Na czym polega krzywa insulinowa?

Czym jest insulina?

Insulina to jeden z produkowanych przez trzustkę hormonów, który w organizmie odpowiada za regulację zużycia spożytych wraz z jedzeniem składników, ze szczególnym ukierunkowaniem na magazynowanie energii. Skutkiem zwiększenia stężenia insuliny jest obniżenie poziomu glukozy (cukru) we krwi i odwrotnie – wzrost glikemii (poziomu glukozy we krwi) prowadzi do zwiększonego uwalniania insuliny.

Zarówno zbyt wysoki, jak i zbyt niski poziom insuliny we krwi jest stanem nieprawidłowym. Wynika to z faktu, że insulina pomaga zapewnić komórkom odpowiednią ilość składników pozwalających na uzyskanie energii.

Insulinooporność a krzywa insulinowa

Jako insulinooporność należy rozumieć stan, w którym celem utrzymania prawidłowego stężenia glukozy we krwi, organizm wydziela większą ilość insuliny [2]. Skutkuje to zmniejszeniem wrażliwości poszczególnych komórek (np. tłuszczowych, mięśniowych czy hepatocytów – komórek wątroby) na działanie tego hormonu, a następnie do stałego, zbyt wysokiego poziomu insuliny we krwi [2]. 

Nie jest to choroba w zasadniczym tego słowa znaczeniu, czemu dowodzi na przykład fakt, że nie jest uwzględniona w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10. Bez wątpienia stanowi jednak zaburzenie czynnościowe,, które ma negatywne skutki zdrowotne. Więcej informacji na ten temat przedstawiamy w artykule Insulinooporność – istotny problem czy modna choroba?.

Jak podkreślają specjaliści, prawidłowe, referencyjne wartości stężenia insuliny określono jedynie dla stanu na czczo. Zakłada się, że w takim przypadku zawartość hormonu w pobranej krwi powinna mieścić się w zakresie 3-25 μIU/ml, choć niektórzy wskazują, że nie powinna ona przekraczać 10 μIU/ml [2]. Nie ustalono natomiast norm stężenia insuliny we krwi po posiłkach ani w czasie badania OGTT (“krzywej cukrowej”). 

Eksperci podkreślają, że choć hiperinsulinemia (czyli zbyt wysoki poziom insuliny we krwi) jest związana ze wzrostem ryzyka rozwoju różnego rodzaju chorób, to u większości osób jest ona konsekwencją nadwagi i otyłości, więc leczenie ukierunkowane powinno być na zmniejszenie masy ciała [2], czyli zmianę stylu życia – modyfikację diety oraz zwiększenie aktywności fizycznej.

Na czym polega badanie krzywej insulinowej?

“Krzywa insulinowa” (lub “insulina po obciążeniu”) to badanie, które z perspektywy pacjenta można opisać jako poszerzenie badania OGTT. Badanie “krzywej cukrowej” rozpoczyna się od zmierzenia poziomu glukozy we krwi na czczo, następnie konieczne jest spożycie napoju, w którym rozpuszczono 75 gramów glukozy; po upływie dwóch godzin odbywa się kolejny pomiar glikemii.

W przypadku tak zwanej “krzywej insulinowej” dodatkowy pomiar przeprowadza się po godzinie od spożycia glukozy, a w każdym z wymienionych punktów w czasie badania oznacza się dodatkowo stężenie insuliny we krwi. Samo przeprowadzenie pomiarów nie różni się więc niczym istotnym od standardowej “krzywej cukrowej”.

Jak przygotować się do badania krzywej insulinowej?

Badanie poziomu insuliny po obciążeniu glukozą wymaga przeprowadzenia rano, na czczo, po całonocnym odpoczynku. Dodatkowo wymagane jest spożywanie posiłków o normalnej zawartości węglowodanów (takiej jak zawsze; niezmodyfikowanej z powodu badania) przez co najmniej trzy dni poprzedzające procedurę.

Obejmuje ona trzykrotne pobranie krwi żylnej (na czczo, po godzinie od spożycia glukozy oraz po dwóch godzinach od spożycia glukozy) z każdorazowym oznaczeniem stężenia cukru i insuliny. 

Dwie godziny, które poświęca się na badanie, należy spędzić w punkcie pobrań. Nie powinno się wówczas spożywać żadnego jedzenia, podejmować jakiegokolwiek wysiłku fizycznego ani palić papierosów. 

Czy wykonywanie krzywej insulinowej jest zasadne?

Jak podkreślają specjaliści, nie ustalono wartości referencyjnych (prawidłowych, docelowych) dla poziomu insuliny we krwi po posiłkach, również w warunkach badania obciążenia glukozą (OGTT) [2]. Zakłada się, że insulina powinna być wydzielana w ilości, która pozwala na zapobieganie nadmiernemu wzrostowi poziomu cukru we krwi [2]. 

Eksperci zwracają uwagę, że oznaczone w tym badaniu wartości nie powinny wpływać na decyzje dotyczące leczenia czy postępowania klinicznego, nie ma więc powodu, aby samodzielnie decydować się na wykonanie takiego badania. Jeśli podejrzewasz u siebie jakąkolwiek chorobę, zgłoś się do lekarza Podstawowej Opieki Zdrowotnej i przedstaw swoje obawy, aby mógł zlecić Ci badania i odpowiednio je zinterpretować. “Suche liczby” na wydruku z laboratorium nie pozwalają bowiem na wyciągnięcie odpowiednich wniosków.

Należy jednak pamiętać, że występująca na czczo hiperinsulinemia (czyli zbyt wysoki poziom insuliny we krwi) jest przejawem zaburzeń metabolicznych, które z kolei świadczą o nadwadze i otyłości [2]. 

Badając poziom insuliny we krwi – zarówno na czczo, jak i w ramach “krzywej insulinowej” – należy pamiętać, że na stężenie tego hormonu we krwi ma wpływ wiele stanów, nie tylko poziom aktywności fizycznej i dieta, ale także przyjmowanie niektórych leków. Pamiętaj więc, aby nie interpretować tego typu badań samodzielnie, tylko zgłosić się do lekarza.

Wskaźnik HOMA-IR oraz wskaźnik Matsuda

Wskaźnikami często wykorzystywanymi w kontekście diagnostyki insulinooporności są HOMA-IR oraz wskaźnik Matsuda. Wskaźnik HOMA-IR obrazuje stosunek stężenia glukozy oraz insuliny we krwi na czczo, jednak sam w sobie nie pozwala na postawienie diagnozy insulinooporności [2]. Wskaźnik Matsuda oblicza się natomiast na podstawie zestawiania ze sobą poziomu insuliny oraz glukozy w czasie (np. w ramach wykonanej wcześniej “krzywej insulinowej”).

Podsumowanie

Insulina to produkowany przez trzustkę hormon, którego działanie przejawia się między innymi obniżaniem poziomu glukozy we krwi. Często obserwowanym stanem, którego nie należy rozumieć jako choroby w ścisłym tego słowa znaczeniu, jest insulinooporność, czyli zmniejszenie wrażliwości komórek na działanie insuliny. Warto jednak pamiętać, że wartości referencyjne stężenia insuliny we krwi po posiłku lub spożyciu glukozy nie są jasno określone, a zatem poprawnie je zinterpretować może tylko lekarz. 

Referencje

1. Mastrototaro, L., & Roden, M. (2021). Insulin resistance and insulin sensitizing agents. Metabolism: clinical and experimental, 125, 154892. https://doi.org/10.1016/j.metabol.2021.154892
2. Czupryniak L., Szymańska-Garbacz E., Szczepanek-Parulska E., Ruchała M., Płaczkiewicz-Jankowska E.: Insulinooporność w pytaniach i odpowiedziach. Insulinooporność jako pseudochoroba – powszechny problem w gabinecie diabetologa i endokrynologa. Med. Prakt., 2022; 1: 88–100