieprzytomny:

Koniecznie oceń czy chory oddycha. Udrożnij drogi oddechowe przez odchylenie głowy do tyłu i uniesienie podbródka. W ciągu 10 sekund postaraj się wysłuchać i/lub wyczuć obecność oddechu, obserwuj również ruchy klatki piersiowej.

Jeżeli chory nie oddycha - natychmiast zadzwoń na 999 lub 112 i rozpocznij resuscytację uciskając klatkę piersiową w tempie 100-120 uciśnięć na minutę. Jeżeli jesteś przeszkolony - co 30 uciśnięć wykonaj 2 oddechy ratownicze. Jeżeli to możliwe, poproś kogoś aby poszukał AED [4,5].

Jeżeli poszkodowany jest nieprzytomny, ale oddycha, ułóż go w pozycji bezpiecznej. Wezwij pomoc i poszukaj czy ma przy sobie adrenalinę, którą mógłbyś mu podać. Pamiętaj, aby regularnie oceniać, czy chory oddycha [4].

Jak można uniknąć użądlenia?

Najlepszym sposobem na zmniejszenie ryzyka ciężkiej reakcji alergicznej jest unikanie czynników ją wywołujących. Oczywiście, nie zawsze będzie to możliwe, jednak szczególnie w okresie wiosenno-letnim warto przestrzegać kilku zasad. Przyciągać owady mogą na przykład spożywane na świeżym powietrzu posiłki i słodkie napoje. Należy ograniczyć użycie perfum i unikać bardzo kolorowych, jaskrawych ubrań, w szczególności fioletowych, ciemnoniebieskich i zielonych. Ryzyko użądlenia zwiększa także chodzenie boso po trawie czy łące.

Pamiętaj, aby w razie kontaktu z owadem unikać nerwowych, gwałtownych ruchów, które mogą sprowokować go do ataku [1].

Podsumowanie

Użądlenia owadów takich jak osy czy pszczoły mogą być nieprzyjemne, ale zazwyczaj nie stanowią zagrożenia dla zdrowia. Zdarzają się jednak ciężkie reakcje, które wymagają pilnej pomocy medycznej. Pamiętaj, że znajomość zasad pierwszej pomocy może uratować komuś życie [1].