Endoskopia

Obecnie możliwe jest wykonanie endoskopii wielu części ciała w tym:

1. Układu oddechowego:

• Bronchoskopie – badanie polegające na wprowadzeniu endoskopu do wnętrza dróg oddechowych – tchawicy oraz oskrzeli. W tym celu wykorzystuje się giętki wziernik – fiberoskop – dlatego badanie to nazywa się również bronchofiberoskopią. W trakcie badania oprócz uwidocznienia dróg układu oddechowego możliwe jest również pobranie materiału do badań histologicznych, bakteriologicznych czy też cytologicznych.
• Laryngoskopia – uwidocznienie krtani przy pomocy giętkiego endoskopu wprowadzanego przez nos (laryngoskopia bezpośrednia). Powszechnie stosowane badanie przez laryngologów umożliwia wizualną ocenę gardła, krtani oraz nagłośni. Możliwe jest również nieinwazyjne przeprowadzenie badania gardła, tylnej części krtani oraz języka przy pomocy światła oraz lusterka czołowego – laryngoskopia pośrednia.

2. Przewód pokarmowy:

• Gastroskopia – jest to badanie endoskopowe górnego odcinka przewodu pokarmowego. Badanie polega na wprowadzeniu giętkiego wziernika przez jamę ustną i wziernikowanie górnego odcinka przewodu pokarmowego. Możliwe jest badanie różnych wysokości, w związku z czym wyróżniamy:
  • Ezofagoskopia – wziernikowanie przełyku
  • Gastroskopia – wziernikowanie żołądka
  • Gastroduodenoskopia – wziernikowanie żołądka oraz dwunastnicy
  • Intenstinoskopia – wziernikowanie jelita czczego

Najczęstszym przeprowadzanym badaniem jest gastroskopia. W trakcie badania oprócz wizualizacji górnego odcinka przewodu pokarmowego możliwe jest również pobranie wycinków do badania histopatologicznego, wykonanie testu ureazowego.

• Kolonoskopia –badanie endoskopowe całego jelita grubego, w zależności od wysokości wziernikowania wyróżnia się:
  • Anoskopia – koniec odbytu
  • Rektoskopia – wziernikowanie odbytnicy
  • Sigmoidoskopia – wziernikowanie esicy

Podobnie jak w przypadku gastroskopii oprócz wizualizacji możliwe jest również pobieranie wycinków do badań, a także usuwanie polipów.

Oprócz tych badań do endoskopii zalicza się również:

• Artroskopie – badanie endoskopowe stawów
• Kolposkopie – badanie pochwy wraz z szyjką macicy
• Laparoskopia – badania jamy brzusznej
• Cystoskopia – wziernikowanie cewki moczowej, pęcherza moczowego, moczowodów oraz stercza (u mężczyzn) 

Przygotowanie do badania

Przygotowanie się do badania uzależnione jest od rodzaju wykonywanego badania. Każdorazowo przed przystąpieniem do badania należy zasięgnąć dokładnych informacji o zasadach przygotowania się do badania w miejscu, w którym to badanie będzie wykonywane. W przypadku gastroskopii konieczne jest bycie na czczo (co najmniej 8 godzin bez jedzenia). Dodatkowo przez 4 godziny nie należy pić, żuć gumy oraz palić papierosów.

Przygotowanie do bronchoskopii obejmuje zakaz jedzenia i picia przez 6 godzin przed badaniem oraz 24 godziny palenie papierosów, picia alkoholu oraz stosowanie innych używek.

Kolonoskopia jest badaniem, które wymaga od pacjenta największego przygotowania, gdyż do prawidłowego przeprowadzenia tego badania konieczne jest oczyszczenie jelita grubego. W związku z tym na 3 dni przed planowanym badaniem konieczne jest przejście na dietę lekkostrawną ograniczając owoce pestkowe oraz warzywa. W przeddzień badania należy zjeść jedynie śniadanie. W przeddzień należy również rozpocząć przyjmowanie środków przeczyszczających z dużą ilością wody. W dniu badania konieczne jest pozostanie na czczo.

Artroskopia, cystoskopia nie wymagają specjalnego przygotowania.

Badania endoskopowe wykonywane są przez lekarzy specjalistów w danej dziedzinie, w której określone badanie ma zastosowanie np. cystoskopia – urolog, laryngoskopia – otolaryngolog itp.

Więc aby takie zabiegi mogły być wykonane należy udać się na wizytę do poradni specjalistycznej. Spośród wszystkich badań bezpośrednie skierowanie na konkretne badanie lekarz podstawowej opieki zdrowotnej może wydać na gastroskopię oraz kolonoskopię.

Wskazania do wykonania gastroskopii oraz kolonoskopii

Wskazania do wykonania gastroskopii obejmują objawy sugerujące choroby górnego odcinka pokarmowego:

• Zgaga
• Trudności z przełykaniem
• Bóle w nadbrzuszu
• Objawy dyspeptyczne (odbijanie, nudność, wymioty, uczucie pełności po posiłku
• Smoliste stolce
• Krwawe wymioty
• Dodatni test na krew utajoną w kale

Należy również wspomnieć o tzw. Objawach alarmowych, kiedy to wykonanie gastroskopii powinno być w trybie przyśpieszonym i obejmują one:

• Niezamierzony spadek masy ciała, bez innych uchwytnej przyczyny
• Silny ból brzucha w nadbrzuszu, zwłaszcza w nocy
• Trudności z przełykaniem
• Brak apetytu
• Niedokrwistość, utrzymujące się niedobory żelaza

Gastroskopia ma zastosowaniem również w leczeniu i wykonuje się w przypadku żylaków przełyku, zatamowaniu krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego czy też usunięciu ciała obcego z przełyku lub żołądka.

Wskazania do kolonoskopi obejmują objawy wskazujące na dysfunkcję dolnego odcinka przewodu pokarmowego, zwłaszcza jelita grubego i obejmują:

• Nasilające się biegunki o nieustalonej przyczynie
• Niezamierzona utrata masy ciała
• Krew w stolcu
• Dodatni test na krew utajoną w kale
• Bóle brzucha o nieustalonej przyczynie
• Niedokrwistość z niedoboru żelaza, bez ustalonej przyczyny
• Podejrzenie nowotworu jelita grubego
• Podejrzenie nieswoistych zapaleń jelit (choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego)

Do przyczyn terapeutycznych zaliczamy:

• Usunięcie polipa
• Hamowanie krwawienia z dolnego odcinka przewodu pokarmowego
• Usuwanie ciał obcych

Konsultacja: dr hab. n. med. Agnieszka Mastalerz-Migas; prof. UMW 

Bibliografia

1. Wiercińska, L.M. Gastroskopia: wskazania, przygotowanie i przebieg badania Available online: https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/51054,gastroskopia (accessed on 2 July 2022).
2. Tomaszewski, L.M. Kolonoskopia Available online: https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/51056,kolonoskopia (accessed on 2 July 2022).
3. Piotr Gajewski, Andrzej Szczeklik, Interna Szczeklika 2021