Testy alergiczne

Testy alergiczne – co wchodzi w skład diagnostyki alergologicznej?

Rodzaje badań umożliwiających rozpoznanie alergii to m.in.:

• punktowe testy skórne – wykonywane zwykle na przedramieniu, wykorzystywane do diagnostyki alergii na pokarmy, uczuleń wziewnych (np. na pyłki roślin), uczuleń na leki czy jady owadów błonkoskrzydłych;
• naskórkowe testy płatkowe – wykonywane zwykle na skórze pleców pacjenta; stosowane w diagnostyce tzw. wyprysku kontaktowego (alergii kontaktowej skóry na różne związki chemiczne);
• badanie poziomu przeciwciał IgE – wykonywane z krwi pacjenta;
• testy śródskórne – wykorzystywane w diagnostyce alergii wziewnej oraz alergii na niektóre leki i jad owadów [2,3,4].

Lekarz alergolog, po zebraniu dokładnego wywiadu, dobierze odpowiedni rodzaj testu (lub kilka), który pozwoli na wykrycie, co jest przyczyną objawów alergicznych u danego pacjenta. W przypadku podejrzenia alergii na pokarmy, wykonuje się zwykle punktowe testy skórne oraz badanie poziomu przeciwciał IgE [2]. Niekiedy niezbędne będzie wykonanie próby prowokacji polegającej na wykluczeniu z diety podejrzewanego o wywoływanie reakcji uczuleniowej pokarmu, a następnie spożycie go w trakcie wizyty lekarskiej i obserwacji, czy pojawią się objawy alergii [5].

Warto pamiętać, że często postawienie rozpoznania może być nie lada wyzwaniem – wyniki testów alergicznych czasami nie pokrywają się bowiem z objawami pacjenta [2,4]. Wpływ na taki stan rzeczy może mieć np. niewłaściwe przygotowanie do badania – m.in. brak odstawienia pewnych leków na określony czas przed wykonaniem testów alergicznych [3].

Punktowe testy skórne

Testy alergiczne skórne, czyli fachowo punktowe testy skórne, polegają na punktowym nakłuciu i umieszczeniu na skórze pacjenta roztworów zawierających rozcieńczone alergeny [3]. Ich interpretacja polega na ocenie reakcji skóry na alergen – w przypadku uczulenia, po kontakcie z roztworem alergenu na skórze pojawia się rumień oraz tzw. bąbel pokrzywkowy (musi on mieć odpowiednią wielkość, aby można było rozpoznać alergię) [3, 6]. Badanie zwykle wykonuje się na wewnętrznej powierzchni przedramienia, na skórze niezmienionej chorobowo, nanosząc 1 kroplę roztworu i zachowując odstęp między poszczególnymi alergenami ok. 3-5 cm [3]. Testy alergiczne skórne to jedna z najpopularniejszych obecnie metod diagnostyki alergii – są proste w wykonaniu, tanie i mają stosunkowo dobry profil bezpieczeństwa dla pacjenta [6]. 

 Kiedy i które leki należy odstawić przed testami alergicznymi skórnymi?

• leki przeciwhistaminowe – na 3-10 dni przed badaniem;
• glikokortykosteroidy podawane miejscowo – na 1-2 tygodni przed testami alergicznymi;
• glikokortykosteroidy przyjmowane systemowo (doustnie, w formie zastrzyków) – 3 dni do 3 tygodni przed badaniem;
• pimekrolimus, takrolimus – brak dokładnych wytycznych, kiedy dokładnie powinno się zaprzestać przyjmowania leków przed testami alergicznymi [3]. 

Dzięki testom alergicznym skórnym można diagnozować uczulenie na: pyłki roślin (traw, drzew, krzewów, zboża), sierść zwierząt (psa, kota), alergeny grzybów, roztocza kurzu domowego czy pokarmy [2,3].

Punktowe testy skórne są testami subiektywnymi, a na wynik badania może mieć wpływ wiele czynników – technika odczytu, doświadczenie osoby wykonującej badanie, pora roku (czy testy wykonywane są w okresie pylenia), wiek i płeć pacjenta, stopień uczulenia chorego czy dobowa zmienność reaktywności skóry [3]. Na wynik testów alergicznych skórnych mogą wpływać przyjmowane leki (przeciwdepresyjne, przeciwzapalne) oraz dieta stosowana przez pacjenta (na dzień przed badaniem trzeba ograniczyć spożywanie pokarmów zawierających duże ilości histaminy, np. pomidorów, czekolady, kapusty, tuńczyka, ogórków kiszonych czy szpinaku) [3, 6]. Sama metoda również, tak jak i inne testy alergiczne, jest obarczona pewnym marginesem błędu [6].

Naskórkowe testy płatkowe

Testy te zwykle wykonuje się na plecach, w okolicy międzyłopatkowej lub nadłopatkowej [3]. Do wykonania badania używa się specjalnych plastrów, zawierających w sobie komory z roztworami różnych alergenów. Plastry te przykleja się na skórę pacjenta, testy odczytuje się po określonym czasie od zdjęcia plastrów [3,7]. Ocenia się wygląd skóry w miejscu wcześniejszego naklejenia plastrów po 48, 72, a czasem nawet 96 godzinach od zdjęcia plastrów [3]. 

Naskórkowe testy płatkowe wykonuje się w przypadku:

• wyprysku kontaktowego – w tym spowodowanego narażeniem na substancje chemiczne w pracy;
• wyprysku rąk;
• atopowego zapalenia skóry;
• zmian skórnych, takich jak np. osutka polekowa czy rumień wielopostaciowy;
• podejrzenia nadwrażliwości na materiały, z których wykonane są wszczepialne wyroby medyczne (np. endoprotezy stawowe, rozrusznik serca, stenty naczyniowe, implanty stomatologiczne) [7].

Ten rodzaj testów przydatny jest do diagnostyki wyprysku kontaktowego związanego z narażeniem zawodowym na substancje chemiczne, np. u kosmetyczek, fryzjerów, stomatologów [3].

Oznaczanie poziomu przeciwciał IgE

Ten rodzaj testów alergicznych polega na pobraniu krwi od pacjenta i oznaczeniu w niej całkowitego stężenia przeciwciał IgE oraz stężeń swoistych przeciwciał IgE skierowanych przeciwko konkretnym alergenom [6]. Testy te są stosunkowo skuteczne w rozpoznawaniu alergii pokarmowej – badanie poziomu przeciwciał swoistych IgE charakteryzuje się nawet 80% skutecznością w diagnozowaniu uczulenia na pokarmy [5].

Za fałszywie dodatni wynik tych testów alergicznych mogą być odpowiedzialne różne stany chorobowe – zakażenia pasożytnicze, zaburzenia odporności, zapalenie wątroby czy nowotwory [6]. 

Diagnostyka alergii pokarmowej jest skomplikowana i nierzadko trudności sprawia dowiedzenie, który pokarm jest odpowiedzialny za reakcję uczuleniową [4]. Wynik testów, niestety, nie zawsze odpowiada objawom klinicznym zgłaszanym przez chorego [6]. Dlatego w przypadku diagnostyki alergii niezwykle ważne jest indywidualne podejście i ocena konkretnej sytuacji danego pacjenta.

Referencje:

1. https://ncez.pzh.gov.pl/dla-mediow/coraz-wiecej-ludzi-cierpi-na-alergie-i-nietolerancje-pokarmowe/ (ostatni dostęp: 20.09.2022)
2. B. Szmidt, E. Biedrzycka et al., Porównanie efektywności diagnostycznej testów skórnych i pomiaru swoistych IgE w surowicy dla potwierdzania alergii na pokarmy i alergeny wziewne
3. M. Czarnecka-Operacza, D. Jenerowicz, Diagnostyka alergologiczna w dermatologii, rozdział 6, s. 43-49
4. Z. Bartuzi, K. Lis, M. Żbikowska-Gotz, Rola oznaczania alergenowo swoistych przeciwciał w klasie IgG w diagnostyce alergii i nietolerancji pokarmowej, Alergologia Polska – Polish Journal of Allergology 2020; 7, 2: 81–87
5. Panaszek B.: Źródła alergenów reagujących krzyżowo i ich znaczenie kliniczne. Alergia, 2010, 4: 32-38
6. K. Napiórkowska Baran et al., Trudności diagnostyczne w rozpoznawaniu chorób alergicznych, Alergia Astma Immunologia 2018, 23 (2): 79-85
7. https://www.wiadomoscidermatologiczne.pl/artykul/praktyka-wykonywania-testow-platkowych-w-swietle-aktualnych-wytycznych (ostatni dostęp: 20.09.2022)