Stłuszczenie wątroby a ryzyko rozwoju cukrzycy

Stłuszczenie wątroby - czy musi być związane z alkoholem?

Wiele osób, słysząc o stłuszczeniu wątroby, jednoznacznie wiąże ten patologiczny stan z nadużywaniem alkoholu. Teoretycznie to słuszny trop, bowiem alkoholowe stłuszczenie wątroby jest często obserwowane jako pierwszy etap uszkodzenia wątroby związany ze spożyciem etanolu [1].

W praktyce okazuje się jednak, że stłuszczeniowa choroba wątroby związana z zaburzeniami metabolicznymi (MAFLD - z ang. metabolic associated fatty liver disease) to najczęstsza przyczyna przewlekłej choroby wątroby na całym świecie. Szacuje się, że schorzenie to dotyczy nawet 30% osób dorosłych w krajach rozwiniętych, a częstość jej występowania stale rośnie [2].

Stłuszczenie wątroby może być spowodowane [3]:

• spożywaniem alkoholu - jego nadużywanie wyklucza rozpoznanie niealkoholowego stłuszczenia wątroby,
• narażeniem na substancje hepatotoksyczne, czyli takie, które uszkadzają komórki wątroby; są to niektóre leki, substancje chemiczne czy zawarte w grzybach toksyny,
• zaburzeniami przemiany materii i czynnikami żywieniowymi (przyczyną stłuszczenia wątroby może być zarówno otyłość, jak i głodzenie),
• zaburzeniami trawienia i wchłaniania,
• wrodzonymi zaburzeniami metabolizmu,
• chorobami infekcyjnymi takimi jak np. wirusowe zapalenie wątroby typu C,
• innymi czynnikami, do których zalicza się między innymi powikłania ciąży, w tym ostre stłuszczenie wątroby ciężarnych.

Co predysponuje do niealkoholowego stłuszczenia wątroby?

Niealkoholowe stłuszczenie wątroby jest ściśle powiązane z otyłością, insulinoopornością, nadciśnieniem tętniczym oraz dyslipidemiami, czyli grupą schorzeń, do których zalicza się między innymi hipercholesterolemię [2]. 

Powszechnie mówi się o związku niealkoholowego stłuszczenia wątroby z cukrzycą typu 2. Wskazuje się, że ponad dwie trzecie osób ze stwierdzoną cukrzycą typu 2 cierpi również na niealkoholową stłuszczeniową chorobę wątroby. Jest to o tyle istotne, że tak poważne zaburzenia gospodarki węglowodanowej predysponują do rozwoju marskości tego narządu, która jest już procesem nieodwracalnym [4].

O tyle o ile sam związek stłuszczenia wątroby z zespołem metabolicznym jest jasny, o tyle często nie jest możliwe ustalenie, które ze schorzeń było pierwsze. Istnieją jednak badania wskazujące, że osoby ze stłuszczeniem wątroby mają prawie 6-krotnie większe ryzyko rozwinięcia cukrzycy typu 2 [5].

Aktualne badania doprowadzają do konkluzji, że stłuszczenie wątroby oraz cukrzyca typu 2 pozostają w ścisłym związku - obecność jednego schorzenia predysponuje do rozwoju drugiego oraz odwrotnie [4].

Czy stłuszczenie wątroby powoduje jakieś dolegliwości?

Choć samo schorzenie niesie za sobą poważne skutki zdrowotne, to chorobie często nie towarzyszą żadne objawy. Czujność powinny jednak wzbudzić między innymi zmęczenie, osłabienie, złe samopoczucie czy uczucie dyskomfortu w prawym górnym kwadrancie brzucha (a więc tam, gdzie zlokalizowana jest wątroba) [3]. 

 Do czynników nasuwających podejrzenie MAFLD, które mogą zostać stwierdzone w badaniu przez lekarza, należy przede wszystkim otyłość, ale także występujące u większości chorych powiększenie wątroby, rzadziej śledziony [3].

 Skąpe i niecharakterystyczne dolegliwości skutkują tym, że MAFLD często jest rozpoznawana przypadkowo - na przykład w czasie badania USG jamy brzusznej, które jest wykonywane z innego powodu. Podejrzenie stłuszczenia wątroby nasuwają również podwyższone “próby wątrobowe”, czyli zwiększone stężenie w surowicy charakterystycznych dla tego narządu enzymów, AST i ALT (potocznie znanymi jako AspAT i AlAT) [3].

Czy stłuszczenie wątroby można wyleczyć?

Po stwierdzeniu stłuszczenia wątroby, pacjentom zaleca się przede wszystkim zmianę stylu życia - zmniejszenie dobowej podaży energii z pokarmami oraz zwiększenie aktywności fizycznej [3]. Warto zaznaczyć, że zalecenia obejmują także bezwzględne obniżenie spożycia alkoholu do minimum.

W przypadku stwierdzenia stłuszczenia wątroby warto pamiętać, że choć ten proces jest odwracalny, to prowadzi do nieodwracalnej marskości wątroby.

Niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby jest silnie powiązana z insulinoopornością - więcej informacji na temat tego schorzenia znajdziesz w naszym artykule Insulinooporność - istotny problem czy modna choroba?

Pamiętaj! Zdrowy styl życia może uchronić Cię nie tylko przed stłuszczeniem wątroby, ale również innymi chorobami metabolicznymi. Utrzymanie prawidłowej masy ciała oraz aktywność fizyczna pomogą obniżyć Twoje ryzyko sercowo-naczyniowe, a więc zminimalizować ryzyko rozwoju miażdżycy czy wystąpienia zawału serca.

Opracował Paweł Pobudejski

Referencje

1. Interna Szczeklika - mały podręcznik. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.7.10. [ostatni dostęp: 18.12.2022 r.]
2. Dietrich P, Hellerbrand C. Non-alcoholic fatty liver disease, obesity and the metabolic syndrome. Best Pract Res Clin Gastroenterol. 2014 Aug;28(4):637-53. doi: 10.1016/j.bpg.2014.07.008. Epub 2014 Jul 11. PMID: 25194181.
3. Interna Szczeklika - mały podręcznik. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.7.11. [ostatni dostęp: 18.12.2022 r.]
4. Davis TME. Diabetes and metabolic dysfunction-associated fatty liver disease. Metabolism. 2021 Oct;123:154868. doi: 10.1016/j.metabol.2021.154868. Epub 2021 Aug 13. PMID: 34400217.
5. Sung KC, Kim SH. Interrelationship between fatty liver and insulin resistance in the development of type 2 diabetes. J Clin Endocrinol Metab. 2011 Apr;96(4):1093-7. doi: 10.1210/jc.2010-2190. Epub 2011 Jan 20. PMID: 21252243; PMCID: PMC3070249.
6. Eslam M, Sanyal AJ, George J; International Consensus Panel. MAFLD: A Consensus-Driven Proposed Nomenclature for Metabolic Associated Fatty Liver Disease. Gastroenterology. 2020 May;158(7):1999-2014.e1. doi: 10.1053/j.gastro.2019.11.312. Epub 2020 Feb 8. PMID: 32044314.