Przełyk Barretta – objawy, diagnoza, leczenie

Czym jest przełyk Barretta?

Przełykiem Barretta nazywany jest stan, w którym w końcowej części przełyku dochodzi do zastąpienia nabłonka wielowarstwowego płaskiego nierogowaciejącego nabłonkiem walcowatym obecnym w żołądku (tzw. metaplazja). Dochodzi do przesunięcia linii Z, będącej granicą między tymi dwoma typami nabłonka. Linia Z przesuwa się w górę przełyku, a jej przebieg staje się nieregularny, z wypustkami.

Ocenia się, że przełyk Barretta w krajach zachodnich dotyczy nawet 2–3% osób dorosłych. Wczesne wykrycie tej patologii jest niezwykle ważne, dlatego że uznawana jest ona za stan przedrakowy raka gruczołowego przełyku. Udowodniono, że metaplazja w przełyku zwiększa ryzyko wystąpienia raka przełyku o około 0,5% każdego roku. Odpowiednio wcześnie postawiona diagnoza pozwala na opóźnienie rozwoju lub nawet zapobiegnięcie wystąpienia tego nowotworu.

Przełyk Barretta – objawy

Trudno mówić o objawach przełyku Barretta ze względu na to, że stan ten sam w sobie jest bezobjawowy. Pacjenci zgłaszają jednak dolegliwości typowe dla choroby refluksowej przełyku (dyskomfort, zgaga, pieczenie, palenie, kaszel, chrypka, bóle w nadbrzuszu, cofanie się treści pokarmowej) – z tego powodu poddawani są badaniom endoskopowym, podczas których rozpoznaje się przełyk Barretta.

Do objawów alarmowych, które powinny wzbudzić wzmożoną czujność pacjenta i lekarza, należą przede wszystkim dysfagia, czyli utrudnione przełykanie, oraz utrata masy ciała. Objawy te mogą wskazywać na zwężenie światła przełyku lub rozwój nowotworu.

Przełyk Barretta – przyczyny i czynniki sprzyjające

Uważa się, że przełyk Barretta stanowi konsekwencję długo trwającej, nieleczonej bądź źle leczonej choroby refluksowej przełyku. Do czynników ryzyka należą:

• płeć męska,
• wiek > 50 lat,
• rasa biała,
• obecność przepukliny rozworu przełykowego,
• otyłość,
• dodatni wywiad rodzinny (przełyk Barretta lub gruczolakorak u krewnego w najbliższej rodzinie).

Choroba ta najczęściej dotyczy mężczyzn po 50. roku życia. Mimo że w chorobie refluksowej przełyku nie zaleca się rutynowo badań endoskopowych górnego odcinka przewodu pokarmowego u każdego pacjenta, to wieloletni wywiad choroby refluksowej u mężczyzny po 50. roku życia stanowi zdecydowane wskazanie do poszerzenia diagnostyki.

Diagnostyka i rozpoznanie przełyku Barretta

Przełyk Barretta diagnozowany jest podczas badania endoskopowego, w którym uwidacznia się ogniska metaplazji powyżej linii Z. Podczas gastroskopii pobiera się wycinki tkankowe, które następnie zostają poddane ocenie histopatologicznej. Na podstawie raportu patomorfologa stawia się ostateczne rozpoznanie.

Gastroskopia nie zawsze pozwala na postawienie rozpoznania przełyku Barretta. Wynik badania może być zamaskowany w przypadku zaawansowanego stanu zapalnego przełyku. Wówczas należy powtórzyć endoskopię po 8 tygodniach intensywnego leczenia lekami zobojętniającymi treść żołądkową (leki z grupy inhibitorów pompy protonowej).

Przełyk Barretta a nowotwór

Przełyk Barretta jest uznawany za istotny czynnik ryzyka rozwoju raka gruczołowego przełyku. W stosunku do populacji ogólnej ryzyko rozwoju tego nowotworu u osób z przełykiem Barretta jest 30–50 razy większe. Długotrwała choroba refluksowa przełyku o znacznym nasileniu, nieleczona prawidłowo znacznie zwiększa ryzyko rozwoju raka gruczołowego przełyku. Istotnymi i modyfikowalnymi czynnikami sprzyjającymi rozwojowi tego nowotworu są palenie papierosów i otyłość (szczególnie brzuszna).

Leczenie przełyku Barretta

Pacjenci z przełykiem Barretta wymagają stałego leczenia farmakologicznego. Lekami pierwszego wyboru są tzw. inhibitory pompy protonowej, hamujące wydzielanie kwasu solnego w żołądku. W populacji ogólnej leki z tej grupy stosuje się w okresie zaostrzenia objawów choroby refluksowej przełyku. W przypadku pacjentów z przełykiem Barretta leczenie powinno być stosowane w sposób ciągły, raz dziennie, nawet jeżeli nieprzyjemne objawy w danym momencie nie występują. Udowodniono, że chorzy przyjmujący te leki mają zdecydowanie niższe ryzyko przebudowy nowotworowej w porównaniu z pacjentami, u których zrezygnowano z tej terapii.

Przełyk Barretta – dieta i nawyki żywieniowe

Zalecenia dotyczące diety i nawyków żywieniowych są tożsame z zaleceniami dla pacjentów z chorobą refluksową przełyku. Zaleca się:

• utrzymywanie prawidłowej masy ciała – otyłość sprzyja chorobie refluksowej przełyku i jest czynnikiem ryzyka rozwoju przełyku Barretta;
• rezygnację z używek: alkoholu, papierosów – palenie jest istotnym czynnikiem ryzyka rozwoju raka gruczołowego przełyku;
• spożywanie posiłków w regularnych odstępach czasu, unikanie przejadania się, a bezpośrednio po jedzeniu – unikanie aktywności fizycznej czy przebywania w pozycji leżącej;
• stosowanie diety lekkostrawnej (np. diety śródziemnomorskiej, tzn. o dużej zawartości warzyw, produktów pełnoziarnistych, ryb, oliwy z oliwek);
• unikanie spożywania kwaśnych (owoce cytrusowe, soki, napoje gazowane, także woda gazowana) i bogatotłuszczowych produktów i posiłków;
• spożywanie ostatniego posiłku na 3–4 godziny przed snem.

Co szczególnie interesujące, nie wykazano negatywnego wpływu kawy na nasilenie choroby refluksowej przełyku.

Przełyk Barretta – rokowania

Pacjenci z rozpoznanym przełykiem Barretta powinni być poddawani kontrolnym badaniom endoskopowym z pobraniem biopsji zgodnie z aktualnymi wytycznymi towarzystw gastroenterologicznych. Ich częstotliwość zależna jest od długości segmentu metaplastycznego, obecności i stopnia nasilenia dysplazji. W zależności od wyniku badań endoskopowych i histopatologicznych podejmuje się próby leczenia inwazyjnego (ablacja, resekcja) w celu zapobiegania dalszej przebudowie przełyku i w konsekwencji rozwojowi raka.

Piśmiennictwo:

1. Gąsiorowska A, Janiak M, Waśko-Czopnik D i wsp. Postępowanie u pacjentów z objawami choroby refluksowej przełyku – rekomendacje dla lekarzy rodzinnych. Lekarz POZ 2019; 5(3): 245–265.
2. Świdnicka‑Siergiejko A, Marek T, Waśko‑Czopnik D i wsp. Postępowanie diagnostyczno‑terapeutyczne w chorobie refluksowej przełyku. Konsensus Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii 2022. Med Prakt 2022; 6: 38–74.
3. Szczeklik A. Interna Szczeklika 2023. Medycyna Praktyczna, Warszawa 2023.