Szczepienie przeciwko grypie - dlaczego powinniśmy szczepić się co roku?

Grypa jest ostrą chorobą wirusową górnych i dolnych dróg oddechowych, na którą co roku w Polsce zapada około 4-5 milionów osób ze szczytem zachorowań przypadającym na okres od późnej jesieni do wczesnej wiosny [1,2]. Najskuteczniejszym sposobem zapobiegania ciężkiemu przebiegowi choroby i zmniejszenia ryzyka poważnych powikłań pogrypowych jest szczepienie przeciwko grypie [3], które należy powtarzać co roku.

Jak odróżnić przeziębienie od grypy?

Grypa jest chorobą bardzo łatwo przenoszoną drogą kropelkową np. poprzez kichanie czy kaszel, a czas od kontaktu z wirusem do wystąpienia pierwszych objawów wynosi około 2 dni [1]. 

Do typowych objawów grypy należą [1,5]:

• gorączka (zwykle >38℃),
• dreszcze,
• ból głowy,
• bóle mięśni i stawów,
• zmęczenie,
• niekiedy suchy kaszel.

W przypadku przeziębienia (wirusowej infekcji górnych dróg oddechowych) dominującymi objawami są katar i ból gardła, które w przypadku grypy nie występują lub występują rzadko i mają niewielkie nasilenie. Dodatkowo, w przebiegu przeziębienia sporadycznie występują bóle mięśni czy stawów, a temperatura ciała rzadko przekracza 38℃ [5].

Kto jest najbardziej narażony na ciężki przebieg grypy i jakie mogą być jej powikłania?

Wbrew popularnej opinii, że grypa nie jest poważną chorobą, a jedynie cięższą formą „przeziębienia”, choroba ta może skutkować wieloma poważnymi powikłaniami, również u ogólnie zdrowych i młodych osób [1,3]. Niemniej, ryzyko powikłań zwiększa się u pacjentów z tzw. grup ryzyka, do których należą [1,3]:

• Kobiety w ciąży,
• Dzieci w wieku poniżej 5 lat (zwłaszcza w 2 pierwszych latach życia),
• Osoby w podeszłym wieku (w wieku 65 lat i starsi),
• Osoby ze znaczną otyłością (BMI ≥40),
• Pacjenci z chorobami przewlekłymi - m.in. z POChP, astmą oskrzelową, chorobą wieńcową czy cukrzyca.

Dlatego osobom z powyższych grup szczególnie zaleca się zaszczepienie przeciwko grypie.

Powikłania grypy są bardzo różnorodne i możemy podzielić ze względu na układy, których dotyczą [1]:

• Powikłania ze strony układu oddechowego (np. zapalenie płuc, oskrzeli, zatok),
• Powikłania ze strony układu krążenia (np. zapalenie mięśnia sercowego),
• Powikłania neurologiczne (np. zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych),
• Powikłania ginekologiczno-położnicze (np. wzrost ryzyka poronienia i porodu przedwczesnego),
• Zaostrzenie chorób przewlekłych (m. in. astmy, niewydolności krążenia, cukrzycy).

Kiedy się zaszczepić i jak długo działa szczepionka?

Najlepszym czasem na zaszczepienie się przeciwko grypie jest początek sezonu grypowego, czyli jesień. Rekomendowanym okresem jest koniec października, jednak jeśli nie zdążyłeś, możesz zaszczepić się także później - przez cały czas trwania sezonu jesienno-zimowego. Podanie szczepionki przyniesie efekty także przy podaniu w okresie zimowym ponieważ odporność rozwija się już w ciągu około 2 tygodni od podania szczepionki [1, 6], a utrzymuje przez około 6 miesięcy [1].

Szczepionki przeciwko grypie są jednymi z najbezpieczniejszych wśród wszystkich dostępnych szczepionek, a ich bezpieczeństwo zostało udokumentowane w licznych badaniach na przestrzeni ostatnich 50 lat [1]. W większości przypadków, jedynymi dolegliwościami zgłaszanymi przez pacjentów po szczepieniu są ból i zaczerwienienie w miejscu podania, które mogą utrzymywać się do 2 dni po szczepieniu i ustępują samoistnie [1]. Ważną informacją w dobie pandemii COVID-19, jest to, że szczepienia przeciwko grypie i przeciwko COVID-19 nie kolidują ze sobą i nie ma konieczności utrzymywania jakiegokolwiek odstępu czasowego pomiędzy tymi szczepieniami [4,6].

Dlaczego szczepienie powinno być powtarzane co roku?

Tak jak inne wirusy, również wirus grypy nieustannie mutuje - tzn. że co roku nowy wariant wirusa w pewnym stopniu różni się od tego, który powodował chorobę rok wcześniej [1]. Tym samym szczepionka skuteczna w jednym roku, może okazać się nieefektywna w kolejnym. Z tego powodu WHO (Światowa Organizacja Zdrowia), co roku, na podstawie danych z Globalnego Systemu Nadzoru nad Grypą, ogłasza nowy skład szczepionek przeciwko grypie sezonowej i dlatego też w każdym roku szczepionka ma nieco inny skład - opracowany w oparciu o nowe szczepy wirusa [1,3]. Jest to przyczyna, dla której tak ważne jest, by powtarzać szczepienie przeciwko grypie co roku.

Już teraz możesz zaszczepić się przeciwko grypie za darmo

W tym roku konieczność wizyty u lekarza w celu otrzymania recepty na zakup szczepionki czy cena preparatu nie są już wymówką, ponieważ od 23 listopada każdej pełnoletniej osobie przysługuje darmowe szczepienie przeciwko grypie [4]. Jedyne, co musisz zrobić, to zgłosić się do jednego z punktów szczepień (lista punktów szczepień dostępna jest na stronie pacjent.gov.pl), w których zostaniesz zakwalifikowany przez lekarza a następnie zaszczepiony [4] - nic łatwiejszego!

Opracowała lek. dent. Martyna Kotulska

Referencje:

1. Szczepienia przeciw grypie: podstawowe fakty dla lekarzy pierwszego kontaktu w Europie (https://opzg.pl/wp-content/uploads/2021/05/Poradnik_RAISE_calosc.pdf ostatni dostęp 19.12.2021)
2. Co mi tam grypa!, Berkan-Kawińska A., PZWL, Warszawa 2019 
3. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/influenza-(seasonal) (ostatni dostęp 19.12.2021)
4. https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/szczepienia-na-grype (ostatni dostęp 19.12.2021)
5. https://www.ecdc.europa.eu/en/seasonal-influenza/facts/questions-and-answers-seasonal-influenza (ostatni dostęp 19.12.2021)
6. Prevention and Control of Seasonal Influenza with Vaccines: Recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP)—United States, 2021-22 (https://www.cdc.gov/flu/pdf/professionals/acip/acip-2021-22-summary-of-recommendations-updated.pdf ostatni dostęp 19.12.2021)