Zerwanie więzadeł krzyżowych

Zerwanie więzadeł krzyżowych – informacje podstawowe

Stawy kolanowe są miejscem połączenia kości udowych z kośćmi podudzia. Elementy kostne są stabilizowane dodatkowo przez elementy miękkotkankowe zwane więzadłami. Dzięki temu staw kolanowy ma zarówno ruchomość w zakresie zginania i prostowania, jak i możliwość ruchów skrętnych. Więzadła krzyżowe to przebiegające wewnątrz stawu silne struktury tkanki łącznej, których funkcją jest utrzymywanie jego stabilności i umożliwienie szerokiego zakresu ruchów. Łączą kość udową z kością piszczelową w sposób trwały. W kolanie wyróżniamy więzadło krzyżowe przednie i tylne. Do uszkodzeń więzadeł dochodzi najczęściej w wyniku ruchów skrętnych w stawie kolanowym, które przekraczają fizjologiczny zakres.

Uszkodzenie więzadeł krzyżowych – epidemiologia

Uraz więzadła krzyżowego przedniego (ACL) jest jednym z najczęstszych urazów sportowych. Ze względu na specyficzną anatomię stawu kolanowego oraz różnice biomechaniczne zerwanie więzadła krzyżowego przedniego częściej dotyczy kobiet – ryzyko tego typu kontuzji w sporcie jest u nich 3–6 razy większe niż u mężczyzn. Sporty szczególnie predysponujące do tego urazu to piłka nożna oraz narciarstwo.

Uszkodzenia więzadła krzyżowego tylnego (PCL) zdarzają się znacznie rzadziej – nawet kilkadziesiąt razy rzadziej niż urazy ACL. Częstość urazów PCL jest zróżnicowana: stanowią one od 1% do 47% ostrych urazów więzadeł stawu kolanowego, a także są przyczyną około 3% wizyt ambulatoryjnych związanych z urazami kolana. PCL jest jednym z najsilniejszych więzadeł w kolanie, co czyni je wyjątkowo odpornym na uszkodzenia. Mechanizmy powodujące urazy tego więzadła są mniej powszechne i obejmują:

• bezpośredni uraz przedniej części zgiętego kolana, np. podczas wypadku samochodowego, gdy kolano uderza o deskę rozdzielczą;
• urazy związane z nadmiernym wyprostem;
• poważne urazy powodujące uszkodzenia wielowięzadłowe.

Rozpoznanie i leczenie urazów zależy od ich nasilenia oraz mechanizmu powstania, a często towarzyszą im inne uszkodzenia w obrębie stawu kolanowego.

Uszkodzenie więzadła więzadeł krzyżowych – przyczyny

Najczęstszą przyczyną uszkodzenia więzadeł krzyżowych, szczególnie więzadła krzyżowego przedniego (ACL), są urazy sportowe. Do zerwania ACL dochodzi na skutek skręcenia kolana przekraczającego jego fizjologiczny zakres ruchu. Typowym mechanizmem jest ustabilizowanie stopy na podłożu połączone z gwałtownym ruchem skrętnym tułowia.

Uszkodzenie więzadła krzyżowego tylnego (PCL) zdarza się znacznie rzadziej. Tego rodzaju uraz najczęściej występuje podczas wypadków komunikacyjnych, gdy podudzie zostaje zablokowane przez deskę rozdzielczą, a tułów gwałtownie przesuwa się ku przodowi.

Jednoczesne uszkodzenie obu więzadeł krzyżowych jest najrzadsze i wynika zwykle z gwałtownego zwichnięcia stawu kolanowego pod wpływem dużej siły, co prowadzi do widocznej deformacji stawu. Tego typu urazom często towarzyszy uszkodzenie powierzchni stawowych, a także naczyń i nerwów przebiegających do podudzia.

Uszkodzenie więzadeł krzyżowych – diagnostyka

W celu postawienia dokładnej diagnozy wykonuje się badania obrazowe, takie jak:

• RTG, aby wykluczyć złamania;
• USG stawu;
• rezonans magnetyczny (MRI), który pozwala na szczegółową ocenę więzadeł i innych struktur kolana.

Uszkodzeniom więzadeł krzyżowych mogą towarzyszyć urazy innych elementów kolana, takich jak łąkotki, więzadła poboczne, chrząstka stawowa, a także mięśnie. W takich przypadkach kompleksowa diagnostyka i leczenie są kluczowe dla przywrócenia pełnej funkcji stawu.

Zerwanie więzadeł krzyżowych – objawy

Objawy uszkodzenia i zerwania więzadeł krzyżowych pojawiają się już w momencie urazu. Zaliczamy do nich najczęściej silny ból, często obrzęk i uwypuklenie obrysu stawu. Często słyszalny jest charakterystyczny trzask w momencie uszkodzenia. Ból jest potęgowany przez obciążenie stawu. Urazy często prowadzą do krwawienia wewnątrzstawowego i powstawania krwiaka. Dochodzi do niestabilności stawu i zaburzenia jego ruchomości. Upośledzona funkcja stawu sprzyja uszkodzeniom powierzchni stawowych i może być przyczyną dalszych uszkodzeń elementów miękkotkankowych, a także nerwów i naczyń przebiegających w okolicy.

Zerwanie więzadeł krzyżowych – leczenie

Zerwanie więzadła najczęściej wymaga leczenia operacyjnego, ponieważ jego struktura rzadko ulega samoistnej regeneracji. Brak odpowiedniego leczenia może prowadzić do utrzymującej się niestabilności stawu, powtarzających się podwichnięć, ograniczenia ruchomości oraz przewlekłego bólu. Po zabiegu niezwykle ważny element terapii stanowi rehabilitacja, której celem jest przywrócenie funkcji stawu.

W przypadku zerwania więzadeł krzyżowych jedną z najczęstszych metod leczenia jest artroskopia z rekonstrukcją więzadła. Leczenie to ma na celu zapobieganie dalszym urazom śródstawowym oraz ochronę powierzchni stawowych, co pozwala zachować funkcję kolana. Więzadło krzyżowe przednie (ACL) zazwyczaj nie goi się samoistnie, podczas gdy w przypadku więzadła krzyżowego tylnego (PCL) efekty leczenia zachowawczego mogą być lepsze.

Częstym powikłaniem urazu są pourazowe krwiaki, które wymagają wykonania punkcji stawu w celu jego odbarczenia, co zmniejsza ból i obrzęk. Rehabilitacja przedoperacyjna to również istotny element terapii – jej celem jest wzmocnienie mięśni i więzadeł wspierających staw kolanowy.

Wybór metody leczenia zależy od kilku czynników, takich jak:

• wiek pacjenta,
• choroby współistniejące,
• poziom aktywności fizycznej,
• oczekiwania co do funkcji stawu po leczeniu.

Bezwzględne wskazania do zabiegu dotyczą osób aktywnych fizycznie (w szczególności sportowców), zwłaszcza gdy uszkodzeniu więzadła towarzyszą inne urazy struktur stawowych. Rekonstrukcja więzadła pozwala na przywrócenie stabilności stawu i poprawę jego funkcji, jednak pełny efekt leczenia wymaga regularnej i często wielomiesięcznej fizjoterapii oraz rehabilitacji.

Zerwanie więzadeł krzyżowych – powrót do sprawności

Zerwanie, uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego (ACL) jest jednym z najczęstszych urazów układu ruchu. W Polsce rocznie występuje około 80 000 urazów powodujących uszkodzenie ACL. Według badań około 81% zawodników wraca do sportu po rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego, ale tylko 65% z nich jest w stanie osiągnąć taki sam poziom możliwości ruchowej. Przebyte uszkodzenie więzadeł predysponuje do kolejnych uszkodzeń w przyszłości i może być przyczyną niestabilności stawu kolanowego.

Zerwanie więzadeł krzyżowych – profilaktyka

Nie ma jednej skutecznej metody profilaktyki. Istotne są odpowiedni trening, ćwiczenia rozgrzewające oraz rozciągające, które pozwalają na ograniczenie ryzyka uszkodzeń. W wielu przypadkach po uszkodzeniu więzadeł dochodzi do ponownych urazów i niestabilności stawu.

Piśmiennictwo:

1. Failla MJ, Arundale AJ, Logerstedt DS i wsp. Controversies in knee rehabilitation: anterior cruciate ligament injury. Clin Sports Med 2015; 34(2): 301–312.
2. Razi M, Ghaffari S, Askari A i wsp. An evaluation of posterior cruciate ligament reconstruction surgery. BMC Musculoskelet Disord 2020; 21(1): 526.