Stłuczenie, skręcenie, zwichnięcie czy złamanie - jak rozróżniać urazy?

Stłuczenie

Stłuczenie to uszkodzenie tkanki kostnej powstałe w wyniku urazu mechanicznego (np. uderzenia), polegające na zgnieceniu komórek i uszkodzeniu naczyń krwionośnych, które w konsekwencji może prowadzić do powstania podskórnych krwiaków. Bardzo często charakteryzuje się to widocznym podskórnym zasinieniem. Stłuczona tkanka jest czasowo niezdolna do pełnienia swojej funkcji [1].

Objawy stłuczenia są niecharakterystyczne i wymagają różnicowania z innymi urazami: 

• obrzęk stłuczonej okolicy,
• zasinienie związane z uszkodzeniem naczyń,
• bolesność samoistna i/lub uciskowa,
• wzmożona ciepłota skóry w okolicy miejsca poddanego stłuczeniu.

Ze względu na to, że stłuczenie jest najmniej poważnym urazem kończyn, leczenie w dużej mierze opiera się na stosowaniu środków przeciwbólowych (niesteroidowych leków przeciwzapalnych takich jak ketoprofen) w formie doustnej bądź działającej miejscowo (np. maści). Ponadto, zalecane jest oszczędzanie kończyny i miejscowe chłodzenie. Efekt takiego postępowania jest w pełni zadowalający i pozwala na powrót do całkowitej sprawności.

Skręcenie

Skręcenie to uraz tkanek miękkich obejmujący więzadła i torebkę stawową. Powstaje podczas nieprawidłowego przeniesienia dużej siły, która działa na staw i powoduje rozciągnięcie torebki stawowej i więzadeł stawowych, czasem z częściowym ich przerwaniem, jednak powierzchnie stawowe nie ulegają całkowitemu przemieszczeniu względem siebie. Taka sytuacja może dotyczyć każdego stawu, ale najczęściej występuje w stawie skokowym [2].

Najczęstsze objawy to:

• bolesność skręconej okolicy,
• ucieplenie miejsca urazu,
• obrzęk
• przy całkowitym zerwaniu więzadeł może dojść do niestabilności stawu skokowego.

Rozpoznanie stawia się na podstawie charakterystycznego obrazu klinicznego oraz wykonanego zdjęcia RTG.

Leczenie polega na unieruchomieniu i odciążeniu skręconej kończyny. Bardzo często stosowane są również okłady chłodzące (szczególnie w ostrej fazie urazu - pierwsze 2 dni) oraz opaski uciskowe bądź stabilizatory. W celu złagodzenia dolegliwości bólowych lekarze zalecają najczęściej przyjmowanie leków przeciwbólowych (NLPZ) w formie doustnej oraz miejscowej (maści, żele). 

Bardzo nieliczne przypadki, charakteryzujące się przewlekłymi dolegliwościami bólowymi oraz potwierdzonym w badaniach obrazowych uszkodzeniem więzadeł, wymagają leczenia operacyjnego, które polega na rekonstrukcji uszkodzonych więzadeł [2].

Zwichnięcie

Zwichnięcie polega na przemieszczeniu końców kości względem siebie, poza swoje fizjologiczne ułożenie, kiedy siła urazu przekracza wytrzymałość torebki stawowej i otaczających więzadeł. 

Może dotyczyć każdego stawu, ale najczęściej dotyczy stawów międzypaliczkowych palców rąk, stawu łokciowego, stawu śródręczno-paliczkowego ręki [3].

Najczęstszymi objawami są: ból, obrzęk, nieprawidłowe ułożenie kończyny/palca, upośledzenie ruchomości, zniekształcony obrys stawu.

Rozpoznanie stawia się na podstawie objawów oraz po wykonaniu badania ultrasonograficznego i zdjęcia RTG.

Leczenie polega na stosowaniu leków przeciwbólowych i, przede wszystkim, na nastawieniu przemieszczonych końców kości i odtworzeniu układu stawu - możliwie jak najszybciej. W początkowej fazie stosuje się nastawienie nieoperacyjne, dopiero gdy zwichnięcie okazuje się nieodprowadzalne metodą zachowawczą,można rozważyć leczenie operacyjne.

Nastawienie powinno być wykonane najszybciej jak to możliwe po ustaleniu rozpoznania oraz postaci zwichnięcia, nie tylko aby zlikwidować ból, ale także aby uniknąć nadmiernego obrzęku, wstecznych zmian w układzie naczyniowo-nerwowym i dodatkowych szkód w obrębie chrząstek stawowych [3,4].

Złamanie

Złamanie to przerwanie ciągłości kości występujące na skutek urazu [5].   Najczęstszy podział wyróżnia złamania:

• otwarte -  w którym dochodzi do przebicia przez odłamy kostne tkanek miękkich,
• zamknięte - odłamy złamanych kości nie przebiły skóry i nie pojawiła się rana.

Złamania w miejscu zmienionej chorobowo kości nazywa się złamaniami patologicznymi. Występują w przypadku istniejących zmian kostnych, takich jak torbiel, guz, zmiana zapalna. W miejscu występowania takiej zmiany struktura kości jest osłabiona i w razie urazu, nawet niewielkiego, może dojść do złamania kości [5].

Złamaniom zazwyczaj towarzyszy krwawienie do okolicznych tkanek, które jest znacznie większe w przypadku złamań otwartych. Może też dojść do przerwania tętnic i, w rzadkich przypadkach, niedokrwienia obwodowej części kończyny, uszkodzenia nerwu prowadzącego do niedowładów bądź zaburzeń czucia. Ból towarzyszący złamaniom jest zazwyczaj dużo większy niż w przypadku zwichnięcia czy skręcenia i wymaga podaży silnych leków przeciwbólowych [6].

Postępowanie doraźne opiera się na jak najszybszym zahamowaniu krwawienia i unieruchomieniu kończyny. Złamania zawsze wymagają konsultacji lekarza. Po wykonaniu zdjęcia RTG lekarz decyduje o odpowiedniej metodzie leczenia (np.  leczeniu operacyjnym) oraz o unieruchomieniu kończyny opatrunkiem gipsowym.

Referencje:

1. https://www.mp.pl/pacjent/ortopedia/choroby-urazy/165546,zamkniete-obrazenia-tkanek-miekkich ostatni dostęp 22.12.2021
2. https://www.mp.pl/pacjent/ortopedia/choroby-urazy/165580,skrecenie-stawu-skokowego ostatni dostęp 22.12.2021
3. https://www.mp.pl/pacjent/ortopedia/choroby-urazy/165512,zwichniecie ostatn dostęp 22.12.2021
4. Kiwerska-Jagodzińska K., Mikuła W. Współczesne zasady leczenia izolowanych zwichnięć stawu łokciowego, Borgis - Medycyna Rodzinna, 2004, 3: 100-103. 
5. https://www.mp.pl/pacjent/ortopedia/choroby-urazy/165537,zlamanie ostatni dostęp 22.12.2021
6. https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.III.23.6. ostatni dostęp 22.12.2021