Uzależnienie od alkoholu, picie szkodliwe, picie ryzykowne - czym są i jak sobie pomóc?

Kilka definicji - czym różni się alkoholizm od picia szkodliwego?

Osoba, które pije ryzykownie, spożywa alkohol w nadmiernej ilości, jednak jego konsumpcja nie doprowadziła jeszcze do szkody zdrowotnej.

Z kolei ktoś, kto pije szkodliwie, w wyniku spożycia alkoholu doświadcza takich uszczerbków - zarówno fizycznych, jak i psychicznych (np. urazy, zaburzenia nastroju, problemy w pracy spowodowane niemożnością skupienia się i “kacem”). Osoba pijąca szkodliwie nie spełnia jednak kryteriów uzależnienia od alkoholu.

Uzależnienie od alkoholu stwierdza się, jeśli w ciągu ostatniego roku występowały minimum trzy z poniższych objawów:

• przemożna potrzeba picia (tzw. “głód” picia),
• niemożność kontroli zachowań związanych z piciem (np. spożywanie alkoholu mimo podjęcia decyzji o zachowaniu abstynencji),
• w przypadku przerwy od picia - wystąpienie objawów abstynencyjnych,
• zwiększona tolerancja na alkohol,
• przekładanie picia alkoholu nad zainteresowania i przyjemności,
• spożywanie alkoholu mimo świadomości jego szkodliwości [4].

Wpływ alkoholu na organizm i mechanizm uzależnienia

Za rzadko w przekazach na temat alkoholu zawiera się podstawowy fakt, mianowicie że każda ilość przyjętego przez nas alkoholu jest szkodliwa dla ciała.

Etanol wywiera toksyczny wpływ niemal na każdą strukturę naszego organizmu. Zajmuje też niechlubne trzecie miejsce na liście populacyjnych czynników ryzyka dla zdrowia (po paleniu tytoniu i nadciśnieniu tętniczym). Do przykładowych szkodliwych działań alkoholu na organizm należą: zmiany zanikowe mózgu, stany zapalne trzustki i wątroby, ostra niewydolność nerek, zaburzenia miesiączkowania, zmniejszenie jakości nasienia, bezsenność, depresja [5].

Dlaczego w takim razie uzależniamy się od tak szkodliwej substancji? Podstawą rozwoju uzależnienia jest wzmacniające działanie alkoholu na tzw. układ nagrody; po spożyciu doznajemy krótkotrwałego uczucia przyjemności w wyniku wydzielenia się substancji zwanej dopaminą. W ten sposób nasz mózg zapamiętuje moment spożycia alkoholu jako coś przyjemnego i chce doświadczyć go raz jeszcze. Niestety, w parze idzie rozwój coraz większej tolerancji - wraz z regularnym przyjmowaniem alkoholu do osiągnięcia nagradzającego uczucia przyjemności potrzebna jest coraz większa jego ilość.

Jak rozpoznać, że picie alkoholu staje się problemem?

Jeśli zauważysz u siebie lub u osoby ze swojego otoczenia następujące zjawiska i zachowania:

• picie alkoholu staje się częste i nadmierne, a stan upojenia staje się za każdym razem coraz mocniejszy, występują epizody utraty pamięci (“urwania się filmu”),
• alkohol spożywany jest w celu poprawy nastroju, poradzenia sobie z problemami i trudnymi emocjami lub uśmierzenia bólu,
• nadmierne przywiązywanie wagi do spożywania alkoholu (spotkanie towarzyskie nie może być udane bez picia, krytykowanie i wyśmiewanie osób, które zachowują abstynencję),
• bliscy zaczynają zauważać problem i zwracać uwagę na nadmierne picie danej osoby,
• “klinowanie”, czyli picie alkoholu w celu zmniejszenia przykrych objawów zatrucia nim (“kaca”),
• alkohol spożywają osoby, u których jest on przeciwwskazany, w tym nieletni, kobiety ciężarne i karmiące, przyjmujące leki wchodzące w interakcję z alkoholem czy prowadzące pojazdy,
• kontynuowanie regularnego spożywania alkoholu mimo negatywnych konsekwencji,

to znaczy, że picie alkoholu zaczyna sprawiać problem, któremu należy się przyjrzeć i być może zgłosić się po pomoc. Gdzie i jak zacząć?

Leczenie uzależnienia od alkoholu w praktyce

Działania prewencyjne przyniosą najwięcej korzyści, jeśli zostaną wdrożone na etapie picia szkodliwego, kiedy nie doszło jeszcze do rozwoju uzależnienia. Pierwszym krokiem może być szczera rozmowa z bliską, zaufaną osobą, a następnie lekarzem rodzinnym, który pomoże ocenić skalę problemu i wskaże opcje terapeutyczne.

Należą do nich m.in.:

• programy ograniczania picia (tzw. POP),
• psychoterapia uzależnień,
• spotkania Wspólnoty Anonimowych Alkoholików (https://aa24.pl/pl; ostatni dostęp: 2.01.2022).

Opcji pomocy, w tym bezpłatnej, jest wiele; listę placówek udzielających wsparcia zarówno osobom ubezpieczonym, jak i nieubezpieczonym, publikuje PARPA: http://www.parpa.pl/index.php/placowki-lecznictwa (ostatni dostęp: 2.01.2022).

Warto wiedzieć, że nawet mała redukcja konsumpcji alkoholu jest korzystna dla zdrowia. Ważne jest także, aby nie zostać samemu z problemem alkoholowym. 

PAMIĘTAJ!

Ilość alkoholu, która niesie ze sobą minimalne ryzyko (choć, jak pisaliśmy wyżej, każda jest toksyczna dla organizmu):

• dla kobiet - 3 standardowe porcje/dzień (w tym maksymalnie 7/tydzień z zachowaniem minimum 2 dni abstynencji);
• dla mężczyzn - 4 standardowe porcje/dzień (maksymalnie 14/tydzień z zachowaniem minimum 2 dni abstynencji).

Standardowa porcja alkoholu to 10 g czystego etanolu; znajduje się przykładowo w:

• ok. 250 ml piwa 5%,
• ok. 100 ml wina 12%,
• ok. 30 ml wódki 40%.

Jeśli masz problem z oceną swojego picia, możesz skorzystać z narzędzia do autodiagnozy, dostępnego na stronie PARPA: https://www.parpa.pl/index.php/szkody-zdrowotne-i-uzaleznienie/autodiagnoza (ostatni dostęp: 2.01.2022).

Referencje:

1. https://statystyka.policja.pl/st/ruch-drogowy/76562,wypadki-drogowe-raporty-roczne.html (ostatni dostęp: 2.01.2022)
2. https://bml.pl/edukacja/poradniki/po-czym-poznac-ze-mamy-do-czynienia-z-naduzywaniem-alkoholu-praktyczny-poradnik-i-kwestionariusz-diagnostyczny (ostatni dostęp: 2.01.2022)
3. https://www.parpa.pl/index.php/szkody-zdrowotne-i-uzaleznienie/picie-ryzykowne-i-szkodliwe (ostatni dostęp: 2.01.2022)
4. https://www.parpa.pl/index.php/szkody-zdrowotne-i-uzaleznienie/uzaleznienie (ostatni dostęp: 2.01.2022)
5. https://www.parpa.pl/index.php/szkody-zdrowotne-i-uzaleznienie/szkody-zdrowotne (ostatni dostęp: 2.01.2022)
6. https://bml.pl/artykuly/medycyna/picie-szkodliwe-problem-bagatelizowany-w-codziennej-praktyce-lekarskiej (ostatni dostęp: 2.01.2022)
7. Wojnar M., Medyczne aspekty uzależnienia od alkoholu, PARPA, Warszawa 2017