Kolka jelitowa u dorosłych – o czym świadczy?

Kolkowy ból brzucha – czyli jaki?

Kolkowe bóle brzucha u dorosłych są zazwyczaj problemem przewlekłym, a więc pacjenci zmagają się z nimi przez dłuższy czas. Jednak pojedynczy napad bólu pojawia się typowo nagle i charakteryzuje się średnim lub silnym natężeniem. Rzadko występuje jako izolowany objaw. Przeważne cierpiący na skurczowe bóle brzucha pacjenci zgłaszają również występowanie minimum jednej z następujących dolegliwości: 

• uczucie pełności w jamie brzusznej, 
• wzdęcia lub gazy, 
• zaparcie stolca lub biegunki. 

Występowanie takiej konstelacji objawów w pierwszej kolejności skłania do podejrzenia zespołu jelita drażliwego. 

Zespół jelita drażliwego – co to jest?

Zespół jelita drażliwego (IBS, z ang. irritable bowel syndrome) jest przewlekłą chorobą jelita cienkiego i grubego, która uwarunkowana jest zaburzeniami funkcjonalnymi. Oznacza to, że dolegliwości wynikają z nieprawidłowej pracy, a nie budowy jelita. Do jego objawów należą przede wszystkim bóle brzucha i zmiana rytmu wypróżnień. 

Uważa się, że IBS dotyka w głównej mierze kobiety, szczególnie te z zaburzeniami lękowymi, depresją lub stosujące antybiotyki. Zaburzenia psychiczne (objawy lękowe, depresja, zaburzenia osobowości) występują nawet u 9 z 10 osób zmagających się z zespołem jelita drażliwego [2].

Według kryteriów diagnostycznych zespołu jelita drażliwego do jego zdiagnozowania konieczne jest występowanie bólu brzucha, typowo o skurczowym charakterze, zazwyczaj w podbrzuszu i lewym dolnym kwadrancie brzucha, prawie nigdy nie wybudzającego w nocy. Ponadto, u chorych występują zaburzenia rytmu wypróżniania pod postacią biegunek, zaparć lub obydwu naprzemiennie. 

Część pacjentów zgłasza również inne objawy: 

• wzdęcia, 
• domieszkę śluzu w kale, 
• zaburzenia nastroju, 
• lęk, 
• stany depresyjne, 
• przewlekłe uczucie zmęczenia,
• ból głowy. 

Niektórzy skarżą się również na nudności z lub bez wymiotów oraz zgagę. 

Zespół jelita drażliwego – diagnostyka

Chociaż dolegliwości występujące w zespole jelita drażliwego są uciążliwe, to sama choroba ma dobre rokowanie i nie prowadzi do poważnych następstw zdrowotnych. W przypadku wystąpienia wymienionych objawów należy jednak zgłosić się do lekarza, który zleci odpowiednią diagnostykę celem wykluczenia innych schorzeń mogących powodować podobne symptomy. 

Do podstawowej diagnostyki należą: 

• badanie krwi, w tym w kierunku celiakii; 
• oznaczenie kalprotektyny w kale (u osób <50 roku życia z biegunką) 
• kolonoskopia – w przypadku pacjentów powyżej 50. roku życia, ewentualnie powyżej 40. roku życia w przypadku dodatniego wywiadu rodzinnego w kierunku raka jelita grubego.

Kolonoskopia zalecana jest zawsze w przypadku wystąpienia gorączki, niezamierzonej utraty masy ciała, krwi w stolcu lub nieprawidłowości w badaniu fizykalnym. Wykonuje się ja także u pacjentów, u których wykazano zwiększony poziom kalprotektyny w kale oraz tych, u których podejrzewa się mikroskopowe zapalenie jelita grubego. 

W zależności od sytuacji klinicznej lekarz zlecić dodatkowe badania, w tym endoskopię górnego odcinka przewodu pokarmowego w przypadku podejrzenia celiakii. 

Choroby przypominające zespół jelita drażliwego

Chociaż zespół jelita drażliwego uważa się za zaburzenie czysto funkcjonalne, to może on współwystępować z innymi chorobami, które dają podobne objawy. Badanie endoskopowe ma na celu między innymi wykluczenie raka jelita grubego. W diagnostyce wyklucza się ponadto inne przyczyny przewlekłych biegunek oraz zaparć.

W przypadku biegunki konieczne jest wykluczenie między innymi: 

• biegunki związanej z zażywaniem leków czy przewlekłym nadużywaniem alkoholu;
• biegunki związanej z przyjmowaniem produktów spożywczych zawierających substancje słodzące takie jak sorbitol, ksylitol lub mannitol (takiej jak niektóre gumy do żucia i słodycze);
• zaburzeń wchłaniania w jelicie krętym, np. w przypadku zespołu rozrostu bakteryjnego, zapaleniu lub stanie po resekcji jelita krętego;
• nietolerancji laktozy; 
• celiakii;
• chorób zapalnych jelit (wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego i Crohna, mikroskopowe zapalenie jelita grubego);
• chorób pasożytniczych; 
• nadczynność tarczycy. 

W przypadku zaparcia konieczne jest wykluczenie między innymi: 

• zaparcia wywołanego przyjmowaniem leków; 
• choroby jelita grubego – oprócz nowotworów także uchyłkowatości jelita grubego czy zwężenia w przebiegu chorób zapalnych jelita; 
• chorób odbytu i odbytnicy (w tym zwężeń, nowotworów, uchyłków, guzków krwawniczych);
• guzów w obrębie miednicy mniejszej. 

Jaki lek na skurczowe bóle brzucha?

Podstawą leczenia zespołu jelita drażliwego – IBS – jest odpowiednia dieta, aktywność fizyczna i, w razie potrzeby, wsparcie psychologiczne. Zaleca się regularne spożywanie posiłków bogatych w błonnik, a za to ubogich w produkty zawierające duże ilości węglowodanów złożonych nierozkładających się w przewodzie pokarmowym lub pokarmów wzdymających (np. warzywa strączkowe, brukselka, kapusta). Nie poleca się także spożywania pokarmów słabo wchłanialnych i łatwo ulegających fermentacji, takich jak cukier stołowy, duże ilości owoców, miodu czy mleko krowie. W niektórych przypadkach korzystne może być czasowe wprowadzenie diety o małej zawartości fermentujących FODMAP (oligo-, di- i monosacharydów oraz polioli) lub diety bezglutenowej. 

W przypadku nasilonych objawów doraźną ulgę można uzyskać za pomocą leków. W przypadku kolkowego bólu brzucha stosuje się leki rozkurczowe, jak np. drotaweryna czy hioscyna. W leczeniu zaparć zaleca się m.in. makrogole, a w przypadku biegunek – ryfaksyminę lub loperamid. 

Konsultacja merytoryczna Lek. Mirosław Niedbała

Referencje

1. Quigley EM, Locke GR, Mueller-Lissner S, Paulo LG, Tytgat GN, Helfrich I, Schaefer E. Prevalence and management of abdominal cramping and pain: a multinational survey. Aliment Pharmacol Ther. 2006 Jul 15;24(2):411-9. doi: 10.1111/j.1365-2036.2006.02989.x. PMID: 16842469.
2. Skrzydło-Radomańska B, Szczepanek M, Bartnik W, “Zespół jelita drażliwego” w: Szczeklik A, Gajewski P (red.) “Interna Szczeklika, mały podręcznik 2020/2021”. Medycyna Praktyczna, 2020, str. 612 - 614
3. Talar-Wojnarowska R, Małecka-Wojciesko E, Eder P, Bartnik W, “Zaparcie” w: Szczeklik A, Gajewski P (red.) “Interna Szczeklika, mały podręcznik 2020/2021”. Medycyna Praktyczna, 2020, str. 115 - 120
4. Daniel P, Małecka-Wojciesko E, Szczepanek M., “Biegunka” w: Szczeklik A, Gajewski P (red.) “Interna Szczeklika, mały podręcznik 2020/2021”. Medycyna Praktyczna, 2020, str. 40 - 45.