Ostre, okresowe i przetrwałe alergiczne zapalenie spojówek

Alergiczne zapalenie spojówek – rodzaje i postacie kliniczne

Choroba ta rozwija się na podłożu reakcji alergicznej na szereg różnych czynników. Najczęściej alergenami wywołującymi alergiczne zapalenie spojówek są: pyłki traw, drzew i chwastów, roztocza kurzu domowego oraz pleśnie, a także sierść zwierząt domowych [2,4].

Ze względu na czas występowania objawów, wyróżniamy:

• ostre alergiczne zapalenie spojówek,
• okresowe alergiczne zapalenie spojówek – inaczej zwane też sezonowym,
• przewlekłe (czyli przetrwałe) alergiczne zapalenie spojówek [1,2,3].

Istnieje również tzw. zawodowe alergiczne zapalenie spojówek – objawy w obrębie narządu wzroku związane są z narażeniem na uczulające lub drażniące substancje, które występują w miejscu pracy [2,3]. Czynnikami wywołującymi zawodowe alergiczne zapalenie spojówek mogą być mąka, lateks, alergeny pochodzenia zwierzęcego (np. sierść zwierząt laboratoryjnych), alergeny roślinne oraz różne substancje chemiczne, m.in. akrylany, barwniki, dizocyjaniany [2].

Ostre alergiczne zapalenie spojówek

Ostre zapalenie spojówek pojawia się zwykle po kontakcie z dużą ilością alergenów lub substancji drażniących oko [5]. Do objawów tego rodzaju alergicznego zapalenia spojówek należą:

• przekrwienie,
• obrzęk (może być tak nasilony, że doprowadza do zmniejszenia szpary powiekowej,
• silne łzawienie oka,
• świąd [1,3].

Ostre alergiczne zapalenie spojówek może pojawić się u ludzi w każdym wieku, najczęściej jednak dotyka dzieci [1]. 

Sezonowe alergiczne zapalenie spojówek

Najczęściej rozpoczyna się u dzieci w wieku 7-14 lat, ale może pojawić się nawet u niemowląt – jest to najczęstsza choroba oczu na podłożu alergicznym [1]. Ten typ zapalenia spojówek jest zwykle związany z alergią na pyłki roślin, zwłaszcza roślin wiatropylnych (trawy, drzewa, krzewy) i często współwystępuje z alergicznym nieżytem nosa [3,5]. Oprócz objawów ze strony narządu wzroku mogą pojawiać się niespecyficzne symptomy, takie jak: zmęczenie, uczucie rozbicia, bóle głowy, zaburzenia snu [5].

Przewlekłe alergiczne zapalenie spojówek

Czynnikami wywołującymi mogą być alergeny pochodzące ze środowiska domowego lub występujące w miejscu, pracy, np.: roztocza kurzu domowego, sierść zwierząt, lateks lub alergeny grzybów [1,3]. Objawy są niezbyt nasilone, ale występują przewlekle – zwykle przez cały rok, ich nasilenie może się zwiększać w niektórych sytuacjach (ekspozycja na większe natężenie alergenu, podrażnienie oczu) [3]. Szczególnie często zaostrzenie choroby obserwuje się jesienią [5]. Symptomy tej postaci zapalenia spojówek są podobne do sezonowego zapalenia spojówek, ale muszą trwać od co najmniej roku i występować przez cały rok [1].

Diagnostyka alergicznego zapalenia spojówek

Przy rozpoznawaniu alergicznego zapalenia spojówek należy zwrócić uwagę na objawy – świąd oraz przekrwienie naczyń spojówek to symptomy charakterystyczne dla alergii [5]. Lekarz zapyta też o inne choroby towarzyszące pacjentowi – zapalenie spojówek na podłożu reakcji uczuleniowej może występować u osób cierpiących na inne schorzenia alergiczne. Przykładowo, alergiczne zapalenie spojówek rozpoznaje się nawet u 96% osób, które chorują na alergiczny nieżyt nosa [5]!

W procesie diagnostycznym istotne będzie zidentyfikowanie czynnika, który wywołuje reakcję alergiczną. Lekarz okulista może w tym celu pobrać tzw. zeskrobiny spojówkowe [1,2]. Pomocne w rozpoznaniu mogą być także skórne testy alergiczne [1,5].

Alergiczne zapalenie spojówek – postępowanie i leczenie

Poprawę stanu oka można osiągnąć, zmniejszając narażenie na alergeny – gdyż to one są przyczyną pojawiania się objawów alergicznego zapalenia spojówek. Co można robić, by zmniejszyć ekspozycję na substancje uczulające?

• Ograniczyć przebywanie na zewnątrz w okresie pylenia (zwłaszcza przy słonecznej i wietrznej pogodzie);
• nosić okulary;
• myć ciało, twarz i włosy po powrocie do domu;
• przemywać oczy np. solą fizjologiczną lub preparatami sztucznych łez [5].

Istnieją różne farmakologiczne i niefarmakologiczne sposoby leczenia alergicznego zapalenia powiek – w trakcie wizyty, lekarz dobierze odpowiedni z nich lub kombinację różnych metod, które będą dostosowane do charakterystyki typu choroby i uwarunkowań danego pacjenta [4]. Terapia zależeć będzie m.in. od nasilenia objawów. W przypadku izolowanego alergicznego zapalenia spojówek stosuje się preparaty miejscowe – leki przeciwalergiczne podawane do worka spojówkowego (przede wszystkim w kroplach) [1,5]. Najlepiej, by środki podawane do oka nie zawierały konserwantów [5]. Preparaty sztucznych łez pomagają wypłukiwać alergeny z worka spojówkowego, a także stabilizują film łzowy (który jest zaburzony na skutek procesów chorobowych) [1].

W leczeniu ostrego zapalenia spojówek można zalecać zimne okłady lub przepłukiwanie oka (dokładniej: worka spojówkowego), np. preparatami sztucznych łez czy solą fizjologiczną) [1]. Jeśli takie postępowanie nie przyniesie efektu, można dołączyć leki przeciwhistaminowe (miejscowe lub doustne) [5].

Leki stosowane w terapii alergicznego zapalenia spojówek obejmują m.in.:

• leki przeciwhistaminowe (aplikowane miejscowo – do worka spojówkowego, lub ogólnie, np. przyjmowane w postaci tabletek)
• glikokortykosteroidy (podawane miejscowo oraz ogólnie),
• niesteroidowe leki przeciwzapalne, czyli NLPZ (miejscowo i ogólnie),
• leki immunosupresyjne [5].

Należy przyjmować tylko leki zalecone przez lekarza. Niektóre dostępne preparaty bez recepty mogą, przyjmowane w nadmiarze, prowadzić do wysuszenia oka czy zaostrzenia przewlekłych chorób oczu (np. jaskry) – dlatego nigdy nie należy leczyć zapalenia spojówek na własną rękę [5]!

Jeśli u pacjenta pojawia się także alergiczny nieżyt nosa, stosuje się również leki donosowe lub preparaty podawane ogólnoustrojowo (np. w tabletkach czy w formie iniekcji) [1]. U niektórych pacjentów (np. u osób z astmą) pomocna może się okazać tzw. immunoterapia swoista, polegająca na podskórnym podawaniu alergenów (popularnie określana mianem tzw. “odczulania”) [5].

Referencje:

1. A. Groblewska, Alergiczne zapalenie spojówek, Alergoprofil, 2011, Vol. 7, Nr 1, 11-15 https://www.journalsmededu.pl/index.php/alergoprofil/article/download/247/216
2. Pałczyński C.: Zawodowe alergiczne zapalenie spojówek. Alergia, 2011, 1: 30-32 
3. A. Grzybowski, Alergiczne zapalenia powiek, Przegląd Okulistyczny https://www.przegladokulistyczny.pl/alergiczne-zapalenia-powiek (data ostatniego dostępu: 16.09.2022r.) 
4. Labib BA, Chigbu DI. Therapeutic Targets in Allergic Conjunctivitis. Pharmaceuticals (Basel). 2022 Apr 28;15(5):547. doi: 10.3390/ph15050547. PMID: 35631374; PMCID: PMC9147625. 
5. Stanowisko grupy ekspertów PTA i PTO w sprawie diagnostyki i leczenia alergicznych chorób narządu wzroku, https://www.pta.med.pl/uploads/files/pl/strony/o-nas/sekcje-problemowe/sekcja-okulistyczna/Stanowisko_Grupy_Ekspertow_PTA_i_PTO_narzad_wzroku.pdf (data ostatniego dostępu: 16.09.2022r.)