Suplementacja witamin w ciąży

Ciąża to szczególny okres, w którym każda z nas chce jak najlepiej zadbać o siebie i dziecko. Często przyszłe mamy sięgają w tym czasie po wielowitaminowe suplementy. Na co zwrócić   szczególną uwagę przy suplementacji witamin w ciąży?

Jakie witaminy w ciąży suplementować?

Podstawowym źródłem witamin oraz mikro- i makroelementów dostarczanych do naszego organizmu powinna być prawidłowo zbilansowana dieta. W ciąży wzrasta zapotrzebowanie na niektóre składniki odżywcze [1]. Na rynku dostępny jest szeroki wybór preparatów dla kobiet ciężarnych, jednak nie wszystkie mogą pochwalić się odpowiednio dobranym składem.

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) nie zaleca rutynowego stosowania preparatów wieloskładnikowych u zdrowych kobiet w ciąży. Zdanie to podziela również Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników, które opracowało wytyczne dotyczące suplementacji witamin w okresie ciąży. W zaleceniach PTGiP znalazło się 5 najważniejszych składników niezbędnych dla prawidłowego rozwoju dziecka:

• żelazo,
• kwas foliowy,
• witamina D,
• kwasy DHA,
• jod [1].

Suplementacja żelaza w ciąży

Wzrost zapotrzebowania na żelazo w ciąży związany jest ze zwiększaniem się masy macicy, płodu oraz rozwojem łożyska. Niedobór może prowadzić do niedokrwistości i zahamowania rozwoju dziecka. Z tego względu WHO rekomenduje suplementację żelaza w dawce 30-60 mg na dobę u każdej kobiety ciężarnej oraz planujacej zajść w ciąże.

Stanowiska WHO nie podziela jednak PTGiP - aktualne wytyczne nie zalecają rutynowego stosowania żelaza w ciąży. Uzasadnieniem tej decyzji jest fakt, że dodatkowa suplementacja może powodować:

• wzrost insulinoopornosci i zmniejszenie wydzielania insuliny;
• ryzyko wystąpienia stanu przedrzucawkowego;
• cukrzycę typu 2 i cukrzycę ciężarnych.

Zalecane jest zatem wykonywanie regularnych badań kontrolnych i stosowanie żelaza tylko w uzasadnionych przypadkach i po konsultacji z lekarzem. Wskazania do suplementacji wystętpują:

• u kobiet z niedokrwistością przed 16 tygodniem ciąży;
• suplementacje żelaza w małych dawkach 30 mg/d u kobiet bez anemii po 16 tyg. ciąży ze stężeniem ferrytyny poniżej 60 mcg/l;
• w leczeniu niedokrwistości z niedoboru żelaza [1,2].

Mimo że żelazo nie jest już zalecane w rutynowej suplementacji dla kobiet ciężarnych, wiele dostępnych preparatów na rynku przeznaczonych dla kobiet w ciąży zawiera ten pierwiastek. Zwróć na to uwagę przy wyborze preparatu dla siebie.

Suplementacja DHA w ciąży

Kwas DHA pełni bardzo istotną funkcję budulcową w układzie nerwowym. W czasie ciąży zapotrzebowanie na DHA znacząco wzrasta. Odpowiednia jego podaż:

• zapewnia prawidłowy rozwój psychoruchowy dziecka;
• zmniejsza ryzyko depresji u kobiet ciężarnych;
• redukuje ryzyko wystąpienie stanu przedrzucawkowego i przedwczesnego porodu.

Głównym źródłem DHA w diecie są ryby. Ze względu na korzyści płynące z dodatkowej suplementacji kwasem DHA zaleca się jego stosowanie:

• u kobiet w ciąży w dawce co najmniej 200 mg/d;
• u kobiet ciężarnych stosujących dietę ubogą w produkty rybne zaleca się większe dawki;
• u ciężarnych z ryzykiem przedwczesnego porodu w dawce 1000 mg/d [1,2].

Suplementacja witaminy D3 w ciąży

Witamina D wpływa na regulację stężenie wapnia i fosforanów we krwi, a także odpowiada za prawidłowe działanie układu odpornościowego. Głównym jej źródłem jest synteza skórna zachodząca pod wpływem światła słonecznego, jednak u osób narażonych na niedobory ważne jest włączenie jej do codziennej suplementacji. Odpowiednia podaż witaminy D zmniejsza ryzyko wystąpienia:

• stanu przedrzucawkowego,
• cukrzycy ciężarnych,
• niskiej masy urodzeniowej dziecka,
• krwotoków poporodowych.

Biorąc pod uwagę małą ekspozycję na światło słoneczne, PTGiP zaleca suplementację witaminy D:

• każdej zdrowej kobiecie z prawidłowym wskaźnikiem BMI w dawkach 1500-2000 IU/d;
• U kobiet ze wskaźnikiem BMI większym niż 30 kg/m2 zaleca się suplementację witaminą D w dawkach 4000 IU/d.

Najbardziej optymalnym postępowaniem jest wykonanie badań w kierunku poziomu witaminy D we krwi i na tej podstawie dobranie odpowiedniej dawki [1,2].

Suplementacja kwasu foliowego w ciąży

Kwas foliowy bierze udział w syntezie kwasów nukleinowych oraz białek. Jego niedobór może powodować:

• zaburzenia syntezy DNA,
• niedokrwistość megaloblastyczną,
• zwiększenie ryzyka poronienia,
• wady rozwojowe płodu, w szczególności układu nerwowego,
• wzrost ryzyka hiperhomocysteinemii, co skutkuje upośledzeniem ukrwienia łożyska, tym samym może hamować wzrost płodu, a także doprowadzić do jego wewnątrzmacicznego obumarcia.

Niedobory kwasu foliowego mogą być spowodowane:

• niewystarczającą ich podażą w diecie np. dietą wegańską lub wegetariańską,
• chorobami nerek czy wątroby,
• przyjmowaniem leków,
• chorobami nowotworowymi [1].

Ze względu na poważne skutki niedoboru kwasu foliowego u kobiet ciężarnych, a także przygotowujących się do ciąży, zaleca się:

• przyjmowanie kwasu foliowego w dawce 0,4 mg/d u wszystkich kobiet w wieku rozrodczym, których dieta jest zrównoważona i bogata w foliany;
• stosowanie kwasu foliowego w dawce 0,4-0,8 mg/d w I trymestrze ciąży;
• po 12 tygodniu ciąży i w okresie karmienia piersią stosowanie kwasu foliowego w dawce 0,6-0,8 mg/d u kobiet bez dodatkowych czynników ryzyka związanych z niedoborem kwasu foliowego;
• u kobiet ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia wad układu nerwowego u płodu zaleca się stosowanie 4 mg/d kwasu foliowego na 4 tygodnie przed planowanym zajściem w ciąże aż do 12 tygodnia ciąży, następnie należy zmniejszyć dawkę do dawki standardowej.

Nie należy przekraczać zalecanych dziennych dawek kwasu foliowego, gdyż zaobserwowano, że jego nadmierna podaż może powodować autyzm oraz insulinooporność u dzieci [1,2].

Suplementacja jodu w ciąży

W trakcie ciąży wymagana podaż jodu wzrasta, co jest spowodowane jego utratą przez nerki i wzrostem zapotrzebowania płodu. Niedobór jodu może być przyczyną:

• niedoczynności tarczycy u kobiety i płodu,
• zaburzeń rozwoju układu nerwowego u dziecka,
• niepełnosprawności intelektualnej dziecka,
• zaburzenia słuchu u dziecka,
• wzrostu ryzyka poronień i przedwczesnego porodu. 

Zapotrzebowanie na ten pierwiastek powinno być pokrywane przez dobrze zbilansowaną dietę, jednak, mimo fortyfikacji produktów spożywczych, w dalszym ciągu obserwuje się jego niedobory. Głównym źródłem jodu w diecie są:

• nabiał,
• jajka,
• ryby,
• jodowana sól.

Zalecane dzienne dawki jodu dla kobiet ciężarnych bez chorób tarczycy to 150-200 mcg/d, natomiast dla kobiet z chorobami tarczycy dawki te powinny być indywidualnie dobrane przez lekarza na podstawie badań [1,2].

Referencje:

1. Zimmer, M., Sieroszewski, P., Oszukowski, P., Huras, H., Fuchs, T. and Pawlosek, A., 2020. Polish Society of Gynecologists and Obstetricians recommendations on supplementation in pregnancy. Ginekologia Polska, 91(10), pp.644-653.
2. Suplementacja witamin i mikroelementów w ciąży. [online] Mp.pl., dostęp: <https://www.mp.pl/pacjent/ciaza/przebiegciazy/63110,suplementacja-witamin-i-mikroelementow-w-ciazy [dostęp 26.12.2021]